Ψηφιακός Λεβιάθαν

Η εποχή που ζούμε ακούει σε πολλά βαρύγδουπα ονόματα και τη συνοδεύουν διάφορες στομφώδεις λεζάντες που αναπαράγονται μαζικά από κάθε μέσο προπαγάνδας. Θα ακούσετε ίσως να την αποκαλούν “εποχή της πληροφορίας”, ή “ψηφιακή επανάσταση”, ή ακόμη και ως “τέταρτη βιομηχανική επανάσταση”. Εν προκειμένω, πρόκειται για μία κατάφωρη κατάχρηση του όρου επανάσταση, λέξη της οποίας η βλάσφημη και προκλητική χρήση προσπαθεί να κρύψει τη φρικαλέα πραγματικότητα της εποχής. Επί της ουσίας πρόκειται για “επανάσταση” αντίστοιχη με εκείνη που αποκαλούσαν οι χουντικοί τη δικτατορία τους. Καθώς στην πραγματικότητα η εποχή αυτή είναι η μήτρα ενός νέου φασισμού, ενός παντοδύναμου ψηφιακού Λεβιάθαν, μιας δικτατορίας της τεχνολογίας. Όμως πριν προχωρήσουμε παρακάτω να ξεκαθαρίσουμε κάτι εκ προοιμίου, μακριά από τον γράφοντα κάθε συσχέτιση, ταύτιση ή αποδοχή νεολουδίτικων απόψεων. Διαφωνώ καθολικά με το άναρχο και οπισθοδρομικό κίνημα του νεολουδισμού, θεωρώ την τεχνολογική πρόοδο ώριμο τέκνο της ανάγκης του ανθρώπου για την καλυτέρευση της ζωής του.

“Η 4η βιομηχανική επανάσταση”

Από τη φωτιά και τον τροχό μέχρι το 5G και το Internet of Things (IoT), η τεχνολογία που δημιουργήθηκε από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο, με σκοπό να τον εξυπηρετεί, να καλύπτει βασικές του ανάγκες και να επιλύει πολλά από τα καθημερινά πρακτικά του προβλήματα, αλλάζει υπόσταση και από απλό εργαλείο μετατρέπεται σε μία τρόπον τινά “ευφυή” μηχανή, η οποία αυτοεκπαιδεύεται και αποκτά κρίση και δυνατότητα λήψης αποφάσεων, ικανότητες που βασίζονται στη συσσωρευμένη της γνώση (Machine Learning) και συχνά αποκαλούνται λαθεμένα ως “τεχνητή νοημοσύνη” (Artificial Intelligence). Δεν πρόκειται όμως για καμία νοημοσύνη, μήτε τεχνητή, μήτε φυσική.

Έτσι και σήμερα, ακριβώς όπως συνέβαινε και πριν μισό αιώνα που λάμβανε χώρα η τρίτη βιομηχανική επανάσταση, κατά τη δεκαετία του ‘70, τότε που οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έμπαιναν δειλά στη ζωή μας αλλά και στη βιομηχανία, αυτοματοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τη γραμμή παραγωγής, οι μηχανές παραμένουν άνοες και προγραμματισμένες από τον άνθρωπο. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός πως πλέον οι μηχανές αποκτούν μνήμη των εργασιών που εκτελούν και μέσω αυτής συσσωρεύουν γνώση, με αποτέλεσμα να μη χρειάζεται κάθε φορά να προγραμματίζονται εξ αρχής, αλλά να αναγνωρίζουν αυτόματα ποια εργασία θα κληθούν να εκτελέσουν σε καθεμιά από διάφορες περιστάσεις. Και εφόσον έχουμε ξεκαθαρίσει τους όρους που χρησιμοποιούν επιτηδευμένα με λάθος τρόπο οι εξάγγελοι της ψευδεπίγραφης προόδου, μπορούμε να συζητήσουμε για τη δυαδική δικτατορία που στήνεται πίσω από πολύχρωμα led και μεγάλες φωτεινές οθόνες.

Οι “έξυπνες” συσκευές

Οι σύγχρονες τεχνολογίες της πληροφορικής και του διαδικτύου έχουν πλέξει έναν πανίσχυρο ιστό που παγιδεύει μέσα του κάθε ανθρώπινο ον από τα πρώτα βήματα της ζωής του. Οι “έξυπνες” συσκευές έχουν εισβάλει σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας και απομυζούν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας. Σήμερα καθετί που χρησιμοποιούμε είναι “έξυπνο”, το κινητό τηλέφωνο, η τηλεόραση, το ρολόι, το ψυγείο, το αυτοκίνητο, το σπίτι ολόκληρο. Τί σημαίνει “έξυπνο”; Τίποτα περισσότερο από το συνδεδεμένο στο διαδίκτυο. Το διαδίκτυο είναι μία τράπεζα πληροφοριών, τις οποίες επεξεργάζεται και συσσωρεύει γνώση. Η γνώση αυτή κατόπιν διαμοιράζεται σε κάθε άλλη συσκευή που έχει πρόσβαση στον παγκόσμιο ιστό και τη μετατρέπει σε “έξυπνη”.

Και κάπως έτσι, σήμερα ένας high-tech πολίτης της εποχής της πληροφορίας απευθύνεται στον ψηφιακό βοηθό του για να εκτελέσει μία απλή ή σύνθετη εργασία. Μπορεί να θέλει να μάθει τι ώρα είναι, στους πόσους βαθμούς είναι η εξωτερική θερμοκρασία ή απλώς να ανάψει το φως του μπάνιου. Δε χρειάζεται να κάνει τίποτε άλλο από το να δώσει μία προφορική εντολή στον ψηφιακό του βοηθό και η επιθυμία του θα πραγματοποιηθεί, με την προϋπόθεση πάντα ο βοηθός του να είναι συνδεδεμένος στο ρεύμα και στο διαδίκτυο.

Και κάπου εδώ κρύβεται η αχίλλειος πτέρνα του κατά τα άλλα ευφυούς συστήματος. Άνευ ηλεκτρικής ενέργειας και πρόσβασης στο διαδίκτυο, καμία συσκευή δεν είναι έξυπνη, καμία εντολή δεν εκτελείται, κανένα ψυγείο δεν παραγγέλνει μόνο του τη λίστα για τα ψώνια στο e-shop του supermarket σκανάροντας τα ράφια του για να δει τι λείπει. Αρκεί μόνο μια κακοκαιρία, ένας απλός χιονιάς όπως αυτός που έφερε η “Μήδεια”, ή το να αστοχήσει ένας διακόπτης του 1972 σε έναν κεντρικό υποσταθμό της ΔΕΗ, όπως έγινε λίγες μέρες νωρίτερα και όλη η στρατιά των “ευφυών” συσκευών θα αποβλακωθεί μονομιάς, επαναφέροντας την προηγμένη κοινωνία στο σκοτάδι που το φωτίζουν κεριά.

Η τεχνολογία στη βιομηχανία

Πέραν όμως της καθημερινότητας, η οποία εξοπλίζεται με “έξυπνα” gadgets για λόγους αφενός καταναλωτικούς και αφετέρου με στόχο το οικειοθελές φακέλωμα των χρηστών και την ευρεία παρακολούθηση, η ευφυής νέα τεχνολογία τίθεται εκ νέου στην υπηρεσία της βιομηχανίας, αυτοματοποιώντας σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν τη γραμμή παραγωγής και απαλλάσσοντας τους κεφαλαιοκράτες από το περιβόητο μισθολογικό κόστος που τους στερεί την περαιτέρω αύξηση της κερδοφορίας τους και που αιώνες τώρα πασχίζουν πεισματικά να το εκμηδενίσουν, εξαναγκάζοντας τις δοτές κυβερνήσεις να εφαρμόζουν αλλεπάλληλες πολιτικές λιτότητας.

Πλέον η υπεραξία του εργατικού δυναμικού που μεταφράζεται σε αμύθητα κέρδη των κεφαλαιοκρατών, θα προκύπτει από την ενσωματωμένη υπεραξία των ανδροειδών και των ρομποτικών μηχανών, οι οποίες αγοράζονται άπαξ, συντηρούνται με πολύ χαμηλότερα κόστη από το αντίστοιχο μισθολογικό και επιπλέον δεν έχουν κακές συνήθειες όπως το διάλειμμα, η ανάπαυση, το σχόλασμα, η απεργία κλπ. Μπορούν να εργάζονται ακατάπαυστα ασχέτως ώρας, μέρας ή πανδημίας.

Η “επανάσταση” της ανεργίας

Στο σημείο αυτό έχει ενδιαφέρον να δούμε τις αναλύσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας για την εφαρμογή της νέας τεχνολογίας στη βιομηχανία. Ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας δήλωσε πρόσφατα πως 150 εκατομμύρια εργάτες θα απολυθούν μέχρι το 2022 λόγω αυτοματοποίησης της θέσης εργασίας τους, ενώ παράλληλα 300 εκατομμύρια νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας δεν θα βρίσκουν δουλειά, καθώς την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές το 65% των νέων πτυχιούχων πρόκειται να αναζητήσει εργασία σε ειδικότητες που έχουν ήδη εκλείψει ή που εκλείπουν άμεσα. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά πως η είσοδος των ρομπότ και των ανδροειδών στην αγορά εργασίας θα οδηγήσει σε απώλεια το λιγότερο 800 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας μέχρι το 2030, που αντιστοιχεί στο 20% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού σήμερα. Για παράδειγμα, ο αυτοματισμός στον κλάδο της χαλυβουργίας παγκοσμίως μείωσε κατά 75% το απασχολούμενο εργατικό δυναμικό, ενώ στη μεταποίηση ήδη κατά 87%. Εξίσου σημαντικά παραδείγματα είναι και οι εξαγγελίες των ομίλων Toyota και Volkswagen, για τη λειτουργία εργοστασίων αμιγώς αυτοματοποιημένης παραγωγής για τις ίδιες και τις θυγατρικές τους φίρμες, ως το 2025, γεγονός που πρόκειται να αφήσει στο δρόμο περίπου 900 χιλιάδες εργάτες. Η Παγκόσμια Τράπεζα μάλιστα αναφέρει πως η “4η βιομηχανική επανάσταση” επηρεάζει κυρίως θέσεις εργασίας χαμηλής εξειδίκευσης, οδηγώντας στην ανεργία εργαζομένους με βασικές δεξιότητες που απασχολούνται κατά κύριο λόγο σε βιομηχανικές γραμμές παραγωγής, γεγονός που αποτελεί ξεκάθαρο αδιέξοδο και δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο.

Η τηλεργασία

Πέραν όμως της ανεργίας που προκαλεί η αντικατάσταση των εργατών από μηχανές, υπάρχουν και πολλά άλλα ζητήματα που γεννά η σύγχρονη τεχνολογία και σχετίζονται με τα εργασιακά. Ένα από αυτά αναδείχθηκε πολύ έντονα κατά τη διάρκεια της πανδημίας και έχει να κάνει με την περίφημη τηλεργασία, όπου οι εργαζόμενοι μπορούν να εργάζονται απομακρυσμένα συνεχίζοντας απρόσκοπτα να παράγουν βρισκόμενοι στα σπίτια τους, ασχέτως των εξωτερικών αντικειμενικών συνθηκών. Η τηλεργασία είναι από πολλές πλευρές εξυπηρετική, συμφέρουσα και ιδιαιτέρως κερδοφόρα για τους κεφαλαιοκράτες, οι οποίοι ήδη πριν την πανδημία την εφάρμοζαν σε μικρότερο βαθμό και ως μάννα εξ ουρανού μετατράπηκε σε κανόνα κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας καραντίνας. Οι λόγοι για τους οποίους η τηλεργασία είναι βολική και συμφέρουσα για τα αφεντικά, είναι πολλοί.

Ο πρώτος από αυτούς είναι ο περαιτέρω περιορισμός του μη μισθολογικού κόστους και συγκεκριμένα των λειτουργικών εξόδων. Ο τηλεργαζόμενος αναλαμβάνει όλα τα λειτουργικά κόστη, καθώς πρέπει να διαθέτει ένα σπίτι που ηλεκτροδοτείται, κλιματίζεται, διαθέτει ύδρευση και έχει μία γρήγορη και σταθερή σύνδεση με το διαδίκτυο, διαθέτει ένα γραφείο και μία καρέκλα, έναν σύγχρονο ηλεκτρονικό υπολογιστή, συσκευές τηλεφώνου σταθερού και κινητού, γραφική ύλη, τουαλέτα με αναλώσιμα και βέβαια οποιοδήποτε ρόφημα ή γεύμα επιθυμεί. Όλα τα παραπάνω αφαιρούν τα βάρη και τα κόστη τους από τον κεφαλαιοκράτη, ο οποίος σε ένα σενάριο πλήρους τηλεργασίας δε χρειάζεται να μισθώνει και να συντηρεί κτίρια, να τα εξοπλίζει με γραφικό και τεχνολογικό εξοπλισμό κ.ο.κ.

Ο δεύτερος λόγος είναι τα εργατικά ατυχήματα, από τα οποία επίσης απαλλάσσεται πλήρως, καθώς αν ο υπάλληλος γλιστρήσει στο μπάνιο του, πέσει και σπάσει ένα πόδι, είναι δικό του πρόβλημα και όχι του εργοδότη. Ας είχε σφουγγαρίσει καλύτερα…

Τρίτος σημαντικός λόγος είναι το ωράριο, το οποίο πλέον δεν έχει καμία ουσία, καθώς ο υπάλληλος είναι στο χώρο του, δε χρειάζεται να μετακινηθεί, δεν απαιτούνται οδοιπορικά, δεν υπάρχουν καθυστερήσεις στην προσέλευση και μπορεί να εργαστεί όποτε θέλει ασχέτως ώρας και ημέρας, αρκεί να παράξει το συμφωνηθέν αποτέλεσμα. Μπορεί να εργάζεται κατά το δοκούν είτε νύχτα, είτε Κυριακή, είτε Πάσχα.

Παράλληλα καταρρίπτεται και το ζήτημα των αποστάσεων, καθώς μία επιχείρηση ασχέτως του που εδρεύει, μπορεί να απασχολεί εργαζόμενους από ολόκληρο τον πλανήτη. Αυτό σημαίνει πως μπορεί να απασχολεί υπαλλήλους διαφορετικών χωρών, με διαφορετικά μισθολόγια, παροχές και εργατικά δίκαια. Ποια εργατική νομοθεσία, ποιό εργατοδικείο, ποιά επιθεώρηση εργασίας και ποιός ασφαλιστικός οργανισμός είναι αρμόδια για έναν υπάλληλο από την Ελλάδα, έναν από την Ινδία και έναν από τη Βραζιλία που τηλεργάζονται στο ίδιο τμήμα μίας πολυεθνικής εταιρείας που εδρεύει στις ΗΠΑ;

Επιπλέον οι υπάλληλοι όντας απομακρυσμένοι δεν κοινωνικοποιούνται. Κατ’ επέκταση η μη συνύπαρξη των εργαζομένων στον ίδιο χώρο προσφέρει ένα ακόμη βασικό όφελος στον κεφαλαιοκράτη, καθώς δεν επιτρέπει τη συζήτηση μεταξύ συναδέλφων στο διάδρομο, την ανάρτηση και το μοίρασμα ανακοινώσεων, τη συνέλευση των εργαζομένων, την ανταλλαγή ιδεών και απόψεων, την οργάνωση της αγωνιστικής τους δράσης και γενικότερα το συνδικαλισμό. Τρανό παράδειγμα η σπουδή με την οποία προσπαθούν οι κεφαλαιοκράτες να αντικαταστήσουν τις εργατικές συνελεύσεις των σωματείων, με διαδικτυακές ψηφοφορίες. Αυτό μας οδηγεί σε ένα ακόμη ζωτικό όφελος για τα αφεντικά που είναι η πλήρης απαξίωση της απεργίας και της στάση εργασίας. Με τους εργαζόμενους να δουλεύουν από τα σπίτια τους καμία απεργία και καμία στάση εργασίας δεν έχει νόημα, καμία κινητοποίηση δεν μπορεί να περιφρουρηθεί, κανένα κτίριο δεν μπορεί να αποκλειστεί ώστε να διασφαλιστεί η καθολικότητα της αγωνιστικής δράσης. Συνολικά η τηλεργασία μοιάζει με παντοδύναμο πολυεργαλείο που λύνει όλα τα προβλήματα των κεφαλαιοκρατών, τους αφαιρεί όλα τα κόστη, τους απαλλάσσει από όλες τις υποχρεώσεις και τους αφήνει με ένα παραγωγικό εργατικό δυναμικό στη διάθεσή τους.

Το μέλλον του συνδικαλισμού

Στις συνθήκες αυτές που περιεγράφηκαν παραπάνω και βιώνουμε σήμερα στα εργασιακά, είναι αντιληπτό πως ο παραδοσιακός συνδικαλισμός και τα όπλα που είχαν στα χέρια τους οι εργάτες αιώνες τώρα, πλέον σε μεγάλο βαθμό, αν όχι καθολικά, παροπλίζονται και πρέπει άμεσα να αναζητηθούν νέα μέσα πίεσης, νέες μορφές πάλης, νέα συνδικαλιστικά όπλα για να προετοιμαστούν οι μάχες για τις διεκδικήσεις του αύριο. Διότι η ιστορία μας έχει διδάξει πως τίποτα δε μας χαρίστηκε, αντιθέτως κάθε δικαίωμα, κάθε εργατική κατάκτηση διεκδικήθηκε και κερδήθηκε στους δρόμους με αιματηρούς αγώνες αιώνων. Η ειδοποιός διαφορά είναι πως οι απεργιακοί αγώνες κόστιζαν δραματικά στην κερδοφορία των κεφαλαιοκρατών και ακριβώς γι’ αυτό το λόγο πασχίζουν τόσες δεκαετίες τώρα να απαλλαγούν από το συνδικαλισμό, να τσακίσουν το εργατικό κίνημα, να καταργήσουν το συνταγματικό δικαίωμα στην απεργία. Και εφόσον -με αγώνες και αίμα- η απεργία κατοχυρώθηκε ως συνταγματικό δικαίωμα, βρήκαν άλλο χαμερπή τρόπο να την απαξιώσουν, ύπουλα και αθόρυβα, καθιστώντας για μία ακόμη φορά το Σύνταγμα κενό γράμμα. Δική μας υποχρέωση λοιπόν είναι να οραματιστούμε και να στήσουμε το νέο μας συνδικαλιστικό οπλοστάσιο, αξιόμαχο και αντάξιο στις επιταγές της εποχής.

Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας που έβαλε τα θεμέλια για το οικοδόμημα της κοινωνίας της πληροφορίας, το οποίο θα στεγάσει την 4^η βιομηχανική επανάσταση, θα προκαλέσει τεράστιες και ριζικές αλλαγές στην καθημερινότητα και τον τρόπο ζωής όλων μας άμεσα και στα χρόνια που έρχονται. Επιπλέον γεννά πολλά κρίσιμα ζητήματα τα οποία θα πρέπει να μας προβληματίσουν και να μας προετοιμάσουν για τις μάχες που θα κληθούμε να δώσουμε. Ως τώρα θίξαμε τα ζητήματα της αυτοματοποίησης της παραγωγής που θα προκαλέσει τεράστια ανεργία, της τηλεργασίας που εξυπηρετεί τους κεφαλαιοκράτες και τείνει να γίνει κανόνας στις νέες συνθήκες εργασίας και του συνδικαλισμού που καλείται να βρει άμεσα και νέα μέσα ώστε να εξοπλίσει την εργατική τάξη για τις μελλοντικές της μάχες.

Η τηλεκπαίδευση

Μπορεί να μοιάζει με σύντομο ανέκδοτο και να αποτελεί ένα ακόμη φιάσκο της κυβέρνησης των αρίστων, ωστόσο η τηλεκπαίδευση που μπήκε στη ζωή μας, παρέα με τα υπόλοιπα δεινά της πανδημίας, για να υποκαταστήσει τα εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων, δεν έχει τον προσωρινό χαρακτήρα που νομίζουμε ή τουλάχιστον αυτό επιδιώκει το επιτελικό κράτος του πρωθυπουργού εναρμονισμένο με όλα τα υπόλοιπα νεοφιλελεύθερα κράτη ανά τον κόσμο. Οι προθέσεις των αρίστων έχουν γίνει ήδη γνωστές και προσβλέπουν σε μία δραστική μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος που αφορά σε όλες τις βαθμίδες.

Αρχικά το σχολείο και ο εκπαιδευτικός θα αντικατασταθεί από την τηλεκπαίδευση σε ακριτικά και μικρά νησιά και σε απομακρυσμένα χωριά της επαρχίας, στα οποία κατοικούν λίγα παιδιά και τα οποία είτε διαθέτουν μονοθέσια σχολεία, είτε δεν διαθέτουν καθόλου σχολεία και τα παιδιά αναγκάζονται να μετακινούνται σε μεγάλες αποστάσεις και πολλές φορές διά θαλάσσης, για να φτάσουν στο σχολείο τους. Στην τελική φάση του σχεδίου προβλέπεται η κατάργηση σχολείων, πανεπιστημίων και κάθε άλλου υλικού χώρου συλλογικής εκπαίδευσης. Αντιθέτως οι μαθητές θα εκπαιδεύονται εξ’ αποστάσεως διαδικτυακά από τα σπίτια τους, αλληλοεπιδρώντας πότε με καθηγητές και πότε με ‘ευφυή’ μηχανογραφικά συστήματα.

Και αν αυτά σας ακούγονται σενάρια επιστημονικής φαντασίας, δεν είναι τίποτα λιγότερο από τη δημόσια πρόταση που έχει καταθέσει ένας εκ των αρίστων του επιτελικού κράτους Μητσοτάκη, ο πολυσχιδής κύριος Δημήτρης Ντζανάτος, ορκωτός λογιστής (golden boy) της πολυεθνικής ελεγκτικής εταιρείας Grant-Thornton, αναπληρωτής γραμματέας παραγωγικών τομέων της Νέας Δημοκρατίας, αντιπρόεδρος του Ασύλου Ανιάτων, πρόεδρος της Επιτροπής Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων και αρθρογράφος της εφημερίδας “Παραπολιτικά”. Η προεργασία έχει ήδη γίνει με τη νομοθεσία να έχει προβλέψει τη χρήση τηλεκπαίδευσης, όχι μόνο στα πλαίσια της πανδημίας του κορωνοϊού, αλλά και για “οποιονδήποτε λόγο που ανάγεται σε έκτακτο ή απρόβλεπτο γεγονός” (αρ. 62 παρ.1 του Ν.4686 της 12/5/2020).

Κάψτε τα βιβλία

Παράλληλα, το σχέδιο του κυρίου Ντζανάτου που αναλυτικά περιγράφεται στο βιβλίο του με τίτλο “Επιτελικό Κράτος: ένα προαπαιτούμενο υπέρβασης της παρακμής”, προβλέπει την κατάργηση των βιβλίων για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες και την αντικατάστασή τους από ψηφιακά ηλεκτρονικά εγχειρίδια που θα αποτελούνται κυρίως από πολυμέσα, δηλαδή εικόνες, ηχητικά αρχεία και βίντεο και λιγότερα κείμενα, καθώς όπως υποστηρίζει ο άριστος μεταρρυθμιστής “η απόδοση κειμένου με φιλικό τρόπο δεν είναι απαραίτητο να αποτελεί ιδιαίτερη δεξιότητα για μία σειρά επιστήμονες της σημερινής εποχής”. Επί της ουσίας εξηγεί ο κύριος Ντζανάτος, δεν πρόκειται για συγγραφή βιβλίων από ειδικούς επιστήμονες σε κάθε κλάδο, αλλά για ανάπτυξη εφαρμογών από τεχνικούς πληροφορικής που κατόπιν θα μεταφορτώνονται (download) στις “έξυπνες” συσκευές των μαθητών.

Το πρώτο στάδιο του σχεδίου

Πριν λίγες μέρες διαβάσαμε την επερώτηση που έθεσε η βουλευτής Κυκλάδων της Νέας Δημοκρατίας κυρία Κατερίνα Μονογυιού προς την Υπουργό Παιδείας Νίκη Κεραμέως, για το αν και πόσο σύντομα σκοπεύει να δημιουργήσει μόνιμες δομές τηλεκπαίδευσης για τα μικρά νησιά των Κυκλάδων. Η κυρία Μονογυιού, πριν ανησυχήσει για την αδικία που υφίστανται οι κάτοχοι πολυτελών θαλαμηγών από τα μέτρα καραντίνας που τους κρατά δεμένους στις μαρίνες, πρότεινε να αντικατασταθούν οι εκπαιδευτικοί και τα σχολεία στις μικρές Κυκλάδες από οθόνες υπολογιστών και ταμπλέτες, ενώ τα παιδιά που λόγω του παρατεταμένου εγκλεισμού και της απομόνωσης, πάσχουν αποδεδειγμένα ήδη από ψυχολογικά προβλήματα που αγγίζουν την κατάθλιψη όπως φωνάζουν οι παιδοψυχολόγοι. Έλαβε βέβαια άμεσα την απάντηση από τα εκπαιδευτικά σωματεία των Κυκλάδων και μεταξύ άλλων της πρότειναν “αντί για τηλεκπαίδευση να ζητάει την ίδρυση και στελέχωση νέων σχολείων στα μικρά νησιά” και της ξεκαθάρισαν πως ο εκπαιδευτικός είναι αναντικατάστατος, όπως και η διαπροσωπική επαφή καθηγητή και παιδιών και πως κάθε προσπάθεια καθιέρωσης της τηλεκπαίδευσης στα νησιά των Κυκλάδων θα τους βρει ενωμένους απέναντι και τελικά θα πέσει στο κενό.

Η τηλεκπαίδευση και οι εφαρμογές φέρνουν κέρδη

Τα κέρδη που προκύπτουν για τις πολυεθνικές από τη χρήση της τηλεκπαίδευσης είναι αμύθητα και μπορεί κανείς να πάρει μία πρώτη γεύση αν σκεφτεί τα δύο εκατομμύρια ευρώ που κόστισε στον ελληνικό λαό η “δωρεάν παραχώρηση” κατά τα ψεύδη της κυρίας Κεραμέως, της περίφημης πλατφόρμας της Cisco Webex, η οποία προσπάθησε μάταια να υποστηρίξει την τηλεκπαίδευση στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, δημιουργώντας περισσότερα προβλήματα από αυτά που κλήθηκε να επιλύσει.

Με την προοπτική της καθολικής τηλεκπαίδευσης και της κατάργησης των βιβλίων και των συγγραμμάτων, τόσο το κράτος στο βαθμό που θα παρέχει εκπαίδευση, όσο και οι έμποροι ιδιωτικής εκπαίδευσης θα μειώσουν τα κόστη τους (μισθολογικά και μη μισθολογικά) και θα αυξήσουν τα κέρδη τους, με τρόπους παρόμοιους με αυτούς της τηλεργασίας, καθώς δε χρειάζονται πλέον τα εκπαιδευτικά κτίρια, οι υλικοτεχνικές υποδομές τους, τα κόστη συντήρησης και λειτουργίας τους, το εκπαιδευτικό και το διοικητικό προσωπικό, τα μέσα μεταφοράς μαθητών, η συγγραφή, εκτύπωση και διανομή βιβλίων και συγγραμμάτων, η σίτιση και στέγαση των φοιτητών από άλλες περιοχές και πολλά άλλα.

Και βέβαια πάνω από όλα οι τεχνοκράτες παρέχουν τον τρόπο με τον οποίο το σύστημα θα ξεμπερδέψει μία και καλή με την κοινωνικοποίηση των μαθητών και των φοιτητών, με τον παραγωγικό διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων, με το φοιτητικό κίνημα και τις διεκδικήσεις του, με τις παρατάξεις που χρόνια τώρα πασχίζουν να ξεριζώσουν από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Σε τελική ανάλυση, αν καταφέρεις να διαλύσεις τον πυρήνα της προόδου μιας κοινωνίας, την παιδεία, έχεις επιτύχει τη δημιουργία μιας άβουλης μάζας ανθρώπων που απλώς εργάζονται και καταναλώνουν.

Η παρακολούθηση και η καταστολή

Σε συνθήκες διευρυμένης ανεργίας και καταπιεστικών συνθηκών εργασίας είναι λογικό και επόμενο να υπάρξουν λαϊκοί αγώνες, διαμαρτυρίες και συλλαλητήρια. Ένας όμως ακόμη κρίσιμος τομέας που αλλάζει σαρωτικά στην εποχή της πληροφορίας είναι αυτός του φακελώματος, της παρακολούθησης των πολιτών και της καταστολής. Ο ψηφιακός Λεβιάθαν γνωρίζει τα παρελκόμενα των πολιτικών που πρόκειται να εφαρμόσει και έχει προετοιμαστεί καταλλήλως εδώ και μία δεκαετία, ανοίγοντας το δρόμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που θα αποτελέσουν το οικειοθελές και πλέον αποτελεσματικό φακέλωμα των πολιτών. Έτσι σήμερα, πιο εύκολα και άκοπα από ποτέ, κάθε ενδιαφερόμενος έχει στη διάθεσή του πληθώρα πληροφοριών για οποιοδήποτε άτομο, με τις περισσότερες από αυτές να έχουν καταχωρηθεί οικειοθελώς από το ίδιο το άτομο σε κάποιο ΜΚΔ.

Παράλληλα κάθε “έξυπνη” συσκευή που κουβαλάμε πάνω μας, το τηλέφωνο, η ταμπλέτα, το ρολόι ή το μπρελόκ μπορεί να παρακολουθείται ευκολότερα από ποτέ, να καταγράφει ήχο και εικόνα, να δίνει σε πραγματικό χρόνο το στίγμα της τοποθεσίας του κατόχου της στο χάρτη, να γνωρίζει ακόμη και βιομετρικά και ιατρικά στοιχεία του χρήστη, τα οποία κατά τα άλλα αποτελούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα και προστατεύονται από τι άλλο, από το Σύνταγμα!

Τα νέα ψηφιακά όπλα της ΕΛΑΣ

Πριν λίγες μόλις μέρες μάθαμε για τις χιλιάδες φορητές συσκευές που πρόκειται να παραλάβει άμεσα η ΕΛΑΣ και που θα της επιτρέψει να σκανάρει τα πρόσωπα των πολιτών σε περιπολίες και να καταγράφει μεταξύ άλλων τα βιομετρικά των προσώπων. Ακόμη η ΕΛΑΣ έχει ήδη εξοπλιστεί με drones τα οποία διαθέτουν κάμερες υψηλής ανάλυσης και μεγάλου zoom, που μεταδίδουν ζωντανή εικόνα από διαδηλώσεις, κινητοποιήσεις και ότι άλλο θεωρεί ύποπτο το υπουργείο ΠΡΟΠΟ, ενώ επιπλέον φωτογραφίζονται πρόσωπα των οποίων αναλύονται και καταγράφονται τα βιομετρικά τους στοιχεία. Εδώ να μην ξεχάσομε να ευχαριστήσουμε την ‘αριστερή’ κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ για όλα αυτά τα τεχνολογικά καλούδια με τα οποία εκσυγχρόνισε την αστυνομία.

Παράλληλα οι νέες ταυτότητες που σχεδιάζει το ΥΠΕΣ σε συνεργασία με το υπουργείο ΠΡΟΠΟ, θα είναι κάρτες με ενσωματωμένο ολοκληρωμένο κύκλωμα (microchip), όπως αυτό που έχουν οι πιστωτικές κάρτες, στο οποίο θα είναι αποθηκευμένα τα βιομετρικά του κάθε πολίτη, τόσο στο μικροτσίπ, όσο και στη βάση δεδομένων του υπουργείου, τη στιγμή της έκδοσης της ταυτότητας. Έτσι με τις νέες συσκευές παρακολούθησης κάθε πολίτης θα μπορεί να σκανάρεται, να αναζητούνται τα βιομετρικά του στη βάση δεδομένων και να ταυτοποιείται αυτοματοποιημένα και σε πραγματικό χρόνο και όλα αυτά ενώ χιλιάδες φωτογραφίες όλων μας, χάρη στη χρήση των ΜΚΔ, κυκλοφορούν στο διαδίκτυο ελεύθερα σύμφωνα με την τάση της εποχής, γεγονός που δημιουργεί ένα τεράστιο πεδίο ορισμού για την ταυτοποίηση ενός προσώπου, η οποία μπορεί να γίνει από πολλές διαφορετικές πηγές διασταύρωσης.

Τα ΜΚΔ στην υπηρεσία της καταστολής

Πέραν των προσωπικών και των βιομετρικών στοιχείων του καθενός πολίτη, στον ψηφιακό του φάκελο θα υπάρχει και ένα προφίλ με όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες που αντλήθηκαν από κάθε πηγή (data mining), βάσει της οποίας θα αξιολογείται και η επικινδυνότητά του, στο όνομα της προφύλαξης από την τρομοκρατία, διαδικασία που ισχύει ήδη τόσο στις ΗΠΑ, όσο και σε χώρες της ΕΕ. Σε περίπτωση δε που κάποιος αξιολογηθεί από το σύστημα ως “επικίνδυνος”, διότι ακολουθεί στα ΜΚΔ κομμουνιστικές σελίδες ή κάποια στιγμή έκανε μία ανάρτηση στο Facebook που έγραφε για παράδειγμα “Σπάστε τις κάμερες!”, τότε ο νόμος θα προβλέπει την άμεση έκδοση εισαγγελικής παραγγελίας για την προσαγωγή του ατόμου, ενώ παράλληλα θα απαιτείται η διάλυση της συγκέντρωσης, βάσει της κείμενης νομοθεσίας των διαδηλώσεων. Είναι οφθαλμοφανές πως η παρακολούθηση και η καταστολή περνούν σε άλλο επίπεδο, με μοναδικό σκοπό να καταστρατηγηθεί έτι περαιτέρω το συνταγματικό δικαίωμα του “συνέρχεσθαι” και ο νέος ψηφιακός τρομονόμος να καταστείλει τις αναπόφευκτες μελλοντικές λαϊκές εξεγέρσεις, καθιστώντας τες εν γένει “εκτός του κλίματος”.

Η παρακολούθηση στην ασφάλιση και την υγεία

Μια άλλη εξίσου κρίσιμη εφαρμογή της νέας παρακολούθησης και του φακελώματος των πολιτών εντάσσεται στο ασφαλιστικό τοπίο, που αλλάζει ριζικά, με τις ιδιωτικές ασφαλιστικές να υποκαθιστούν το κράτος και την κοινωνική ασφάλιση. Οι ασφαλιστικές εταιρίες έχοντας στη διάθεσή τους όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για κάθε υποψήφιο ασφαλισμένο πελάτη, εκτιμούν τον ‘ασφαλιστικό κίνδυνο’ και επιλέγουν αν τις συμφέρει να τον ασφαλίσουν και εφόσον τελικά τον ασφαλίσουν, έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν όταν έρθει η στιγμή αν θα τον αποζημιώσουν ή όχι.

Ήδη στις ΗΠΑ, που επί της ουσίας δεν υπάρχει μήτε κοινωνική ασφάλιση, μήτε εθνικό σύστημα υγείας και όλα επαφίενται στον ιδιωτικό τομέα, εάν και εφόσον ο πολίτης διαθέτει την οικονομική δυνατότητα που απαιτείται, σε αυτή λοιπόν τη γη της επαγγελίας, οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν αρνηθεί είτε να ασφαλίσουν πελάτες, είτε να αποζημιώσουν ασφαλισμένους με πρόφαση την παραβίαση των συμφωνηθέντων όρων του συμβολαίου. Τρανταχτό παράδειγμα που έκανε το γύρω του κόσμου αφορά έναν ασφαλισμένο που δεν είχε δηλώσει κατά την υπογραφή του συμβολαίου πως πάσχει από υπέρταση, πλήρωνε κανονικά τα ασφάλιστρά του και έφτασε η στιγμή που χρειάστηκε να νοσηλευθεί έχοντας υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο. Όταν ήρθε η ώρα της πληρωμής των νοσηλίων, η ασφαλιστική εταιρεία αρνήθηκε να τα αναλάβει προφασιζόμενη μονομερή αθέτηση των όρων του συμβολαίου από πλευράς του πελάτη, ο οποίος έπασχε από χρόνια υπέρταση όπως αποδεικνύεται από το “έξυπνο” ρολόι του, που χρόνια τώρα κατέγραφε ασταμάτητα την αρτηριακή του πίεση και την αποθήκευε στο αρχείο καταγραφής. Το αρχείο αυτό δημιουργείται με την αρχική εγγραφή του χρήστη μέσω ενός προφίλ του στα ΜΚΔ (π.χ. Facebook) και αυτομάτως συνδέεται με το χρήστη, ανανεώνεται διαρκώς και διατηρείται στα μηχανογραφικά συστήματα (cloud) της εταιρείας που κατέχει το ΜΚΔ, εν προκειμένω της Facebook. Το αρχείο καταγραφής λοιπόν έφτασε με παρατυπίες και νομικά παράθυρα στα χέρια της ασφαλιστικής εταιρείας, η οποία το αξιοποίησε για να μην αποζημιώσει τον ασφαλισμένο της, καταπατώντας κάθε έννοια προσωπικών δεδομένων, ιατρικού απορρήτου και εν γένει ατομικών δικαιωμάτων.

Μία ακόμη περίπτωση άρνησης αποζημίωσης ασφαλισμένου στις ΗΠΑ έγινε γνωστή το Δεκέμβρη του 2020 και σχετίζεται επίσης με τις “έξυπνες συσκευές”. Μία γυναίκα από την Καλιφόρνια στην προσπάθειά της να συνάψει σύμβαση με μία ασφαλιστική εταιρεία για πλήρη νοσοκομειακή κάλυψη, βρέθηκε αντιμέτωπη με την άρνηση της ασφαλιστικής για συγκεκριμένες καλύψεις οι οποίες σχετίζονταν με καρδιοαγγειακά νοσήματα. Όταν η γυναίκα ρώτησε το λόγο, η ασφαλιστική της απάντησε πως θεωρείται υψηλού κινδύνου λόγω της ηλικίας και του βάρους της. Η γυναίκα μην έχοντας συμπληρώσει σε καμία φόρμα το βάρος της, αναρωτήθηκε που βασίζουν την άρνησή τους για να λάβει την απάντηση πως έχει καταχωρήσει η ίδια πολλάκις το βάρος της, στο “έξυπνο” κινητό της, στο οποίο υπάρχει προεγκατεστημένη μία εφαρμογή παρακολούθησης της υγείας και της φυσικής δραστηριότητας του χρήστη. Ανατριχιαστικά ενδιαφέρον είναι πως η εφαρμογή έχει προεπιλεγμένη την επιλογή συγκατάθεσης του χρήστη για αποστολή των καταχωρημένων πληροφοριών σε κάθε ενδιαφερόμενο, είτε για εμπορικούς και διαφημιστικούς λόγους, είτε για ερευνητικούς λόγους. Με τον τρόπο αυτό οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν νομίμως να έχουν πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα του καθενός και μάλιστα με τη συγκατάθεσή του!

Και ένα τρίτο παράδειγμα μη αποζημίωσης ασφαλισμένου μας ήρθε προσφάτως από τον Καναδά, όπου πελάτης ασφαλιστικής που χρειάστηκε να νοσηλευτεί δεν καλύφθηκε από την εταιρεία, διότι δεν είχε δηλώσει πως είναι καπνιστής και η εταιρεία το ανακάλυψε καθώς ο πελάτης στο προφίλ του σε ΜΚΔ είχε κάνει like σε καπνοβιομηχανίες, είχε λάβει μέρος σε προωθητικούς διαγωνισμούς προϊόντων καπνού και είχε αναρτήσει φωτογραφίες οι οποίες ήταν ορατές δημοσίως και στις οποίες απεικονιζόταν να καπνίζει. Αυτά τα τρία στοιχεία που ο καθένας θα μπορούσε να τα συλλέξει επισκεπτόμενος το προφίλ του ασχέτως αν ήταν ‘φίλοι’ ή όχι, ήταν αρκετά για την εταιρεία ώστε να αρνηθεί να τον αποζημιώσει και μάλιστα να δικαιωθεί και δικαστικά, όταν προσέφυγε ο ασφαλισμένος στην αστική δικαιοσύνη.

Συνοψίζοντας

Από όλα όσα αναφέρθηκαν σε αυτό το κείμενο, αλλά και σε όλα αυτά που δεν τέθηκαν ακόμη, τα οποία όμως θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε στην καθημερινότητά μας, είναι πρόδηλη η καταστρατήγηση κάθε έννοιας ατομικών δικαιωμάτων, ελευθεριών και προσωπικών δεδομένων. Και αν εδώ και ένα χρόνο τα περισσότερα που συμβαίνουν κρίνονται ως αναγκαία και προσωρινά για την αντιμετώπιση της πανδημίας, στην πραγματικότητα αυτά και όλα τα υπόλοιπα συνέβαιναν σε έναν βαθμό και πριν την πανδημία και θα αποτελέσουν τον κανόνα της νέας μας κανονικότητας.

Είναι εξίσου σημαντικό πως ακόμη και τα ανώτατα αστικά δικαστήρια ανά τον κόσμο κρίνουν κατά καιρούς ως αντισυνταγματικά και αντιδημοκρατικά τα όσα συμβαίνουν στην εποχή της πληροφορίας, παρά ταύτα τόσο οι ετυμηγορίες τους όσο και οι κείμενες νομοθεσίες αποδεικνύονται κενό γράμμα καθώς η διάκριση των εξουσιών και η ανεξάρτητη λειτουργία τους διαφέρει εντελώς από τον ορισμό του Μοντεσκιέ και από τα “Πολιτικά” του Αριστοτέλη, έχοντας πλέον φτιαχτεί στα μέτρα του κεφαλαίου, προστατεύοντας τα συμφέροντα των ισχυρών και όχι των πολιτών.

Δικό μας χρέος και δη επιτακτικό είναι η οργανωμένη αντεπίθεση και η κλιμάκωση της ταξικής πάλης, ειδικά τώρα που βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής και όξυνσης της επίθεσης που επιχειρεί η αστική τάξη και που σκοπεύει στην εκ βάθρων ανασύσταση της κοινωνίας.