200 χρόνια ελεύθεροι πολιορκημένοι – Πώς η κυβέρνηση έκανε τα νοσοκομεία ΙΚΕΑ

Είπε το Ωρολόγιον· «Είν’ η ζωή μου κρύα και άχρους, και σκληρά. Είναι ομοία δι’ εμέ πάσα της γης ημέρα. Παρασκευή και Σάββατο, Κυριακή, Δευτέρα, δεν έχουσι διαφοράν. Ζω χωρίς να ελπίζω. Η μόνη διασκέδασις, η μόνη ποικιλία είναι, εν τη μοιραία μου, πικρά μονοτονία, του κόσμου η φθορά. Οτε τους δείκτας μου νωθρώς, εν μαρασμώ γυρίζω μοι φανερώνεται παντός γηίνου η απάτη.» (Vulnerant omnes Ultima necat, Καβάφης)

Η λογική του ΙΚΕΑ στην υγεία

Τι ακούγεται από το επιτελείο της κυβέρνησης τις τελευταίες ημέρες (το οποίο όλο και εκχυδαΐζει καταστάσεις); Rapid test στο σπίτι, όχι προσλήψεις γιατρών και μερική χρονικά επίταξη ιδιωτών. Πού παραπέμπει αυτό; Στη λογική της γνωστής εταιρείας επίπλων (και όχι μόνο) IKEA. Έτοιμα κομμάτια, όχι υπάλληλοι και ό,τι παίρνεις το φτιάχνεις μόνος σου σπίτι. Το περίφημο D.I.Y. (Do It Yourself). Μικρότερο κόστος, και αν δεν πάει κάτι καλά με το έπιπλο φταίει ο αγοραστής ο οποίος κάτι δεν κατάλαβε και στην τελική ας μην τα αγόραζε. Μόνο τα προκάτ κεφτεδάκια λείπουν από την πολιτική της κυβέρνησης. Μόνο που εδώ δεν πρόκειται για έπιπλα αλλά για την υγεία των πολιτών.

Η κατάσταση με τα rapid test

Τα rapid test, δηλαδή μια μορφή εξετάσεων που βασίζεται συνήθως στη μέθοδο της ανοσοχρωματογραφίας επί χάρτου, δεν είναι κάτι καινούργιο στην ιατρική επιστήμη ή στη λειτουργία των νοσοκομείων. Στην Ελλάδα πραγματοποιούνται εδώ και καιρό στα μικροβιολογικά εργαστήρια και αφορούν την ταχεία εκτίμηση μιας σειράς νοσημάτων, όπως η γρίπη, η λεγιονέλλα, ο πνευμονιόκοκκος, το κλωστηρίδιο, οι ιοί ρότα και άδενο, αλλά και ο στρεπτόκοκκος. Σε πιο οργανωμένες υγειονομικά χώρες, χρησιμοποιούνται στα τμήματα επειγόντων ως μέρος ενός πακέτου γρήγορων διαγνωστικών εξετάσεων. Αναφέρθηκε προηγουμένως ότι παρέχουν εκτίμηση και όχι διάγνωση, καθώς το ποσοστό ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων συνήθως είναι μεγάλο (εκφράζεται σε ποσοστό με το μέγεθος της ευαισθησίας) και εξαρτάται από το υλικό το οποίο χρησιμοποιείται κάθε φορά, τη φάση της λοίμωξης αλλά και το παράθυρο ή γκρίζα ζώνη στην οποία το κάθε τεστ δε μπορεί να παρέχει ξεκάθαρη απάντηση. Για αυτό όλες οι διεθνείς οδηγίες υπαγορεύουν την διενέργεια αυτών των τεστ και την εποπτεία τους παρουσία εργαστηριακού γιατρού. Αυτή τη στιγμή όμως η κυβέρνηση ετοιμάζεται να τα διοχετεύσει και αυτά ασύντακτα στην αγορά, χωρίς κανένα έλεγχο, με επίκληση σε τι άλλο, την ατομική ευθύνη, γεγονός που υποτιμά από τη μία την επιστημονική πλευρά των διαγνωστικών ελέγχων, ενώ από την άλλη θα δημιουργήσει ένα επιδημιολογικό χάος με αναξιόπιστα ή μη καταγεγραμμένα αποτελέσματα.

Το παραπάνω πρόβλημα έχει επισημανθεί (https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/considerations-use-self-tests-covid-19-eueea) ότι πιθανά θα οδηγήσει σε υποδήλωση των κρουσμάτων, το οποίο από τη μια πλευρά θα αποτελεί μια εν υπνώσει υγειονομική βόμβα, η οποία μάλιστα δε θα μπορεί να ανιχνευθεί εγκαίρως, ενώ από την άλλη σε μακροπρόθεσμο επίπεδο θα καθιστά δύσκολη την επιδημιολογική επιτήρηση και την επιστημονική μελέτη. Για να λάβει έγκριση ένα self test kit, χρειάζεται να έχει ευαισθησία τουλάχιστον 80%, δηλαδή στα 100 αρνητικά αποτελέσματα, μέχρι τα 20 να είναι ψευδώς αρνητικά, δηλαδή θετικά, και ειδικότητα τουλάχιστον 97%, δηλαδή στα 100 θετικά αποτελέσματα, μέχρι 3 να είναι ψευδώς θετικά, δηλαδή αρνητικά. Ο συνδυασμός των παραπάνω δίνει μια αρκετά καλή αξιοπιστία και είναι αρκετά χρήσιμη για μια πρώτη εικόνα αλλά και ένα χρήσιμο εργαλείο επιδημιολογικής επιτήρησης, αλλά όχι μια σίγουρη διάγνωση για το κάθε άτομο, ειδικά χωρίς τις απαιτούμενες γνώσεις που αναφέρθηκαν προηγουμένως.

Επί της ουσίας όμως τα self test kit είναι λιγότερο αξιόπιστα από τα ποσοστά που αναφέρθηκαν προηγουμένως, με τον δείκτη ευαισθησίας να πέφτει στο 71,7%. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε γερμανικά νοσοκομεία έδειξε ότι σε επιβεβαιωμένα με μοριακή τεχνική (PCR) κρούσματα, και μετά από σχετική εκπαίδευση, το 91% κατάφερε να επιβεβαιώσει το αποτέλεσμα με self test kit, έχοντας δηλαδή υπό σχετικά καλές συνθήκες, ένα 10% μη ανιχνεύσιμα θετικά κρούσματα. Αυτό φυσικά μπορεί και είναι επιστημονικά αποδεκτό (σε αντίθεση βέβαια με τις κραυγές και το τι ακριβώς υποστήριζαν οι θιασώτες της κυβέρνησης στην αρχή της πανδημίας), αλλά όχι για οικιακή χρήση, αλλά για διαγνωστική υποστήριξη είτε για επιδημιολογική επιτήρηση είτε για νοσοκομειακή λειτουργία. Και ακριβώς για αυτό το λόγο υπάρχουν και άνθρωποι και όχι μόνο μηχανήματα στα εργαστήρια: μια τιμή από μόνη της δε λέει κάτι, χρειάζεται έλεγχος της διαδικασίας και ορθή ερμηνεία του αποτελέσματος, όπως αναφέρει  και η πανελλήνια ένωση εργαστηριακών γιατρών, μαζί με ένα οργανωμένο μηχανισμό συλλογής των μολυσματικών απορριμμάτων.

Η κατάσταση με την επίταξη και ο πραγματικός αριθμός των γιατρών

Ακούγονται πολλές επικοινωνιακές ανακρίβειες το τελευταίο διάστημα γύρω από τον όρκο του Ιπποκράτη και την ευθύνη των υγειονομικών. Εδώ να ξεκαθαριστεί κάτι, όσοι εργάζονται στα νοσοκομεία έδωσαν τον όρκο του Ιπποκράτη, όχι τον όρκο του μαλάκα. Οι υγειονομικοί κράτησαν μέσα από τα κοινωνικά ιατρεία αλληλεγγύης και τις ανθρωπιστικές οργανώσεις όρθια τη δημόσια υγεία και την κοινωνία, σε μια περίοδο που η νεοφιλελεύθερη παρέα διέλυε το Εθνικό Σύστημα Υγείας και την κοινωνική ασφάλιση, χωρίς καμία αμοιβή και εθελοντικά. Οπότε τις υποδείξεις περί ηθικής καλύτερα ο υπουργός να τις κάνει στα επιχειρηματικά συμφέροντα τα οποία χαϊδεύει το τελευταίο χρονικό διάστημα. Οι υγειονομικοί και τα σωματεία της υγείας έχουν υποχρέωση, ακριβώς επειδή σέβονται τον όρκο και το επάγγελμά τους, να μην επιτρέψουν να εγκαθιδρυθεί ένα καθεστώς απαρτχάιντ και σύγχρονης δουλείας όπου η κυβέρνηση προσπαθεί σε αυτή την κρίσιμη περίοδο να νομιμοποιήσει τα μπλοκάκια, την ιδιωτικοποίηση της υγείας και την άμισθη υπερωριακή εργασία. Είχαν ένα ολόκληρο χρόνο να προετοιμαστούν, να κάνουν προσλήψεις να οργανώσουν δομές και αντί αυτού έκαναν επικοινωνιακή πολιτική, λοιδορούσαν και έβγαζαν φωτογραφίες.

Η τακτική αυτή συνιστά συνέχεια της γραμμής που ακολούθησαν οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα από το 1990: «δημιουργική αριθμητική», δηλαδή οι «διανοούμενοί» τους που είχαν διορίσει στα πανεπιστημιακά ιδρύματα διαπίστωσαν πλεόνασμα (και τότε) γιατρών. Πώς προέκυπτε όμως αυτό το συμπέρασμα, το οποίο κάλυπτε την ανυπαρξία κεντρικού σχεδιασμού για την υγεία; Με το να παρουσιάζονται αθροιστικά οι αριθμοί των γιατρών. Για παράδειγμα σε μια περιοχή μπορεί να υπάρχει μεγάλος αριθμός σε μια ειδικότητα στον ιδιωτικό τομέα, αλλά να μην υπάρχει κανένας γιατρός σε κάποια άλλη ειδικότητα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και στο δυναμικό των δημόσιων δομών με μεγάλο αριθμό σε συγκεκριμένες ειδικότητες και με πλήρη απουσία σε άλλες. Και πέρα από αυτό υπάρχει το ζήτημα των ειδικευομένων και των αγροτικών γιατρών: ενώ ο ρόλος τους θα έπρεπε να είναι συμπληρωματικός ως προς αυτόν των μόνιμων, ώστε να προκύπτει μια ισορροπία μεταξύ εκπαίδευσης και εργασίας, επί της ουσίας κατέληξαν οι γιατροί αυτοί να είναι ο βασικός κορμός λειτουργίας των νοσοκομείων. Ενώ λοιπόν υπήρχαν σημαντικά κενά, παρουσιαζόταν μια τεχνική πληθώρα που ενέτεινε την μετανάστευση γιατρών στο εξωτερικό, την απουσία κοινωνικής πολιτικής για τη δημόσια υγεία (το οποίο φάνηκε και στην πανδημία), διάλυση του εθνικού συστήματος υγείας (ράντζα, φακελάκια, λίστες αναμονής) και ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα.

200 χρόνια ελεύθεροι πολιορκημένοι

Γύρω από την παραπληροφόρηση, τα δελτία ειδήσεων και τους άτυπους κυβερνητικούς εκπροσώπους, βγαίνεις να πάρεις τσιγάρα. Οι δρόμοι είναι τελείως έρημοι. Αν δεν είχε κάποιος ρολόι θα μπορούσε να πει ότι ήταν και 3 το βράδυ. Αλλά είναι μόλις 8, λίγο πριν βγει το φάντασμα του κορονοϊού στις 9. Το μυαλό πηγαίνει στη μόνη αντίστοιχη σκηνή, τον Δεκέμβρη του 2008. Τότε βέβαια η δολοφονία ενός παιδιού δεν ήταν επαρκής αιτία για να ναι ερημωμένη μια ολόκληρη πόλη. Τότε όσοι διαδήλωσαν ήταν επικίνδυνοι για την αγορά. 13 χρόνια μετά οι πόλεις είναι ερειπωμένες επειδή ο Άδωνις Γεωργιάδης, ο Άρης Πρωτοσαλτε, ο Δημήτρης Οικονόμου και ο Κυριάκος Μητσοτάκης θεωρούν πως δεν πρέπει να ανοίξουν ΜΕΘ, να προσληφθούν γιατροί, να παρθούν λεωφορεία γιατί όλα αυτά θα ναι περιττά μετά την πανδημία. Θα ‘ναι όμως; Γιατί οι εικόνες ντροπής με κόσμο σα σαρδέλες μέσα σε ΜΜΜ και με ασθενείς σε ράντζα να είναι αποδεκτές εκτός πανδημίας; Αυτή είναι η περίφημη κανονικότητα στην οποία πρέπει να επιστρέψουμε; Αυτή είναι η ελευθερία που γιορτάζουν 200 χρόνια μετά την επανάσταση;

Βιβλιογραφία

Considerations on the use of self-tests for COVID-19 in the EU/EEA, ECDC 2022

Fact-check: Can coronavirus self-test kits stop the pandemic?, https://amp-dw-com.cdn.ampproject.org/v/s/amp.dw.com/en/fact-check-can-coronavirus-self-test-kits-stop-the-pandemic/a-56584889?amp_js_v=a6&amp_gsa=1&usqp=mq331AQHKAFQArABIA%3D%3D#aoh=16167512542627&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=%CE%91%CF%80%CF%8C%20%251%24s&ampshare=https%3A%2F%2Fwww.dw.com%2Fen%2Ffact-check-can-coronavirus-self-test-kits-stop-the-pandemic%2Fa-56584889

http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/testing-for-covid-19-how-to-best-use-the-various-tests-c76df201/

https://peebi.gr/971-22-3-2021-rapid-tests

Χριστοδούλου Πάνος, Βιοπαθολόγος / Εργαστηριακός Ιατρός, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης, Μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΠΜΣ Τρόφιμα, Διατροφή και Μικροβίωμα της ιατρικής του ΔΠΘ