Χέγκελ – ο πατέρας της διαλεκτικής
Η φιλοσοφία του Χέγκελ ήταν το κορυφαίο σημείο στο οποίο μπορούσε αντικειμενικά να φτάσει η αστική σκέψη-φιλοσοφία. Κι η διαλεκτική άρση της ήταν το σημείο από το οποίο ξεκίνησε η επαναστατική σκέψη του μαρξισμού.
Σαν σήμερα, στις 14 Νοεμβρίου του 1831, πεθαίνει στο Βερολίνο -σε μια επιδημία χολέρας- ο Γκέοργκ Βίλχελμ Χέγκελ, ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος, που έμεινε στην αθανασία ως ο πατέρας της διαλεκτικής σκέψης και φιλοσοφίας.
Οι περισσότεροι ιστορικοί παρουσιάζουν το Χέγκελ μάλλον συντηρητικό από πολιτική άποψη, καθώς ο ιδεαλισμός του τον οδήγησε να θεωρεί το κράτος ως την ενσάρκωση της απόλυτης ιδέας και να εξυμνεί την εξουσία του Κάιζερ. Αγνοούν όμως πως ο Χέγκελ είχε ενθουσιαστεί στα νιάτα του με τις ριζοσπαστικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Κι είναι γενικά άδικο να κρίνουμε το φιλοσοφικό του έργο και τη σημασία του από την πολιτική του τοποθέτηση.
Σε φιλοσοφικό επίπεδο, ο Χέγκελ επηρέασε ολόκληρη τη γερμανική σκέψη και φυσικά τους κλασικούς του μαρξισμού, που στα νεανικά τους χρόνια κινούνταν στο ρεύμα των Νεοχεγκελιανών, ως οπαδοί του Φόιερμπαχ -του συνδετικού κρίκου ανάμεσα στο χεγκελιανισμό και το μαρξισμό. Ο Μαρξ κι ο Ένγκελς άφησαν πίσω τους τον ιδεαλισμό του Χέγκελ, κράτησαν όμως τον πυρήνα της διαλεκτικής σκέψης, η οποία -σύμφωνα με μια περίφημη διατύπωση- ήταν τοποθετημένη με το κεφάλι κάτω, κι ίσως αυτό ακριβώς να ενέπνευσε σε κάποιους χρήστες του διαδικτύου την ανάποδη φωτογραφία που βλέπετε στο πλάι. Ο στείρος, αφηρημένος υλισμός του Φόιερμπαχ δεν μπορούσε να σταθεί χωρίς τη ζωντανή διαλεκτική σκέψη του Χέγκελ.
Έχει σημειωθεί εύστοχα πως οι δυτικοί μαρξιστές επηρεάστηκαν αρκετά από τη χεγκελιανή “φαινομενολογία του πνεύματος” -και σίγουρα κράτησαν το στρυφνό και σχετικά δυσπρόσιτο ύφος του Γερμανού, που ακολουθούσε το γενικό κανόνα της εποχής του. Ενώ ο σοβιετικός μαρξισμός κράτησε ως βάση τη Λογική του Χέγκελ και αξιοποίησε τις διαλεκτικές κατηγορίες που αναπτύσσονται σε αυτήν, για να μελετήσει το κεφάλαιο και την κοινωνία συνολικά.
Δεν ήταν τυχαία άλλωστε η επισήμανση του Λένιν πως κανείς δεν έχει καταλάβει πραγματικά το Κεφάλαιο, αν δεν έχει μελετήσει τη Λογική του Χέγκελ.
Η φιλοσοφία του Χέγκελ ήταν το κορυφαίο σημείο στο οποίο μπορούσε αντικειμενικά να φτάσει η αστική σκέψη-φιλοσοφία. Κι η διαλεκτική άρση της ήταν το σημείο από το οποίο ξεκίνησε η επαναστατική σκέψη του μαρξισμού, που δεν ενδιαφερόταν απλά να ερμηνεύσει τον κόσμο, ούτε να τον υποτάξει σε μια γενική ιδέα, έξω από αυτόν, αλλά να τον αλλάξει και να τον μετασχηματίσει επαναστατικά.
