Η άλλη 17η Νοέμβρη – Η δίκη του Παναγούλη και των συντρόφων του

Σαν σήμερα ανακοινώθηκε η απόφαση της δίκης του Παναγούλη και των συντρόφων του για την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα, Γ. Παπαδόπουλου, το 1968. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Κώστα Μαρδά “Αλέξανδρος Παναγούλης – Πρόβες Θανάτου”.

Τελευταία ημέρα της δίκης, 17 Νοεμβρίου του 1968.

Κυριακή. Ωρα 4 μ.μ. Αγωνία και τρόμος. Ο Ντενίς Λανγκλουά σημείωσε:

“Οι Έλληνες παρακολουθούν τα νέα στα ξένα ραδιόφωνα. Όλοι νιώθουν την οργή που δεν μπορούν να εκφράσουν. Η δίκη συνεχίστηκε το απόγευμα. Οι δύο δήθενα άρρωστοι δικαστές έπαιζαν τους αναστατωμένους, κρύβοντας τα κόκκινα μάγουλά τους. Ο Παναγούλης σηκώθηκε άλλη μια φορά για να πει ότι η κατηγορία βασίστηκε σε μια κατέυθυνσηπου δεν έκανε ποτέ, ούτε και υπέγραψε. Αντίθετα, μια άλλη κατάθεση, όπου δήλωνε ότι ήταν ο μόνος υπεύθυνος της απόπειρας, εξαφανίστηκε…”

Ο πρόεδρος, σύμφωνα με το στρατιωτικό κώδικα, ρώτησε τον Αλέκο Παναγούλη αν έχει “να προσθέσει τι υπέρ αυτού”. Ο Λέανδρος Καραμφυλίδης είχε ετοιμάσει από πριν δήλωση με υπογραφή του Παναγούλη, την οποία διάβασε ο τελευταίος στο δικαστήριο, καταγγέλλοντας για άλλη μια φορά ότι βασανίστηκε.

Οι στρατοδίκες αποσύρθηκαν σε διάσκεψη. Η αγωνία κορυφώθηκε. Ο συνήγορος του Παναγούλη δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι ο πελάτης του θα αρνηθεί να υπογράψει αίτηση χάριτος. Βλέμματα απόγνωσης από τους καταηγορούμενους. Οι αστυνομικοί, εκνευρισμένοι ή αδιάφοροι. Ο Αλέκος Παναγούλης κάτωχρος από τα βασανιστήρια. Κανένας συγγενής του δεν μπόρεσε να βρίσκεται στην αίθουσα. Μόνο η ξαδέλφη του Τασία Μελά. Οι συγγενείς των άλλων κατηγορούμενων ήλπιζαν. Οι ώρες περνούσαν. Στις 8 το βράδυ οι δικαστές πήραν θέσεις. Παγωμάρα όταν ο πρόεδρος απήγγειλε τις ποινές.

Η Βραδυνή έγραψε: (…)

Ο Αλέξανδρος Παναγούλης εκηρύχθη ένοχος όλων των αποδοθεισών εις αυτόν κατηγοριών. Ήτοι της παραβάσεως του Α.Ν. 509, θεωρηθείς αρχηγός της εξυφανθείσης συνωμοσίας, συντρεχουσών βαρειών περιπτώσεων. Της λιποταξίας καθ’ ην ώραν η χώρα ετέλει εις κατάστασιν πολιορκίας. Της αποπείρας ανθρωποκτονίας και της παρανόμου οπλοφορίας. Διά την πρώτην πράξιν τού επεβλήθη η ποινή του θανάτου. Δια την δευτέραν η αυτή ως άνω ποινή. Διά την τρίτην πρόσκαιρος κάθειρξις 15 ετών και διά την τέταρτη φυλάκισις 3 ετών. Εν συνόλω και κατά συγχώνευσιν ούτος κατεδικάσθη:

Δις εις θάνατον, εις πρόσκαιρον κάθειρξιν 18 ετών, στέρησιν των πολιτικών του δικαιωμάτων επί 15ετίαν και καθαίρεσιν. Εδημεύθησαν, επίσης, τα εις χείρας του κατασχεθέντα περίστροφα κλπ πλην των εις δολλάρια και δραχμάς χρημάτων, των οποίων διετάχθη η απόδοσις εις την μητέραν του Αθηνάν, συζ. Βασ. Παναγούλη.”

Και συνεχίζει η Βραδυνή με τις ποινές των άλλων κατηγοροημένων:

“Ο Ελευθέριος Βερυβάκης εκηρύχθη ένοχος παραβάσεως του Α.Ν. 509. Ούτως εθεωρήθη αρχηγός με βαρείας περιπτώσεις και κατεδικάσθη εις ισόβιον κάθειρξιν και 10ετή σέρησιν των πολιτικών τους δικαιωμάτων.

Ο Ιωάννης Κλωνιζάκης ένοχος παραβάσεως του Α.Ν. 509 ως οδηγός, με τα αυτά επιβαρυντικά, της αποπείρας ανθρωποκτονίας και της απειθείας, με το ελαφρυντικόν της ειλικρινούς μεταμελείας. Του επεβλήθη κατά συγχώνευσιν πρόσκαιρος κάθειρξις 24 ετών και 8ετής στέρησις των πολιτικών τους δικαιωμάτων.

Ο Νικόλαος Λεκανίδης ένοχος ως ο ανωτέρω συγκατηγορούμενός του και του επεβλήθηκ κατά συγχώνευσιν πρόσκαιρος κάθειρξις 23 ετών και 5ετής στέρησις των πολιτικών του δικαιωμάτων.

Ο Νικόλαος Ζαμπέλης ένοχος παραβάσεως του Α.Ν. 509, ως οδηγός, συμμετοχής εις την απόπειραν δολοφονίας και απειθείας. Κατά συγχώνευσιν και επίστασιν, του απηγγέλθη πρόσκαιρος κάθειρξις 18 ετών και τετραετής στέρησις των πολιτικών του δικαιωμάτων.

Ο Γεώργιος Αβράμης ένοχος του Α.Ν. 509 ως απλούς συστασιώτης και απειθείας και του απηγγέλθη πρόσκαιρος κάθειρξις 16 ετών και 4ετής στέρησις τωων πολιτικών του δικαιωμάτων.

Ο Ευστάθιος Γιώτας ένοχος παραβιάσεως του Α.Ν. 509 ως απλούς συστασιώτης και απειθείας και του επεβλήθη πρόσκαιρος κάθειρξις 10 ετών και 4ετής στέρησις των πολιτικών του δικαιωμάτων.

Ο Αρτέμιος Κλωνιζάκης ένοχος παραβάσεως του Α.Ν. 509 ως απλούς συστασιώτης εις 4ετήν φυλάκισιν με 3ετή αναστολήν.

Ο Ιωάννης Βαλασέλης ένοχος ως ο ανωτέρω εις φυλάκισιν 2μισι ετών και στέρησις των πολιτικών του δικαιωμάτων επί διετίαν.

Και ο Νικόλαος Πρίντεζης ομοίως ως ο Βαλασέλης εις φυλάκισιν ενός έτους με τριετήν αναστολήν.

Το Έκτακτον Στρατοδικείον ηθώωσεν τους Δημ. Τιμογιαννάκην, Αντ. Σιγάλαν, Βασ. Αναστασόπουλον, Μιχ. Παπούλαν. Εδέχθη όμως ότι δεν συντρέχει περίπτωσις αποζημιώσεώς των διά την προφυλάκισίν των.

Κατά της αποφάσεως του Εκτάκτου Στρατοδικείου δε χωρεί άσκησις ουδενός ενδίκου μέσου, θεωρουμένης ταύτης από της απαγγελίας της ως οριστικής, τελεσιδίκου, και αμετακλήτου.

Επίσης, ως είναι γνωστόν, κατά τους κειμένους νόμους δεν είναι δυνατόν να εκτελεσθή γενικώς μια θανατική ποινή προ της παρελεύσεως 24ώρου, ούτε μετά πάροδον 3 ημερών. Εντός της προθεσμίας αυτής δύναται να τύχη ο καταδικασθείς χάριτος ή μετριασμού της ποινής του. Ταύτην θα του χορηγήση, ασκών την ειδικών προνομίαν του -εάν φυσικά εγκρίνη ταύτην- ο Αντιβασιλεύς. Είτε κατόπιν αιτήσεως του καταδικασθέντος ή αυτοβούλως…”

Ήταν η υπ’ αριθμόν 757 απόφαση της 17ης Νοεμβρίου, 1968, του εν Αθήναις Στρατοδικείου.

Ο Λανγκλουά σημειώνει:

“Αμέσως μετά την ανακοίνωση της ποινής ο Παναγούλης μεταφέρθηκε στο ημιφορτηγό της αστυνομίας, που περίμενε μπροστά στο δικαστήριο. Δημοσιογράφοι προσπάθησαν προς ποια κατεύθυνση θα τον πήγαιναν, αλλά, όπως συνήθως, η κυκλοφορία διακόπηκε και η αστυνομία διέλυσε τους περίεργους που ήταν στα πεζοδρόμια”.

Μόλις μαθεύτηκε στο εξωτερικό η απόφαση του δικαστηρίου για θανατική ποινή ξεσηκώθηκε ένα κύμα συμπαράστασης, καθοδηγούμενο από τον αδελφό του, Στάθη Παναγούλη, ο οποίος είχε αλωνίσει πόλεις της Δυτικής Ευρώπης ζητώντας να αποτραπεί η εκτέλεση. Το βράδυ της Δευτέρας, μετά την κυριακάτικη ποινή θανάτου, ο Στάθης Παναγούλης και η διεθνούς φήμης Ελληνίδα ηθοποιός, Μελίνα Μερκούρη, έκαναν 48ωρη απεργία πείνας στο Λονδίνο, ξαπλώνοντας μαζί με 20 Έλληνες έξω από τα κάγκελα της ελληνικής πρεσβείας, στην οδό Upper Bank Street. Ύψωσαν μια φωτογραφία του υπό εκτέλεση κατάδικου της χούντας και πλακάτ που έγραφε στα αγγλικά: “Σώστε Παναγούλη”, “Όχι εκτελέσεις”.

Στις μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές πόλεις οι Έλληνες αντιφασίστες, μετανάστες και διανοούμενοι έκαναν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και επέδωσαν ψηφίσματα σε κοινοβουλευτικούς-κυβερνητικούς παράγοντες. Κατόπιν αυτών, οι εν Αθήναις πρεσβευτές της Ιταλίας, της Δανίας, της Σουηδίας, της Αυστρίας και της Γερμανίας επισκέφτηκαν το υπουργείο Εξωτερικών και προέβησαν σε παρακλήσεις υπέρ της μη εκτέλεσης. Το Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας έστειλε τηλεγράφημα προς την ελληνική κυβέρνηση διαμαρτυρόμενο για την ποινή. Ο υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας, συγγραφέας Αντρέ Μαλρώ, απηύθυνε σχετική έκκληση. Το ίδιο και ο Ιταλός Πρωθυπουργός Τζιοβάνι Λεόνε, ο Ισπανός ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Ου Θαντ, ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν Πωλ Σαρτρ, ενώ διακριτικό διάβημα έκανε ο πρεσβευτής της Σοβιετικής Ένωσης.

Δύο όμως παρεμβάσεις προβλημάτισαν τη χούντα: του Πάπα Παύλου του Στ’ και του Προέδρου των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον. Τον Αμερικανό Πρόεδρο πήρε στο τηλέφωνο ο Πρόεδρος της Ιταλίας Γκιουζέπε Σάραγκατ και τον παρακάλεσε να επέμβει. Στην ιταλική Βουλή ο παλαίμαχος αντιφασίστας σοσιαλιστής Σάντρο Περτίνι κάλεσε τους συναδέλφους του να απαιτήσουν τη μη εκτέλεση του Παναγούλη. Πριν τελειώσει τα λόγια του όλοι οι βουλευτές απ’ όλες σηκώθηκαν. Την ημέρα δε της απόφασης, οι Ιταλοί εργαζόμενοι τήρησαν ενός λεπτού σιγή στις επιχειρήσεις και στα μέσα μεταφοράς.