Σκλάβοι στα δεσμά τους: Η νύχτα πέφτει στο Παλέρμο

Felt like the weight of the world was on my shoulders… Pressure to break or retreat at every turn; Facing the fear that the truth I discovered; No telling how all this will work out; But I’ve come too far to go back now. I am looking for freedom, Looking for freedom… And to find it cost me everything I have. Well I am looking for freedom, Looking for freedom… And to find it may take everything I have! Freedom (from “Django Unchained” soundtrack)

Κάποια στιγμή μια σειρά πολιτικών υποσχόταν ότι θα κάνουν την Ελλάδα Δανία του νότου. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ. Όμως ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατάφερε, χωρίς μάλιστα να το εξαγγείλει, να φέρει την Ελλάδα στα πρότυπα του Αμερικανικού Νότου του προηγούμενου αιώνα. Τότε που η αγορά αυτορυθμιζόταν (με τη βοήθεια μαστιγίου πολλές φορές) χωρίς να περιορίζεται από ιδεοληψίες όπως το οκτάωρο, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας και τα σωματεία. Τότε που υπήρχε ο θεσμός της δουλείας δηλαδή. Μόνο που ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ένας νεοφιλελεύθερος αστός και όχι κανένας ρατσιστής, άρα δεν περιορίζει τις μεταρρυθμίσεις του σε πολίτες συγκεκριμένου χρώματος.

Υπερβολές θα μπορούσε να πει κάποιος. Πού κολλάνε οι αναφορές στη δουλεία αφού ζούμε σε μια ελεύθερη δημοκρατία; Η αλήθεια βέβαια είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες πολλά πράγματα ακούγονται υπερβολικά και κάθε φορά η πλειοψηφία κοιμάται ήσυχη και νηφάλια το βράδυ. Μόνο που κάθε πρωί που ξυπνάει όλο και κάτι λείπει, μέχρι να ξαναπέσει η νύχτα και να ξαναχάσει πάλι κάτι. Αυτή τη φορά πρόκειται και πάλι για τα εργασιακά. Και κυρίως για το οκτάωρο. Μα θα μπορούσε να πει πάλι κάποιος ότι η κυβέρνηση ορκίζεται ότι όλα θα γίνονται με τη συναίνεση του εργαζόμενου. Ενώ κάποιος πιο κακοπροαίρετος θα μπορούσε να ισχυριστεί πως έτσι και αλλιώς πρακτικά δεν υφίσταται το οκτάωρο. Και οι δύο αυτές προτάσεις είναι φαινομενικά σωστές, αλλά και τόσο λάθος στην ουσία τους.

Καταρχήν όντως το οκτάωρο είναι ένα σπάνιο φαινόμενο στις μέρες μας. Υπάρχουν όντως πολλοί τρόποι να το παρακάμψεις: μπλοκάκι, σύμβαση παροχής έργου, μαύρη εργασία, απλήρωτες υπερωρίες. Και κάθε φορά που αφήναμε κάτι τέτοιο να περάσει πιστεύαμε ότι θα ναι προσωρινό και στιγμιαίο και κάθε φορά το έγκλημα ήταν διαρκές και συνεχόμενο. Παρολ’ αυτά σε συμβολικό επίπεδο υπήρχε η κατάκτηση του οκτάωρου. Μπορεί οι συμβολισμοί να φαίνονται πολλές φορές ανούσιοι, όμως κρύβουν αγώνες πίσω τους, αρκετό χαμένο αίμα και θυσίες ανθρώπων που δε μπορούσαν να κοιμηθούν ήσυχοι τα βράδια. Η αλλαγή του συμβολισμού αυτού υποδηλώνει μια κατεύθυνση της κυβέρνησης, μια πρόθεση και μια σιγουριά για το τι ακριβώς θέλει να επιβάλει επίσημα πλέον και τι ακριβώς θα γίνεται στο παρασκήνιο.

Το οποίο μας οδηγεί στο επιχείρημα της συναίνεσης των εργαζομένων. Το οποίο ίσως αποτελεί και το μεγαλύτερο ανέκδοτο της χρονιάς. Είναι η συναίνεση συγκατάθεση, όταν γίνεται με το πιστόλι της απόλυσης στον κρόταφο; Μπορεί να ισχυριστεί κάποιος πως θα μπορούν να διαπραγματεύονται οι εργαζόμενοι με τον εργοδότη τους επί ίσοις όροις για το πότε και αν θα παίρνουν το ρεπό τους για τις παραπάνω ώρες που εργάστηκαν; Θα ήταν ένας ισχυρισμός αντίστοιχος του ότι υπάρχουν μονόκεροι.

Στον καιρό της πανδημίας δημιουργήθηκε η απόλυτη ευκαιρία για καταστρατήγηση οποιουδήποτε νομικού πλαισίου προστασίας του εργαζομένου. Ενώ φαινομενικά η κυβέρνηση προστάτευσε τους εργαζομένους με την δικλίδα της μη απόλυσης, στην πραγματικότητα χιλιάδες επιχειρήσεις εκμεταλλεύτηκαν την αναστολή για να επιβάλουν επιπλέον ώρες εργασίας και μέσω τηλεργασίας με μειωμένο μισθό.

Και κάπου εκεί άρχισε να υφαίνεται το σχέδιο της πιο νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης που πέρασε ποτέ από την Ελλάδα, που ίσως και η Θάτσερ θα είχε να ζηλέψει. Γιατί κανείς δεν περίμενε πως στα χαρακώματα της ερχόμενης οικονομικής κρίσης που θα αρχίσει να γιγαντώνεται από το Φθινόπωρο του 2021 και μετά, η κυβέρνηση θα τολμούσε να φέρει προς ψήφιση ένα τόσο αντιεργατικό νομοσχέδιο.

Το νομοσχέδιο αυτό φέρνει αλλαγές σε ωράριο, συνδικαλιστικό νόμο, μεσολάβηση-διαιτησία, άδειες και “Εργάνη”. Μεταξύ των νέων ρυθμίσεων σε βάρος της εργασίας που ξεχωρίζουν είναι η αύξηση των υπερωριών, η δυνατότητα διευθέτησης του χρόνου εργασίας με ατομικές συμβάσεις, το άνοιγμα μιας σειράς επαγγελμάτων τις Κυριακές, το προσωπικό στοιχειώδους λειτουργίας (στο 33% του συνόλου των εργαζομένων) στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας σε περίπτωση απεργίας.

Επίσης, όσον αφορά τις αποζημιώσεις, καταργείται η διάκριση αποζημιώσεων απόλυσης μεταξύ υπαλλήλων και εργατοτεχνιτών και εισάγεται δικαίωμα του εργοδότη (μετά την προειδοποίηση για απόλυση και μέχρι αυτήν) να μπορεί να αξιώσει να προσέρχεται ο εργαζόμενος στην εργασία, αλλά να μην μισθοδοτείται.

Γιατί όλα αυτά λοιπόν και γιατί τώρα; Το πρώτο σκέλος του ερωτήματος είναι εύκολο. Γιατί αυτό θέλουν και αυτό χρειάζονται τα αφεντικά. Χρειάζονται το δικό τους ακαταδίωκτο, ώστε στην επερχόμενη οικονομική κρίση και ύφεση να είναι εξασφαλισμένη η συνέχιση της κερδοφορία τους. Θα διαμορφώσουν ένα νέο εργασιακό πλαίσιο ευέλικτο και προσαρμόσιμο στις ανάγκες της επιχειρηματικότητας, δηλαδή στις ανάγκες του 1% του πληθυσμού. Με αφορμή λοιπόν την πανδημία και τον περιορισμό των συγκεντρώσεων και των συναναστροφών των πολιτών, και τον διαρκή εκφοβισμό της ανεργίας, η κυβέρνηση επαναφέρει την εργασιακή κατάσταση στην περίοδο πριν το Σικάγο, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Μάη του ‘68, σε μια περίοδο όπου ο καπιταλισμός κυριαρχούσε, όντας ένα βήμα μπροστά από την φεουδαρχία και την περίοδο των αποικιών. Και το συμβολικό στοιχείο συμπικνώνεται στο οκτάωρο. Εκεί που ο καπιταλισμός έχασε τις πρώτες του μάχες, εκεί θέλει να πάρει τη ρεβάνς.

Αυτό όμως δεν απαντά στο γιατί τώρα. Η πραγματική απάντηση στο γιατί τώρα είμαστε εμείς. Εμείς, εσείς, αυτοί που κοιμούνται ήσυχοι τα βράδια. Εμείς, εσείς, αυτοί που πάντα κρυβόμαστε πίσω από τις ανασφάλειες μας και είμαστε έτοιμοι να πιστέψουμε τον κάθε ένα που θα μας εξασφαλίζει ένα σύστημα που θα λειτουργεί ίσα-ίσα για να επιβιώσουμε εντός του. Εμείς, εσείς, αυτοί που γεμίζουν τις πλατείες αλλά βαριούνται να πάνε σε πορείες και συγκεντρώσεις. Εμείς, εσείς, αυτοί που πάντα θα βρούμε μια καλή δικαιολογία για την απραξία μας, πάντα θα ‘ναι κάποια παλιά απογοήτευση από τα κόμματα, από την αριστερά, από τα συνδικάτα, πάντα θα ‘μαστε δύσπιστοι στις καλές προθέσεις και εύπιστοι στον κάθε κακοπροαίρετο, αρκεί να μας πείσει ότι ξέρει πως παίζεται το παιχνίδι.

Αλλά ποιο παιχνίδι στα αλήθεια παίζουμε; Υπάρχει ένα αρκετό γνωστό, το Παλέρμο. Αυτό που ξεκινάει με τη φράση πέφτει η νύχτα στο Παλέρμο. Στο οποίο δύο παίχτες που έχουν τα αντίστοιχα τραπουλόχαρτα είναι οι “δολοφόνοι” και προσπαθούν να παραπλανήσουν τους υπόλοιπους ώστε το βράδυ να “σκοτώσουν” ένα αθώο πολίτη. Και όταν οι παίχτες ανοίγουν τα μάτια κάποιος λείπει. Κάτι αντίστοιχο ζούμε και εμείς πλεόν, μόνο που η τράπουλα είναι σημαδεμένη, πάντα αυτοί θα είναι οι “δολοφόνο”και πάντα εμείς τα θύματα. Εκτός αν τα θύματα αποφασίσουν να “σκοτώσουν” πρώτα τους “δολοφόνους”. Η νύχτα πέφτει στο Παλέρμο λοιπόν και έρχεται η ώρα να αποφασίσουμε ποιο ρόλο θα διαλέξουμε για τον εαυτό μας.

I know all too well it don’t come easy;  The chains of the world they seem to move in tight; I try to walk around it, But stumbling’s so familiar; Try to get up but the doubt is so strong; There’s gotta be a wind in my bones… Oh Not giving up has always been hard, So hard… But if I do the things the easy way I won’t get far. Hmm, life hasn’t been very kind to me lately, Well, But I suppose it’s a push for moving on, Oh yeah; In time the sun’s gonna shine on me nicely, One day yeah, Something tells me good things are coming and I ain’t gonna not believe.

Χριστοδούλου Πάνος, Βιοπαθολόγος / Εργαστηριακός Ιατρός, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης, Μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΠΜΣ Τρόφιμα, Διατροφή και Μικροβίωμα της ιατρικής του ΔΠΘ

Όλγα-Ηρώ Οικονόμου, Οικονομολόγος, MSc Οικονομικής Θεωρίας και Πολιτικής