«Ιρλανδέζικος Δρόμος»

«Route Irish» (2010). Σκηνοθεσία: Κεν Λόουτς, Σενάριο: Πολ Λάβερτι

Είναι σκληρός ο Κεν Λόουτς, ο πιο αγαπημένος μου σκηνοθέτης. Δεν χαρίζεται. Και δεν χαρίζεται, για να μας χαρίσει ή καλύτερα να μας φωτίσει αυτό που παραβλέπουμε. Τον αγνό, τον καλό εαυτό μας που τον αφήνουμε να παγιδευτεί να καταστεί έρμαιο των συμφερόντων ενός άγριου συστήματος που έχει ριζώσει βαθιά στον πλανήτης μας. Ενός συστήματος που μας χρησιμοποιεί να το τροφοδοτούμε να το ποτίζουμε και να το βοηθούμε να απλώνει τις ρίζες του όλο και πιο βαθιά. Δεν χαρίστηκε ο Λόουτς στον αγαθό Ντάνιελ Μπλέηκ, δεν χαρίστηκε στον έντιμο οικογενειάρχη Ρίκι («Δυστυχώς απουσιάζατε») και δεν χαρίζεται στον διαρκώς θυμωμένο και απογοητευμένο από τις επιλογές της ζωής του Φέργκους, στη μιας δεκαετίας πίσω ταινία του «Ο Ιρλανδέζικος δρόμος». Δεν χαρίζεται στους καλοπροαίρετους ανθρώπους που απουσίαζαν όταν το σύστημα τους χρησιμοποιούσε γιατί πίστεψαν σε αυτό. Δεν συγχωρεί αυτή την ευκολοπιστία τους που συνέθλιψε τον άλλο τους εαυτό. Γιατί αυτός ο εαυτός που δεν ανέχεται την απανθρωπιά, που δεν ανέχεται την αδικία, που δεν ανέχεται την ταπείνωση, που θέλει να ζήσει ανθρώπινα, να ερωτευτεί, να μοιραστεί να προσφέρει, αυτός ο εαυτός εκδικείται. Εκδικείται πηγαίνοντας κόντρα στο σύστημα που τον καταδίκασε να το υπηρετεί, αλλά εκδικείται και εκείνον τον άλλον εαυτό που υπέκυψε σε αυτό.

Ο Κεν Λόουτς τολμά σε κάθε ταινία του να τα βάλει με όλους και όλα. Δεν υπηρετεί απλά την τέχνη του σκηνοθέτη, αλλά μέσω αυτής κάνει τη δική του προσωπική επανάσταση προσπαθώντας να συμπαρασύρει σε αυτήν το κοινό του. Δεν υποτάσσεται σε σεναριακές (με έναν Πωλ Λάβερτι βέβαια δίπλα του πως θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο…) ή σκηνοθετικές ευκολίες. Λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Σκληρά, άγρια, βάναυσα. Παιδεύει τους ήρωές τους φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με την σκληρή πραγματικότητα αλλά και με τον ρόλο τους, τη θέση τους μέσα σε αυτή και τις ευθύνες που φέρουν στο να την ανέχονται και να την συντηρούν. 

Μία δεκαετία πριν, λοιπόν ο Κεν Λόουτς γυρίζει τον «Ιρλανδέζικο δρόμο», αναδεικνύοντας μεστά, περιεκτικά τον βρώμικο ρόλο των ιμπεριαλιστών. Δίνει στεγνά τις ιδιωτικές εταιρείες των Βρετανών που μίσθωναν μισθοφόρους απολιτικοποίητους νέους, που τους ψάρευαν στα παμπ φτωχικών περιοχών όπως το Λίβερπουλ με χρυσά συμβόλαια προκειμένου να κάνουν την πραγματικά βρώμικη δουλειά ενός πολέμου, με ειδικές αποστολές, μυστικές δολοφονίες και σιωπηλά ξεκαθαρίσματα. Προκειμένου να διεκπεραιώσουν τις βρωμοδουλειές των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, που πολλές φορές ο τακτικός στρατός αδυνατούσε να φέρει σε πέρας. Προκειμένου να προστατέψουν δήθεν, τα υψηλά ιστάμενα πρόσωπα της χώρας τους που βρέθηκαν στο Ιράκ για να το ανοικοδομήσουν, αφού πρώτα μαζί με τους Αμερικανούς και τους συμμάχους τους φρόντισαν να καταστρέψουν. Μπίζνες για τη Βρετανική κυβέρνηση του Μπλερ και τις ιδιωτικές εταιρείες που η ίδια εξυπηρετούσε, χορός εκατομμυρίων ο πόλεμος στο Ιράκ, πάνω στα πτώματα εκατοντάδων χιλιάδων νεκρών αθώων πολιτών. 

Ο Φέργκους κι ο Φράνκι γνωρίστηκαν την πρώτη τους μέρα στο σχολείο, το 1976 στο Λίβερπουλ κι έκτοτε έμειναν οι καλύτεροι φίλοι. Ονειρεύονται από μικροί, μεγαλώνοντας να αφήσουν το φτωχικό Λίβερπουλ και να ταξιδέψουν σε όλο τον κόσμο. Το 2004, ο Φέργκους, πρώην μέλος των Ειδικών Δυνάμεων της Αγγλίας, στρατιωτικής μονάδας ειδικών αποστολών, και νυν υπάλληλος ιδιωτικής εταιρείας ασφάλειας στο Ιράκ, πείθει τον Φράνκι να δουλέψει μαζί του στη Βαγδάτη. Είναι η τελευταία τους ευκαιρία να ωφεληθούν από έναν πόλεμο που στηρίζεται και χρηματοδοτείται από τα μεγάλα κεφάλαια ιδιωτικών εταιρειών. Θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές τους, μετέχοντας σε έναν πόλεμο πάνω στον οποίο χτίζονται οι μπίζνες αγγλικών και αμερικανικών εταιρειών που στρατολογούν νέους τάζοντάς τους παχυλούς μισθούς και στέλνοντάς τους σε μία χώρα που δεν τη γνωρίζουν και τη μαθαίνουν μέσα από καταστάσεις όπου πρυτανεύει η βία, ο τρόμος, η απληστία, το παράλογο. Σε έναν πόλεμο όπου οι μισθοφόροι των εταιρειών είχαν την άδεια να σκοτώνουν με ασυλία αθώους πολίτες χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανέναν.

Τρία χρόνια μετά, ο Φράνκι σκοτώνεται μυστηριωδώς στον Ιρλανδέζικο Δρόμο (Route Irish) στον πιο φονικό δρόμο του Ιράκ, που συνδέει το αεροδρόμιο με την Πράσινη Ζώνη όπου είναι συγκεντρωμένες πρεσβείες, αμερικανικά στρατόπεδα, κυβερνητικά κτίρια, κ.λπ. «Ο Ιρλανδέζικος δρόμος» στη Βαγδάτη ισοδυναμεί με θάνατο γιατί κατά μήκος της περιοχής, σημειώνονται οι πιο συχνές επιθέσεις των ανταρτών εναντίον των κατοχικών στρατευμάτων. Κάποιοι προσπαθούν να πείσουν τον Φέργκους, πως ο φίλος του βρέθηκε στο λάθος σημείο σε λάθος στιγμή! Ο Φέργκους όμως απορρίπτοντας την επίσημη εξήγηση του θανάτου του φίλου του, ξεκινάει μια δική του έρευνα και αποφασίζει να ερευνήσει ο ίδιος τα γεγονότα που οδήγησαν στον θάνατο αυτού. Είναι αποφασισμένος να ξεσκεπάσει την απάτη και τις δολοπλοκίες! Για να διαπιστώσει τελικά ότι το πού βρισκόμαστε και το πότε βρισκόμαστε κάπου δεν είναι μόνο θέμα τύχης αλλά και δικής μας επιλογής…

Χωρίς τα μεγάλα οικονομικά budget, ο Κεν Λόουτς κάνει αυτό που ξέρει να κάνει τέλεια. Έναν πολιτικό καταγγελτικό κινηματογράφο με επίκεντρο όμως πάντα τον άνθρωπο και τις αδυναμίες του. Αυτές τις αδυναμίες που εύκολα τον ρίχνουν στην παγίδα του εύκολου χρήματος και μετά από καιρό τον κάνουν να συνειδητοποιεί ότι έχει βρεθεί παγιδευμένος στα δίχτυα ενός συστήματος που ο ίδιος έχει βοηθήσει να τυλιχτούν γύρω του, ο ίδιος έχει βοηθήσει να παγιδεύσει σε αυτά και άλλους ανθρώπους ακόμα και τους πιο αγαπημένους του. Και οδηγείται επίσης στην τραγική διαπίστωση του αναπόδραστου από αυτά, ωστόσο όμως, δεν εγκαταλείπει τη μάχη γιατί πάντα υπάρχει εκείνος ο άλλος εαυτός, ο αγωνιστής, ο ανθρωπιστής, αυτός που προσπαθεί να διασώσει το μικρό φως ελπίδας που υπάρχει μέσα στο διαρκώς εξαπλωνόμενο σκοτάδι μιας κοινωνίας που τα θεμέλια της στηρίζονται πού αλλού; Στο χρήμα στον επεκτατισμό, στην εκμετάλλευση, στην επιβολή, στην κυριαρχία. 

Όταν ο Φέργκους διαπιστώνει ότι από θύτης είναι ο ίδιος θύμα τότε ολόκληρη η πολεμική μηχανή αποκαλύπτεται εμπρός του… Μια μηχανή που εισβάλλει παντού. Ιράκ, Αφγανιστάν, Λιβύη όπου υπάρχει ανθρώπινο αίμα να τραφούν τα τέρατα του ιμπεριαλισμού που εκπροσωπούνται από τους κολοσσούς των εταιρειών. 

Και εκεί ο Λόουτς δεν του χαρίζεται. Τον βάζει να παλέψει με τις επιλογές του, να συγκρουστεί με τον μεγαλύτερο εχθρό του που είναι εκείνος ο άλλος εαυτός που αφέθηκε να υπηρετήσει πιστά, άκριτα, παρασυρόμενος από τις προσωπικές του ματαιοδοξίες… Δεν χαρίζεται αλλά φροντίζει πάντα να οδηγεί τον ήρωά του στην εσωτερική κάθαρση. Αυτή που είναι το απόσταγμα των εσωτερικών συγκρούσεων και της βίαιης εσωτερικής διαπάλης.

Γιατί αυτό είναι ο κινηματογράφος του Λόουτς. Ο σκηνοθέτης που δεν μασάει, που καταγγέλλει, που είναι σκληρός με τους ήρωές του ακριβώς επειδή τους αγαπάει. Επειδή αγαπάει τον άνθρωπο. Επειδή πιστεύει βαθιά σε αυτόν και αγωνίζεται μέσω της τέχνης του, να τον σώσει.