Πανδημία, εμβόλια και εμβολιαστικό πρόγραμμα

Οι Ryan Essex και Sharon M. Weldon, σε ένα άρθρο τους στο περιοδικό «New Engl J Med», γράφουν: «Η νόσος Covid-19 όχι μόνο επισήμανε τη συλλογική μας ευπάθεια αλλά επίσης αποκάλυψε τον αντίκτυπο δεκαετιών υποχρηματοδότησης και παραμέλησης των συστημάτων Υγείας, καθώς και μια πιο πρόσφατη περιφρόνηση για την επιστήμη».

Στη χώρα μας δεν υπάρχει ένα σύστημα πρωτοβάθμιας υγειονομικής φροντίδας που θα μπορούσε να ανιχνεύσει τα κρούσματα στην πρώτη φάση της πανδημίας, να τα απομονώσει και να διαγνώσει ποιοι κινδύνευαν ώστε σε μια πρώιμη φάση της νόσου τους να λάβουν φάρμακα, όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα, και ορισμένοι αντιφλεγμονώδεις παράγοντες, που ίσως να περιόριζαν τους θανάτους.

Η μεταφορά των ασθενών στα νοσοκομεία αποτελεί μια πρώτη ήττα του ανθρώπου απέναντι στον ιό. Η ανάγκη αυτή όμως υποδηλώνει ότι χρειαζόμαστε και άρτια και επαρκή σε αριθμό κρεβατιών ΜΕΘ και αυξημένης φροντίδας νοσοκομεία.

Η πανδημία όμως δεν ανακόπτεται στα νοσοκομεία. Ανακόπτεται στη γειτονιά. Τα όπλα μας εκεί είναι το σύστημα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, τα φάρμακα και τα εμβόλια. Θα εστιάσω στα εμβόλια και στο εμβολιαστικό πρόγραμμα.

Η λογική των εμβολίων είναι να διεγείρουν το ανοσολογικό μας σύστημα ώστε να παρασκευάσει αντισώματα κατά της πρωτεΐνης-ακίδας τα οποία, συνδεόμενα επάνω σε αυτή, θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν τη σύνδεση του ιού στα κύτταρά μας, και σε μια δεύτερη φάση να καταστρέψουν τον ιό.

Οι μελέτες έγκρισης των εμβολίων αυτών περιελάμβαναν μερικές δεκάδες χιλιάδες εθελοντές και διεξήχθησαν σε βεβαρημένες ενδημικά περιοχές όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Βραζιλία, οι ΗΠΑ και η Νότιος Αφρική, επειδή εκεί υπήρχε μεγαλύτερη πιθανότητα να εκτεθούν στον ιό οι εθελοντές και να έχουμε αξιόπιστες παρατηρήσεις. Οι μελέτες ήταν διπλές – τυφλές ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο.

Φάνηκε ότι η χρήση των εμβολίων είχε αποτελεσματικότητα από 75% για ορισμένα εμβόλια, μέχρι 95% για άλλα. Το εύρημα αυτό σήμαινε ότι αν 1 εκατομμύριο άτομα που έλαβαν το εμβόλιο έρχονταν σε επαφή με τον ιό, 750 – 950.000 δεν θα μολύνονταν. Συνεπώς τα εμβόλια αποτελούν ένα ισχυρό όπλο για την ανάσχεση της πανδημίας.

Τα ποσοστά των μη αποκρινόμενων είναι μικρά και όχι επαρκή για να τροφοδοτήσουν τον κύκλο μετάδοσης του ιού, αν ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού (περίπου 70%) εμβολιαστεί. Συνεπώς όλα τα διαθέσιμα σήμερα εμβόλια είναι χρήσιμα και απαραίτητα για να προσεγγίσουμε αυτό το ποσοστό εμβολιασμού. Δεν περισσεύει κανένα.

Αυτοί οι λόγοι ανάγκασαν τις ρυθμιστικές αρχές Ευρώπης και Αμερικής να δώσουν έγκριση για επείγουσα χρήση στα εμβόλια – μια απόφαση που σημαίνει ότι σε περίπτωση συχνών ανεπιθύμητων παρενεργειών θα ανακληθεί η άδεια χρήσης τους. Οι εταιρείες – κατασκευαστές, με τη σειρά τους, ζήτησαν ασυλία από αστικές διώξεις αναγνωρίζοντας ότι ο χρόνος ελέγχου των προϊόντων τους ήταν πολύ μικρός και υπήρχε κίνδυνος παρενεργειών που δεν είχαν επισημανθεί.

Η έγκριση για επείγουσα χρήση όμως εγείρει την ανάγκη για διαφάνεια στην παρακολούθηση του εμβολιαστικού προγράμματος και αυξημένη φαρμακοεπαγρύπνηση. Με τον όρο αυτό εννοούμε την πλήρη καταγραφή συμβαμάτων, τα οποία έχουν χρονική συνάφεια με τον εμβολιασμό, τόσο τα άμεσα, όπως πυρετός, κακουχία, πόνος στο σημείο της ένεσης, αλλεργικό σοκ, αλλεργικά εξανθήματα κ.λπ., όσο και τα απώτερα, τα οποία δεν καταγράφονται τόσο στις μελέτες έγκρισης επειδή δεν παρατηρήθηκαν στο βραχύ χρόνο παρακολούθησης των εθελοντών, αλλά παρατηρήθηκαν με την ευρεία χρήση των εμβολίων.

Τα όχι άμεσα συμβάματα ήταν μερικές σπάνιες αλλά αντιμετωπίσιμες νευρολογικές επιπλοκές, θρομβοπενία και θρόμβωση, τα οποία συνήθως αναπτύσσονται μεταξύ 4 και 20 ημερών από τον εμβολιασμό.

Ταυτόχρονα, όμως, είναι επιτακτικό, πρώτον, να εκπονήσουμε ορισμένα προληπτικά μέτρα σχετικά με τις ήδη γνωστές πιθανές παρενέργειες και να τα κυκλοφορήσουμε ως οδηγία προς τους εμβολιαζόμενους, και, δεύτερον, να εκπονήσουμε ένα περισσότερο αυστηρό πρόγραμμα φαρμακοεπαγρύπνησης υιοθετώντας λεπτομερή ερωτηματολόγια, πιέζοντας για νεκροτομές επί αιφνίδιων θανάτων που έχουν χρονική συνάφεια με τα εμβόλια και να ενημερώσουμε την Επιτροπή Εμβολιασμών.

Πιστεύω ότι το εμβολιαστικό πρόγραμμα αν αποτύχει, αυτό θα οφείλεται στην αδιαφάνεια, στην κακή οργάνωση (π.χ. έλλειψη υποδομών και προσωπικού) και την έλλειψη εμβολίων και όχι στην καταγραφή ανεπιθύμητων παρενεργειών. Το Ηνωμένο Βασίλειο κάθε εβδομάδα ανακοινώνει σύνοψη παρενεργειών, όπως αυτές προκύπτουν από τις κίτρινες κάρτες, χωρίς μεγάλη συζήτηση για τους μηχανισμούς που παράγουν τα ανεπιθύμητα συμβάντα, μολονότι τέτοιοι μηχανισμοί αρχίζουν να αποκαλύπτονται.

Είναι πολύ άσχημο, ένα τόσο σημαντικό επίτευγμα της σύγχρονης επιστήμης, όπως είναι τα εμβόλια έναντι της Covid-19, τα οποία μπορούν να σώσουν εκατομμύρια ζωές, αντί να παρέχεται μαζικά και με ασφάλεια σε όλους τους ανθρώπους, να αποτελεί αντικείμενο κερδοσκοπίας και εμπορικών ανταγωνισμών.

(Το κείμενο αποτελεί την ομιλία – παρέμβαση στην εκδήλωση του ΚΚΕ για την Υγεία, που έγινε στις 26 Απρίλη στον Περισσό)