Η ιστορία της θεραπαινίδας: Φόβος, μίσος και προκατάληψη στη λίμνη των Ιωαννίνων

«Κάγκελα παντού, φυλακή το σχολείο, δύσκολα όσα μ’ έκαναν να πω αντίο, lifestyle, σύγχρονοι αιχμάλωτοι, αφομοιώνει η μάζα παρασιτικό στοιχείο. Ω ναι! Χάνεται η ιδιαιτερότητα, όμοιοι στην ποσότητα και σκάρτοι στην ποιότητα, μετά λες για προσωπικότητα… Ιδού νεοέλληνα η διαμελισμένη σου αθωότητα. Ποια είναι τελικά αυτή η πραγματικότητα, αμφίβολο, Ζώντας στον ελλαδικό περίβολο, ζιγκολό πολιτικοί δηλητήριο στο σύνολο κι έκφραση ποσοτική, η μάρκα, η ράτσα, η δουλειά, το φαΐ»

Η ιστορία της θεραπαινίδας (a handmaid’s  tale) είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο το οποίο έχει μεταφερθεί στην μικρή οθόνη και αφορά μια δυστοπική (μην παίρνετε και όρκο βέβαια) κοινωνία όπου μετά από μια υγειονομική κρίση, οι γυναίκες που μπορούν να κυοφορήσουν σπανίζουν και αποτελούν κρατούμενες ενός αυταρχικού καθεστώτος, ενώ παραχωρούνται σε ζευγάρια υψηλών ιστάμενων ώστε να αποτελέσουν, χωρίς τη θέληση τους, το όχημα για την αναπαραγωγή. 

Επιστημονική φαντασία; Είστε σίγουροι; Η παραπάνω περιγραφή δε σας αγχώνει λίγο; Δε σας θυμίζει κάτι; Αν όχι παρατηρήστε τον πυρήνα της παραπάνω κατάστασης: τι δικαιολογεί την καταπίεση, τον βιασμό, τον αυταρχισμό; Το γεγονός ότι η γυναίκα δεν χρειάζεται να θέλει να τεκνοποιήσει, δεν είναι ζήτημα επιλογής της, αλλά καθήκοντός της. Η φύση της επιβάλει να είναι ένα όχημα τεκνοποίησης και οποιαδήποτε ξεστρατίσει από αυτό είναι παραφύσιν, είναι μη φυσιολογικό, και πρέπει να καταστέλλεται με κάθε τρόπο και με κάθε κόστος. 

«Μα τι είναι αυτά που λέτε τώρα!», θα μας πείτε! Και όμως! Είναι τόσο μακριά από την πραγματικότητα αυτή η λογική; Όχι, αν αναλογιστούμε το συνέδριο, που το βαφτίσαν «1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γονιμότητας και Αναπαραγωγικής Αυτονομίας», το οποίο αρχικά και πριν την κατακραυγή ήταν να γίνει υπό την αιγίδα της προεδρίας της Δημοκρατίας (απέσυρε τη στήριξη της μαζί με την ΕΡΤ και πλήθος άλλων)  και του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, στα Ιωάννινα, στις 2 με 4 Ιουλίου, σε ένα ξενοδοχείο κοντά στη λίμνη. Βέβαια, τιμά την παράδοση καθώς στη λίμνη έπνιξαν την κυρά Φροσύνη, μη δεχόμενες οι τότε αρχές, μεταξύ άλλων και το δικαίωμα της να διαλέξει τι θα κάνει με το σώμα της. Το ίδιο πάνω κάτω που κάνουν πλέον και οι διοργανωτές του συνεδρίου. Θα μπορούσε όντως να είναι σε πολύ σωστή κατεύθυνση η πρωτοβουλία ενός τέτοιου συνεδρίου, αλλά η θεματολογία του συγκεκριμένου, μέσα από αυτά που μέχρι στιγμής έχουν δει το φως της δημοσιότητας, είναι αυτή που μας ανησυχεί και μάλιστα πολύ! 

Ποιοι είναι λοιπόν οι ομιλητές; Άντρες. Γιατί φυσικά οι άντρες αναπαράγονται από μόνοι τους. Και γίνεται και ακόμα καλύτερο. Δεν είναι απλά άντρες, πολλοί είναι ιερωμένοι (μερικοί εκ των οποίων συμπαθητικοί είναι η αλήθεια) και μάλιστα οι περισσότεροι της υψηλής ιεραρχίας, μέχρι και ο πρέσβης του Βατικανού συμμετέχει! Το οποίο σημαίνει πως έχουν πάρει όρκο αγαμίας. Αλλά τούς φαίνεται ταυτόχρονα πολύ λογικό να μιλούν για την υποχρέωση της γυναίκας να τεκνοποιήσει, την ίδια στιγμή που οι ίδιοι έχουν επιλέξει να μην το κάνουν για δικούς τους λόγους, οι οποίοι προφανώς είναι απολύτως σεβαστοί. Οι λόγοι των υπολοίπων όμως; 

Βέβαια θα πείτε πώς γνωρίζουμε ότι θα πούνε αυτά;  Εδώ έρχεται η πρόσκληση για την εκδήλωση και ξεκαθαρίζει τα πράγματα. Χαρακτηριστικά αναφέρει:

«Θα αναδειχθεί στις επιστημονικές διαλέξεις και συζητήσεις, η ανάγκη της επαγρύπνησης από την νεότητα, ακόμα και τη εφηβεία, για την προάσπιση της γονιμότητάς τους με τον σωστό οικογενειακό προγραμματισμό και με την επαναφορά του προτύπου δημιουργίας «πυρηνικής» οικογένειας ενωρίς, παράλληλα με την υλοποίηση των επαγγελματικών προσδοκιών, με την κατάκτηση της επιστημονικής καταξίωσης και αναγνώρισης, με τις δυσκολίες της ζωής, οικονομικές και κοινωνικές, και με τις ιδιαιτερότητες του κάθε ελεύθερου ανθρώπου που τον διαμορφώνουν ως ξεχωριστό μαχητή στην κοινωνία μας, όχι όμως μόνο του και απογοητευμένο φυγά για τις επιλογές του, ειδικά όταν είναι πια πολύ αργά.»

Και λίγο πιο κάτω:

«Νοιώθουμε την ανάγκη μιας κοσμοθεωρειακής σύγκλισης από αυτούς που θέλουν να καινοτομούν, να θέτουν όρια, να ξεπερνούν προκαταλήψεις και να βρίσκουν τον κοινό τόπο εφαρμογής της αναπαραγωγικής ιατρικής χωρίς να υπάρχει η ανάγκη να πατάμε κόκκινες γραμμές μέσα από βιοηθικά διλήμματα. Προσδοκούμε η Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή να γίνει εργαλείο θεραπείας όσων νοσούν από την υπογονιμότητα και όχι όλων εκείνων που έφτασαν στην υπογονιμότητα από παράπλευρους δρόμους των επιλογών τους.»

Ενώ κλείνει με το κλασσικό περί «αφανισμό του έθνους μας»:

«Φέτος, επετειακή χρονιά για τη χώρα μας, 200 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση είμαστε πλέον σε θέση να χαράξουμε υπεύθυνα το μέλλον μας και να αφήσουμε το δικό μας αποτύπωμα στην αντιμετώπιση της μάστιγας της υπογεννητικότητας που απειλεί με αφανισμό το έθνος μας»

Αρκετά ξεκάθαρα, όλα αυτά όπως και το ότι στις τρεις μέρες του συνεδρίου, υπάρχουν μόλις 6 γυναίκες ομιλήτριες, καμία δεκαριά ιεράρχες και σύσσωμο το συστημικό κατεστημένο. Το οποίο, αν και πολλοί είναι κατά τα άλλα επιστήμονες, αγνοεί κάθε σύγχρονη ψυχολογική θεώρηση της ανθρώπινης σκέψης και ανάπτυξης, από την σεξουαλική ερμηνεία του Φρόιντ, έως την πυραμίδα των ανθρωπίνων αναγκών του Marshlow, οι οποίες τεκμηριώνουν ότι ο άνθρωπος αντλεί ικανοποίηση και ευχαρίστηση από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες, και για να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο πρέπει πρώτα να έχει καλύψει τις βασικές ανάγκες ασφάλειας και επιβίωσης του. 

Το έχουν σκεφτεί άραγε αυτό, όσοι είναι έτοιμοι να σταυρώσουν την κάθε γυναίκα για την επιλογή της; Έχουν σκεφτεί πόσο εύκολο είναι σε ένα καταπιεστικό και απάνθρωπο σύστημα να μπορέσεις μέσα σε όλα να κάνεις οικογένεια; Έχουν σκεφτεί πόσα διαμάντια γυναικεία υπάρχουν στην επιστήμη, στην τέχνη, στην κοινωνία και τι θυσίες έχουν κάνει; 

«Ξέρω πως μία μέρα θα πεθάνω, οπότε φωτιά και ξύλο στο ρουφιάνο, όλοι οι φίλοι μου είναι αλήτες και κοπρίτες, την ηθική σας χαιρετίσαμε με τις νύχτες, τη μέρα που φάνηκε ο ήλιος στους φεγγίτες ήμουν λέρα, αρούρι στου υπονόμου τις μαύρες τρύπες, στα κινητά κοίταξαν οι εκαμίτες, καμένοι, χαζοί, στις κάνες μαργαρίτες. Στη βιοπάλη ρε κωλόπαιδα δεν θα αντέχατε γραφειοκράτες και όργανα, πλαστική ατμόσφαιρα κι έξαρση της βίας…έτσι ήταν πάντα η μάσκα της δημοκρατίας.»

Ταυτόχρονα στις μέρες μας τα μότο της πατριαρχίας, της altright πλευράς και της (παρα)-εκκλησιαστικής άποψης έχουν εξελιχθεί! Δεν ακούμε πια αυτό το «πήγαινε να πλύνεις κάνα πιάτο» ή το «εσύ στην κουζίνα σου». Τι ακούμε και τι ζούμε; «Βεβαίως και να σπουδάσεις! Βεβαίως και να προχωρήσεις στην δουλειά – εντάξει όχι και πολύ όμως! Να  ξέρεις ότι η πραγματική σου ολοκλήρωση (αποστολή) είναι να γίνεις μάνα και ως γνωστόν αυτό πρέπει να το κάνεις νωρίς, όχι στα 40 και στα 45! Τότε δεν θα μπορείς εύκολα! Η φύση δεν τα επιτρέπει αυτά». Και αυτό είναι που διαπερνά ολόκληρο το συγκεκριμένο συνέδριο: από την πρόσκληση μέχρι το πρόγραμμα! Και είναι και ύπουλο και άκρως επικίνδυνο! Είναι πολύ λεπτή η γραμμή και εντελώς κατακόκκινη μεταξύ αυτών των θεωριών και των σκέψεων, ας πούμε, για απαγόρευση των αμβλώσεων. Για δείτε τι γίνεται στην Πολωνία για παράδειγμα!

Είμαστε περίεργοι βέβαια να δούμε τι θα πουν, πέρα από αυτά, οι συμμετέχοντες για να  λυθεί τελικά το πρόβλημα της υπογονιμότητας. Πώς θα λυθεί; Με την καθολική (όχι του Βατικανού) ιδιωτικοποίηση της υγείας και την επιδότηση δανείου για τεκνοποίηση, μάλλον όχι, γιατί σ’ αυτή τη καπιταλιστική κοσμοθεωρία που ζούμε το παιδί αποτελεί τη χειρότερη επένδυση για μια οικογένεια, αφού κοστίζει πάρα πολλά, πρέπει να δανειστεί για να σπουδάσει και στο τέλος να δουλεύει 4ωρο με απλήρωτες υπερωρίες. Με τους εργοδότες που απολύουν εγκύους, επειδή είναι έγκυοι; Με την ανύπαρκτη κοινωνική πολιτική στο θέμα των υποδομών που βοηθούν μια οικογένεια; Με την εργασιακή ζούγκλα  και την τραγική οικονομική κατάσταση που για να μπορέσεις να ζήσεις από την δουλειά σου πρέπει να δουλεύεις 12ωρα καθημερινά; Και τα παιδιά στο σπίτι τι θα κάνουν; Με τι από όλα αυτά; 

Το πρόβλημα  της υπογονιμότητας είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που χρειάζεται μεγάλη ανάλυση, γιατί προφανώς δε φταίει η επιλογή της γυναίκας αλλά δυστυχώς οι επιλογές της σύγχρονης κοινωνικο-πολιτειας και του καπιταλισμού! Και προφανώς η επιλογή δεν μπορεί να είναι ούτε η δυστοπία ούτε ο μεσαίωνας! 

«Είναι που ‘μαι ρεαλιστής κι οι ουτοπίες με πνίγουν, τα όνειρά μου σταματούν μόλις τα μάτια ανοίγουν. Τι να σου πω δεν ξέρω πώς, μα πάντα νιώθω ξένος. Να φταίει που είμαι ρομαντικός κι απελευθερωμένος?» Ρεαλιστής, Εισβολέας και Σεμέλη Παπαβασιλείου 

Αμπελογιάννη Βάσω, Διπλ. Μηχανικός Η/Υ και Πληροφορικής, μέλος ΓΣ ΑΔΕΔΥ, Γρ. Συλλόγου Εργαζομένων στο Νοσοκομείο και στα ΚΥ ν.Άρτας

Πανταζής Κώστας, Ηλεκτρολόγος μηχανικός ΕΜΠ

Χριστοδούλου Πάνος, Βιοπαθολόγος / Εργαστηριακός Ιατρός, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης, Μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΠΜΣ Τρόφιμα, Διατροφή και Μικροβίωμα της ιατρικής του ΔΠΘ