Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: 9 τραγούδια για τον Άρη Βελουχιώτη

Τον Ιούνη του 1945, στο χωριό Μεσούντα της Άρτας, ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, Άρης Βελουχιώτης, και μια χούφτα καταδιωκόμενοι αντάρτες του ΕΛΑΣ, που δεν παρέδωσαν τα όπλα τους μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, βρίσκονται περικυκλωμένοι από δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού και εθνικόφρονες κυνηγούς κεφαλών. Στις 16 του Ιούνη, στο φαράγγι του Φάγγου, ο Άρης αυτοκτονεί με το ατομικό του περίστροφο. Μαζί του, δίπλα του ως την τελευταία στιγμή και ο μαυροσκούφης Τζαβέλας (πραγματικό όνομα Γιάννης Αγγελέτος). Οι αιμοσταγείς διώκτες των ανταρτών κόβουν τα κεφάλια του Άρη και του Τζαβέλα και τα κρεμούν σ’ ένα φανοστάτη της κεντρικής πλατείας των Τρικάλων.

Ο τραγικός θάνατος του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ συγκλονίζει την Ελλάδα. Ο Άρης Βελουχιώτης που πρωταγωνίστησε στην ίδρυση του ΕΛΑΣ και υπήρξε ο πρωτοκαπετάνιος του, δίπλα στον Στέφανο Σαράφη και στον Αντρέα Τζήμα – Σαμαρινιώτη, ο κομμουνιστής λαϊκός αγωνιστής που με τη ζωή και τη δράση του έγραψε διδακτικές και πλούσιες σε περιεχόμενο σελίδες στην ιστορία του λαϊκού μας κινήματος, περνάει στην αθανασία.

Ο Άρης (πραγματικό όνομα Θανάσης Κλάρας) γεννήθηκε στη Λαμία, στις 27 Αυγούστου 1905. Το 1922 έγινε μέλος της ΟΚΝΕ και το 1925 μέλος του ΚΚΕ. Yπήρξε προσωπικότητα ανήσυχη και προικισμένη με σπουδαία ηγετικά χαρίσματα, πνεύμα ανυπότακτο και δημιουργικό, με πλούσια επαναστατική δράση και στις δεκαετίες του ’20 και του ’30. Επέδειξε εξαιρετικές οργανωτικές και στρατιωτικές ικανότητες, συμβάλλοντας σημαντικά, ως πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ (ανέλαβε τον Μάη 1943 με τη δημιουργία του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ), στη διεξαγωγή του ένοπλου αγώνα κατά των κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους.

Ακολουθούν 9 τραγούδια για τον Άρη, παραδοσιακά, ρεμπέτικα, αντάρτικα της τρισένδοξης Εθνικής μας Αντίστασης και νεώτερων δημιουργών που γράφτηκαν στις μέρες μας.

Ένας λεβέντης χάθηκε

Στίχοι: Νίκος Μάθεσης – Μουσική: Μιχάλης Γενίτσαρης
Ερμηνεία: Μιχάλης Γενίτσαρης

Αντιλαλούνε τα βουνά κλαίνε τα κλαψοπούλια
ο Βελουχιώτης χάθηκε ψηλά σε μια ραχούλα.

Τι έχεις κλαψοπούλι μου κι όλο πικρά φωνάζεις;
Για πες μου ποιος σε πλήγωσε και βαριαναστενάζεις;

Μαράθηκαν τα λούλουδα έσβησε το φεγγάρι
ένας λεβέντης χάθηκε που τόνε λέγαν Άρη.

Κείνος δε θέλει κλάματα δε θέλει μοιρολόγια
θέλει αγώνες και χαρές αρματωσιές και βόλια.

*

Του Άρη

(Αντάρτικο της Ηπείρου)

– Άρη μ’ σε ποια κορφή πατάς
σε ποιο λαγκάδι τρέχεις
σε ποιο διαβολοδιάσελο
παίρνεις το φύσημά σου.

Ο ίσκιος σου είναι φλάμπουρο
και τ’ όνομά σου ελπίδα
οι τύραννοι σε τρέμουνε
σε χαίρεται η πατρίδα.

– Σ’ Ελλάδα λεύτερη πατώ
μες στο λαό γυρίζω
και τους φασίστες πολεμώ
και λευτεριά χαρίζω.

(Από την έκδοση «Τα αντάρτικα τραγούδια της Κατοχής, της Απελευθέρωσης, του Εμφυλίου», εκδόσεις Τετράδιο, Αθήνα 1975)

*

Σηκώνομαι πολύ πρωί (Το τραγούδι του Άρη)

Διασκευασμένο παραδοσιακό τραγούδι της ορεινής Θεσσαλίας, τραγουδημένο από τον Θανάση Δήμτσα:

Σηκώνομαι πολύ πρωί, τρεις ώρες πριν να φέξει,
παίρνω νερό και νίβομαι

Παίρνω νερό και νίβομαι, και ζώνω τ’ άρματά μου,
και παίρνω δίπλα τα βουνά

Και παίρνω δίπλα τα βουνά, δίπλα τα κορφοβούνια,
βρίσκω λημέρι αντάρτικο

Βρίσκω λημέρι αντάρτικο, που κλαιν τον καπετάνιο,
τον Άρη μας τον αρχηγό

Τον Άρη μας τον αρχηγό, τον πρωτοκαπετάνιο,
σήκω βρε Άρη αρχηγέ

Σήκω βρε Άρη αρχηγέ, σήκω να πολεμήσεις,
γιατί μας πιάσαν ζωντανούς

Γιατί μας πιάσαν ζωντανούς, και παν να μας κρεμάσουν.
Εγώ σας λέγω δεν μπορώ

Εγώ σας λέγω δεν μπορώ, και σεις μου λέτε σήκω,
για πιάστε με να σηκωθώ

Για πιάστε με να σηκωθώ, και βάλτε με να κάτσω,
και δώστε μου τ’ αυτόματο

Και δώστε μου τ’ αυτόματο, να το πικρολαλήσω,
να κάνω τα βουνά να κλαιν

Να κάνω τα βουνά να κλαιν, τα έλατα να τρέμουν,
κι οι κάμποι να ραγίζουνε

Κι οι κάμποι να ραγίζουνε, απ’ τα δικά μου βόλια.
Γεια σας χαρά σας βρε παιδιά.

Το ίδιο τραγουδημένο από τη γυναικεία χορωδία της Κρανιάς:

*

Το μάθαταν τι έγινε

(Αντάρτικο της περιοχής των Τρικάλων – 1943)

Το μάθαταν τι έγινε
τούτην την εβδομάδα;
Βγήκαν αντάρτες στα βουνά
βγήκαν να πολεμήσουν
όλοι για την ελευθεριά.

Βγήκε κι ο Άρης αρχηγός
μ’ εξήνατ παλικάρια
και στα παιδιά εφώναξε:
– Πάψτε, παιδιά, τον πόλεμο,
πάψτε και τα ντουφέκια,
να κατακάτσει ο κουρνιαχτός
να σηκωθεί αντάρα,
να μετρηθούν τ’ ασκέρια μας,
να δούμε πόσοι λείπουν.

Μετράει φασίστας τρεις φορές
και λείπουν τρις χιλιάδες
μετράν και τ’ ανταρτόπουλα
και λείπουν τρις λεβέντες.
Να οι λεβέντες πόρχονται
με τ’ άλογα καβάλα.
Ζήτω ΕΑΜ. Ζήτω ΕΛΑΣ.
Ζήτω τα παλικάρια.
Ζήτω κι ο Άρης αρχηγός.

(Από την έκδοση «Το αντάρτικο και το επαναστατικό τραγούδι», εκδόσεις Μνήμη, Αθήνα 1986)

*

Ωδή στον Αθανάσιο Κλάρα

Στίχοι – Μουσική: Λαβύρυθμος
Ερμηνεία: Μάρκος Πετράκης

Λένε ότι λαλούν τ’ αηδόνια κι αμάν αμάν
κηλαηδούν κι οι πέρδικες στα πλάγια και στις ρεματιές
Χαρά και δυστυχιά ποτίσανε το χώμα

Πόσοι μ’ εμίσησαν και θεν το θάνατό μου
μέρες και νύχτες περπατώ δίχως ψωμί δίχως νερό
ξένοι και ντόπιοι φύλακες ψάχνουν για να με εύρουν

Τζαβέλα μου περήφανε αγκάλιασέ με τώρα
αγκάλιασε και τίναξε το σώμα μου στο χώμα
για να στοιχειώσει ο όρκος μας της λευτεριάς το πότε

Στο φανοστάτη κρέμασαν τα δυο μας τα κεφάλια
πόσο ν’ αντέξει κι ο καημός της προδοσιάς τα γλέντια
μην φοβηθείς μη γελαστείς πως πέθανα εχάθη

Και ‘σεις βουνά μου κλάψτε με και πάρτε με μαζί σας
η άνοιξη κι αν λαχταρά ο κούκος δεν τη φέρνει
πότε ωρέ, πότε θα ‘ρθει της ξαστεριάς το πότε

…οργή κι αντιλαλιά στενάζουν μες τα στήθια
   γιατί δεν πρόκαμαν να πουν την άγραφη αλήθεια

*

Της νιας γενιάς ανοίγουμε τη στράτα

Ψηλά κρατάμε τ’ όπλο μας στο χέρι
πολεμούμε με ηρωισμό,
προχωρούμε, όλο προχωρούμε
και συντρίβουμε το φασισμό.

Της νιας γενιάς ανοίγουμε τη στράτα,
ανοίγουμ’ ένα δρόμο φωτεινό,
να περάσουν τ’ ανθισμένα νιάτα,
να βρουν χαρά ζωής, πολιτισμό.

Είμαστε ορκισμένα όλα τα παιδιά,
και θ’ αγωνιστούμε για τη λευτεριά.
Ζήτω, ζήτω ο λαϊκός στρατός!
Ζήτω, ζήτω ο Άρης αρχηγός.

(Από την έκδοση «Τα αντάρτικα τραγούδια της Κατοχής, της Απελευθέρωσης, του Εμφυλίου», εκδόσεις Τετράδιο, Αθήνα 1975)

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: 9 τραγούδια για τον Άρη Βελουχιώτη

*

Φόρεσ’ αντάρτη τ’ άρματα (Να ‘ναι γλυκό το βόλι)

Στίχοι – Μουσική: Δημήτρη Γκόγκου – Μπαγιαντέρα
Ερμηνεία: Γιώργος Νταλάρας

Φόρεσ’ αντάρτη τ’ άρματα ζώσε και το σπαθί σου
και σύρε για τον πόλεμο κι η λευτεριά μαζί σου.

Σύρε και θέλω νικητής παιδί μου να γυρίσεις
για τη γλυκιά τη λευτεριά το αίμα σου να χύσεις.

Πολέμησε αντάρτη μου πως πολεμάνε όλοι
και με τον Άρη αρχηγό γλυκό να ’ναι το βόλι.

*

Φανοστάτης (Άρης Βελουχιώτης)

Στίχοι: Βέρα Βασιλείου – Πέτσα
Μουσική και εισαγωγικός δεκαπεντασύλλαβος: Μανόλης Ανδρουλιδάκης
Ερμηνεία: Μανόλης Ανδρουλιδάκης

Κατάρα μαύρη έπεσε γιοφύρια του Ληθαίου
και το ποτάμι στάθηκε, δεν τρέχει το νεράκι.
Και στο Βελούχι μια ιτιά, καλο-ιτιά, μονολογεί και λέει:
Ποιος έχει μάνα μ’ φταίξιμο που ο ήλιος δεν εφάνει
και το θυμάρι στέρφεψε και μέλι δεν γεννάται;
Ποιος φταίει και του Αθάνατου τραγούδι δεν λαλιέται
και τα πουλάκια σώπασαν, δεν τρέχει το νεράκι;
Ποιος είναι ο φταίχτης που κλαρί, κλαράκι δεν ανθίζει
και που σκοτάδι γίνηκε το φέγγος της ημέρας;
Του Άρη είναι το φταίξιμο που ήλιος δεν εφάνει,
που το κλαράκι δεν ανθεί, σωπαίνει το αηδόνι
και στη Μεσούντα, στο βουνό, τραγούδι δε λαλιέται.

Σαν πάτησες λοιπόν τη συμφωνία για τη νέα Κατοχή
με μοναχική πορεία βγήκες πάλι στο κλαρί
με μια Βάρκιζα στην πλάτη κι ένα Γοργοπόταμο
άνοιξες αντάρα στην αντάρα πάλι το ανταρτικό.

Έκοψες στη Μεσούντα την καρδιά στο χέρι ενός γενναίου επαναστάτη
στα Τρίκαλα κρεμάσαν τα σκυλιά την περηφάνεια μας στο φανοστάτη
στα Τρίκαλα κρεμάσαν τα σκυλιά την περηφάνεια μας στο φανοστάτη

Που χτύπαγες λοιπόν τη μοναρχία με λεβέντες στο πλευρό
άρχισε παλιά δουλειά για σένα πάλι το αντάρτικο
κι όταν σ’ έζωσε βαριά η νύχτα στο στενό της τον κλοιό
πήρες την απόφαση και βρήκες θάνατον ηρωικό

Έκοψες στη Μεσούντα την καρδιά στο χέρι ενός γενναίου επαναστάτη
στα Τρίκαλα κρεμάσαν τα σκυλιά την περηφάνεια μας στο φανοστάτη
στα Τρίκαλα κρεμάσαν τα σκυλιά την περηφάνεια μας στο φανοστάτη

*

Το τραγούδι του Άρη

Στίχοι: Ναυσικά Φλέγκα – Παπαδάκη / Μουσική: Αλέκος Ξένος
Ερμηνεία: Πέτρος Πανδής

Βαριά στενάζουν τα βουνά κι ο ήλιος σκοτεινιάζει
το δόλιο το μικρό χωριό και πάλι ανταριάζει.

Λαμποκοπούν χρυσά σπαθιά, πέφτουν τουφέκια ανάρια
ο Άρης κάνει πόλεμο με αντάρτες παλληκάρια.

Έλα βρε άπιστε Ιταλέ, κορόιδο Μουσολίνι
να μετρηθούμε δω μαζί να δεις το τι θα γίνει.

Δεν έχεις γέρους κι άρρωστους, μικρά παιδιά να σφάξεις,
ούτε κορίτσια ντροπαλά, ούτε χωριά να κάψεις,

παπάδες για να τυραννάς στη μέση στο παζάρι,
έχεις μπροστά σου σήμερα τον καπετάνιο Άρη.

Που γρήγορος σαν τον αετό, σαν το γοργό τ’ αγέρι
φασίστες έσφαξε πολλούς με δίκοπο μαχαίρι.

(Από την έκδοση «Τα αντάρτικα τραγούδια της Κατοχής, της Απελευθέρωσης, του Εμφυλίου», εκδόσεις Τετράδιο, Αθήνα 1975)

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.