Νικολάς Γκιγιέν (10.7.1902-16.7.1989): Ελεγεία για τον Έμετ Τιλ

Νικολάς Γκιγιέν: 10 Ιουλίου 1902, Καμαγουέι – 16 Ιουλίου 1989, Αβάνα. Εθνικός ποιητής της Κούβας.

Το 1953, μετά το Κίνημα της 26 Ιούλη (Μ-26-7), σε περιοδεία του στο Σαντιάγο της Χιλής (Ηπειρωτική Διάσκεψη για τον Πολιτισμό), στο Ρίο ντε Τζανέιρο και το Σάο Πάολο τάσσεται με τους επαναστάτες του Φιντέλ και  διοργανώνει συγκεντρώσεις υποστήριξης και συζητήσεις.

Του απαγγέλλεται η κατηγορία του κομμουνιστή και του απαγορεύεται η επιστροφή στην πατρίδα.

Το 1954 στο Παρίσι, σε πολλές πόλεις της Ιταλίας (Ρώμη, Νάπολη, Βενετία, Τορίνο, Μιλάνο, Μπολόνια, Φλωρεντία) και στο Μεξικό, στη Γουατεμάλα, στην Κεντρική Αμερική εξακολουθεί να διοργανώνει συναυλίες και συνέδρια μιλώντας για το Κίνημα της 26 Ιουλίου.

Ακολουθούν η Στοκχόλμη, στο Συνέδριο Ειρήνης, η Βαρσοβία και η Μόσχα όπου θα λάβει μαζί με τον Μπρεχτ το Βραβείο Στάλιν για την Ειρήνη ‒μετέπειτα Λένιν.

Ας σημειωθεί εδώ ότι είχε προταθεί για το Νόμπελ Λογοτεχνίας και είναι μεταφρασμένος σε πάνω από 30 γλώσσες.

Το 1956 παίρνει μέρος στο Συνέδριο Ειρήνης στο Βερολίνο, επισκέπτεται όλες τις πόλεις της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας και επιστρέφει στο Παρίσι.

Εκεί θα μάθει για την άγρια δολοφονία του 14χρονου Έμετ Τιλ, που είχε γίνει την προηγούμενη χρονιά (28 Αυγ. 1955), και θα γράψει μια από τις οκτώ συνολικά μεγάλες ελεγείες του (βλ. στο τέλος).

Πρόκειται για μια δολοφονία που συγκλόνισε τον κόσμο και ήταν ο καταλύτης στο αναδυόμενο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων.

*

Εισαγωγή – Μετάφραση – Σημειώσεις
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

*

ΕΛΕΓΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΜΕΤ ΤΙΛ

Νικολας Γκιγιέν

Το ακρωτηριασμένο σώμα του δεκατετράχρονου
Έμετ Τιλ, από το Σικάγο του Ιλινόις, ανασύρθηκε
απ’ τον ποταμό Ταλαχάτσι, κοντά στο Γκρήνγουντ,
στις 31 Αυγούστου, τρεις μέρες μετά την απαγωγή
του από το σπίτι του θείου του, από ομάδα λευκών
οπλισμένων με τουφέκια…

Η Κρίση, Νέα Υόρκη, Οκτώβριος 1955.

Στη Βόρεια Αμερική
το νότιο πέταλο του Ρόδου των Ανέμων
είναι βαμμένο κόκκινο στο αίμα.

Κυλάει ο Μισισιπής,
ω, γεροπόταμε των νέγρων αδερφέ!
Με φλέβες ανοιχτές μες στο νερό,
κυλάει ο Μισισιπής.
Ακούγετ’ ένας στεναγμός απ’ το φαρδύ του στήθος
κι από τον άγριο ήχο της κιθάρας του,
κυλάει ο Μισισιπής
και κλαίει με μαύρο δάκρυ.

Κυλάει ο Μισισιπής
και βλέπει ο Μισισιπής όπως κυλάει
δέντρα βουβά
απ’ τα κλαδιά τους κρέμονται ώριμες κραυγές,
κυλάει ο Μισισιπής,
και βλέπει ο Μισισιπής όπως κυλάει
πύρινους απειλητικούς σταυρούς,
κυλάει ο Μισισιπής,
κι άνθρωποι απ’ το φόβο τους ουρλιάζουν,
κυλάει ο Μισισιπής,
και στη νυχτερινή πυρά
στο ανθρωποφάγο φως της
χορεύουν άνθρωποι λευκοί,
και στη νυχτερινή πυρά
ο αιώνια λαμπαδιασμένος νέγρος,
ένας νέγρος κρεμασμένος
τυλιγμένος στους καπνούς, ξεκοιλιασμένος,
με τα χυμένα σπλάχνα του,
με το κυνηγημένο φύλο,
εκεί στο Νότο τον αλκοολικό,
εκεί στο Νότο του μαστιγίου και της ντροπής,
κυλάει ο Μισισιπής.

Και τώρα, ω, Μισισιπή,
ω, γεροπόταμε των νέγρων αδερφέ!
Τώρα ένα παιδάκι αδύναμο,
μικρό λουλούδι απ’ τις όχθες σου,
ούτε καν ρίζα απ’ τα δέντρα σου,
ούτε απ’ τα δάση σου κορμός,
ούτε και πέτρα απ’ την κοίτη σου,
ούτε αλιγάτορας απ’ τα νερά σου:
ένα παιδάκι μόλις,
ένα μικρό παιδί νεκρό, σφαγμένο, έρημο,
νεγράκι.

Ένα παιδάκι με τη σβούρα του,
με την παρέα του, και με τη γειτονιά του,
με το καλό πουκαμισάκι του,
με το εισιτήριό του για τον σινεμά,
με το θρανίο του και με το μαυροπίνακά του,
και με το μελανοδοχείο του,
με το γαντάκι του τού μπέιζμπολ,
και με το πρόγραμμά του για το μποξ,
και με του Λίνκολν το πορτρέτο,
με την βορειοαμερικανική σημαία του,
νεγράκι.

Ένα νεγράκι σκοτωμένο κι ολομόναχο,
γιατί ένα ρόδο αγάπης
πέταξε σ’ ένα λευκό κορίτσι που περνούσε.

Ω, γέρο μου Μισισιπή,
Ω βασιλιά, κι ω ποταμέ με τα βαριά σου πέπλα!
σταμάτα εδώ την αφρισμένη λιτανεία σου,
και τη γαλάζια νεκροφόρα σου που πάει για τον ωκεανό:
κοίταξ’ ετούτο τ’ αλαφρύ κορμάκι,
παλληκαρόπουλο άγγελος
καλά καλά δεν έκλεισαν
στους ώμους του οι ουλές
εκεί που άλλοτε φυτρώναν τα φτερά του·
κοίταξε αυτό το πρόσωπο με το ανύπαρκτο προφίλ,
που πέτρα πέτρα αποκολλήθηκε,
με το μολύβι και την πέτρα,
με τις βλαστήμιες και την πέτρα·
κοίταξε αυτό το ανοιγμένο στήθος,
εκεί που άλλοτε έτρεχε η ζωή, τώρα πηγμένο το αίμα.
Έλα, και μες στη φωτισμένη νύχτα
από φεγγάρι της καταστροφής,
στην αξημέρωτη των νέγρων νύχτα,
με τους υπόγειους φωσφορισμούς,
έλα, και μες στη φωτισμένη νύχτα
απάντησέ μου εσύ Μισισιπή,
αν το μπορείς να φανταστείς, εσύ με τα τυφλά
νερένια μάτια σου
και με τα μπράτσα ενός αδέκαστου τιτάνα,
αυτόν εδώ το θρήνο, ετούτο το χαμό
αυτόν τον ανεκδίκητο μικρό νεκρό
ετούτο το αγνό θεόρατο κουφάρι:
Έλα και μες στη φωτισμένη νύχτα,
εσύ φτιαγμένος με γροθιές και με πουλιά,
με όνειρα και μέταλλα,
έλα και μες στη φωτισμένη νύχτα,
ω, γεροπόταμε των νέγρων αδερφέ,
έλα και μες στη φωτισμένη νύχτα,
έλα και μες στη φωτισμένη νύχτα,
απάντησέ μου, εσύ Μισισιπή…

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος

(Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 14 Νοε. 2016. Εδώ ξανακοιταγμένο).

Δυο λόγια

Έμετ Τιλ: (25 Ιουλ. 1941 – 28 Αυγ. 1955)

Έμμετ Τιλ.28 Αυγούστου 1955.

Το έγκλημα του μικρού Έμετ ήταν ότι στις 24 Αυγούστου 1955, αγοράζοντας αναψυκτικά με την παρέα του μετά από μια σκληρή μέρα στα μπαμπακοχώραφα, «πείραξε» την 21χρονη υπάλληλο του καταστήματος. Τα αγόρια της παρέας ήταν κατηγορηματικά στο ότι δεν συνέβη τίποτα απολύτως.

Τέσσερεις ημέρες αργότερα, 28 Αυγούστου, στις 2:30 τα ξημερώματα, ο Roy Bryant, σύζυγος της υπαλλήλου, και ο ετεροθαλής αδελφός του J.W. Milam απήγαγαν το αγόρι.

Μετά τον άγριο ξυλοδαρμό και ακρωτηριασμό του (ένα του μάτι είχε ξεριζωθεί) τον έσυραν στην όχθη του ποταμού Tallahatchie (παραπόταμος του Μισισιπή), τον πυροβόλησαν στο κεφάλι, τον έδεσαν με αγκαθωτό σύρμα σε έναν μεγάλο μεταλλικό εκκοκιστήρα μπαμπακιού (για να ισχυριστούν αργότερα ότι τον είχε κλέψει) και έσπρωξαν ό,τι είχε απομείνει από το σώμα του στο νερό.

Σεπ. 1955. Μπράιαν και Μίλαμ, οι δολοφόνοι στη δίκη παρωδία που ακολούθησε. (Φωτό)

(Πηγές: http://www.biography.com/people/emmett-till-507515 και http://www.history.com/this-day-in-history/emmett-till-murderers-make-magazine-confession)

Βλέπε και τη… μαρτυρία του Μπομπ Ντύλαν.

*

Το Ρόδο των Ανέμων.

Rosa de los Vientos: Το Ρόδο των Ανέμων ή Ανεμολόγιο ή πυξίδα ή μπούσουλας ή κουμπάσο.

*

Άγαλμα (από όπου και η λεπτομέρεια της κορυφής) σε φυσικό μέγεθος του εθνικού ποιητή της Κούβας, Νικολάς Γκιγιέν, στην Αλαμέδα δε Πάουλα, έναν από τους πιο παλιούς περίπατους με θέα το λιμάνι της Αβάνας. Εδώ του άρεσε να κάθεται και να κοιτάει αυτή “Τη Μαύρη Θάλασσα”, έτσι όπως την είπε και την τραγούδησε σε ένα αγαπημένο σον του. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν το 2019, στα 117 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή και στα 30 από το θάνατό του. Γλύπτης: Enrique Angulo (Ενρίκε Ανγκούλο, Σάνκτι Σπίριτους 1947). [Πηγή φωτό]

Όλες οι αναρτήσεις για τον Νικολάς Γκιγιέν εδώ.

Η εισαγωγή βασίζεται στο βιβλίο του Μπάμπη Ζαφειράτου, Νικολάς Γκιγιέν: Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος (μαζί με άλλα ποιήματα), Εκδόσεις ΚΨΜ, Απρίλης 2018.

Βλέπε και: Βιβλιοπωλείο Πολιτεία.

Από Κατιούσα:

Ο Μαγικός Ζωολογικός Κήπος του Νικολάς Γκιγιέν

Νικολάς Γκιγιέν: Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος (Προδημοσίευση)

_______________________

Μια ακόμα μεγάλη ελεγεία του Νικολάς Γκιγιέν με αναφορά και στις άλλες επτά:

Νικολάς Γκιγιέν: West Indies Ltd.