«Μη ρίχνετε άσφαιρες ομοβροντίες, μη λυπάστε τις σφαίρες!»

Ο ανταγωνισμός του ρωσικού και ιαπωνικού κεφαλαίου για τον έλεγχο και την αναζήτηση νέων αγορών οδήγησε στο ξέσπασμα του ρωσο-ιαπωνικού πολέμου το Γενάρη του 1904, ο οποίος αποτέλεσε έναν από τους πρώτους πολέμους της εποχής του ιμπεριαλισμού. Ο τσαρισμός υπολόγιζε σε μια γρήγορη νίκη, αλλά τα σχέδιά του δεν εκπληρώθηκαν. Οι αλλεπάλληλες ήττες και οι δυσκολίες του πολέμου όξυναν τη λαϊκή δυσαρέσκεια κι επιτάχυναν τα επαναστατικά γεγονότα.

Το Γενάρη του 1905 ξέσπασε απεργία στα εργοστάσια Πουτίλοφ στην Πετρούπολη με αφορμή την απόλυση 4 εργατών, μελών της διοίκησης του σωματείου. Οι συνθήκες γενικευμένης δυσαρέσκειας που επικρατούσαν οδήγησαν σε έκρηξη της λαϊκής οργής και σε απότομη άνοδο της δράσης της εργατικής τάξης.

Στις 9 Γενάρη τεράστια πλήθη ειρηνικών διαδηλωτών ξεκίνησαν από τις εργατικές συνοικίες της Πετρούπολης προς τα Χειμερινά Ανάκτορα. Οι εργάτες ζητούσαν 8ωρο, αναγνώριση των εργατικών δικαιωμάτων, πολιτικές ελευθερίες. Το πλήθος κινούνταν ουσιαστικά ως μια μεγάλη πορεία ικεσίας προς τον τσάρο, κρατώντας εικόνες αγίων και ψέλνοντας θρησκευτικούς ύμνους. Αυτή η ειρηνική πορεία των εργατών όμως βάφτηκε στο αίμα από τις τσαρικές δυνάμεις καταστολής. Η εικόνα αυτή του 1905 είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική των ραγδαίων αλλαγών που συμβαίνουν στις επαναστάσεις: Σε μερικές μόνο μέρες, βήματα που είναι αδύνατο να γίνουν σε μεγάλες περιόδους με αργή και «νυσταλέα» ροή, γίνονται αλματωδώς. Οι εργάτες που κρατούσαν εικόνες κι έψελναν ικεσίες προς τον τσάρο, σε μερικές μέρες πέρασαν στην ανοιχτή πάλη και στις συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής. «Κάποτε, μερικοί μήνες επανάστασης διαπαιδαγωγούν πιο γρήγορα, πιο πλέρια τους πολίτες, απ’ ό,τι δεκαετίες πολιτικής στασιμότητας», έγραφε ο Λένιν (Άπαντα, τόμ. 10, σελ.341-342, εκδ. Σύγχρονη Εποχή).

Την Κυριακή 9 Γενάρη, που έμεινε στην ιστορία ως «Ματωμένη Κυριακή», το προλεταριάτο μέτρησε εκατοντάδες νεκρούς. Τα γεγονότα του 1905 ακολούθησαν σα χιονοστιβάδα. Οι ένοπλες συγκρούσεις εξαπλώθηκαν, αφού οι εργάτες, για ν’ αμυνθούν, κατέλαβαν αποθήκες όπλων, οπλοπωλεία, αφόπλιζαν την αστυνομία. Το απεργιακό κύμα ξέσπασε σε ολόκληρη τη χώρα.

Ήδη το καλοκαίρι του 1905 εμφανίστηκε μια νέα μορφή μαζικής οργάνωσης και αυτενέργειας των λαϊκών μαζών, τα Σοβιέτ. Γεννήθηκαν ως πυρήνες οργάνωσης της εργατικής τάξης μέσα στις συνθήκες του οξυμένου αγώνα της απεργιακής πάλης και των ταξικών συγκρούσεων. Στα Σοβιέτ ο Λένιν διέκρινε αργότερα τα όργανα εξουσίας της δικτατορίας του προλεταριάτου.

Στην πορεία της επανάστασης, η δυσαρέσκεια της φτωχής αγροτιάς, κάτω και από την επίδραση των μαζικών απεργιών και των ένοπλων μαχών του ρωσικού προλεταριάτου, εκδηλώθηκε σ’ ένα πλατύ αγροτικό κίνημα. Άρχισε να διαμορφώνεται η συμμαχία της εργατικής τάξης και της αγροτιάς.

Μαζί με το ρωσικό προλεταριάτο και την αγροτιά διεξήγαγαν αγώνα ενάντια στον τσαρισμό και τις εκμεταλλεύτριες τάξεις οι εργάτες και οι αγρότες της Πολωνίας, της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας, της Βαλτικής, της Υπερκαυκασίας, της Κεντρικής Ασίας και των άλλων εθνικών περιφερειών της Ρωσίας.

Δυνάμωσε το επαναστατικό κίνημα στο στρατό και στο στόλο: Εξεγέρσεις στο θωρηκτό «Ποτέμκιν», καθώς επίσης και στη Σεβαστούπολη, ανταρσίες των στρατιωτών και ναυτών στο Σβέαμποργκ και στην Κρονστάνδη. Το απόγειο της επανάστασης ήταν η ένοπλη εξέγερση του Δεκέμβρη του 1905 στη Μόσχα.

Τον Ιούλη του 1905, στο θωρηκτό «Ποτέμκιν» του στόλου της Μαύρης θάλασσας έγινε η πρώτη επαναστατική εξέγερση στο ρωσικό στρατό. Τα περισσότερα πολεμικά πλοία του στόλου δεν υποστήριξαν την εξέγερση κι έτσι το πλήρωμα παράδωσε το πλοίο στις ρουμανικές αρχές στην Κονστάντσα.

«Μη ρίχνετε άσφαιρες ομοβροντίες, μη λυπάστε τις σφαίρες!» Με τέτοιες διαταγές οι στρατιωτικοί αντιμετώπισαν τον επαναστατημένο λαό στις αρχές ακόμη του Οκτώβρη του 1905. Αλλά ήταν πια αργά: Στις 17 Οκτώβρη, μέσα στις συνθήκες της πανρωσικής πολιτικής απεργίας που ξέσπασε στη χώρα, ο τσάρος υπέγραψε το διάταγμα όπου διακηρύσσονταν οι πολιτικές ελευθερίες, το απαραβίαστο της προσωπικότητας, η ελευθερία συνείδησης, λόγου και συγκεντρώσεων. Το διάταγμα προέβλεπε την ίδρυση αντιπροσωπευτικού νομοθετικού θεσμού, της Κρατικής Δούμας.

Παρ’ όλ’ αυτά, με τις προσαρμογές και τις υποχωρήσεις που αναγκάστηκε να κάνει, ο τσαρισμός διασώθηκε. Ως αποτέλεσμα της επανάστασης δυνάμωσε και η αντεπανάσταση, οι σκληρές διώξεις των επαναστατών, καθώς και η δράση διάφορων αντεπαναστατικών οργανώσεων που προκαλούσαν μαζικές επιθέσεις και δολοφονίες αγωνιστών. Πιο γνωστή από αυτές τις -παρακρατικές ουσιαστικά- οργανώσεις ήταν οι λεγάμενες «Μαύρες Εκατονταρχίες» ή αλλιώς «Ένωση του Ρωσικού Λαού», όπως ήταν η επίσημη ονομασία της, που ιδρύθηκε τον Οκτώβρη του 1905.

Παρά την ήττα, η επανάσταση του 1905 άφησε για τους μπολσεβίκους, αλλά και για τα πιο μαχητικά τμήματα της εργατικής τάξης ισχυρή μαχητική πείρα και διδάγματα για τη νίκη στο μέλλον. Μετά από το 1905, έγραφε ο Λένιν, «δεν ήταν πια ο ίδιος λαός. Αναγεννήθηκε. Πήρε το μαχητικό βάπτισμα του πυρός. Ατσαλώθηκε στην εξέγερση. Προετοίμασε τις γραμμές των μαχητών που νίκησαν το 1917» (Άπαντα, τόμ. 42, σελ. 200-201, εκδ. Σύγχρονη Εποχή).

Απόσπασμα από την έκδοση-λεύκωμα «1917 – Η πορεία προς την Οκτωβριανή Επανάσταση, από μήνα σε μήνα» (Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2017)

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση