Έφυγε από τη ζωή ο πρωταγωνιστής της Επανάστασης των Γαρυφάλλων Οτέλου Σαράιβα ντε Καρβάλιου

Μια από τις σημαντικότερες, όσο και αμφιλεγόμενες μορφές της σύγχρονης ιστορίας της Πορτογαλίας άφησε σήμερα την τελευταία της πνοή, μετά από 15ημερη νοσηλεία στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Λισαβώνας. Ο λόγος για τον Οτέλου Σαράιβα ντε Καρβάλιου, στρατιωτικό εγκέφαλο της Επανάστασης των Γαρυφάλλων του 1984 στη μικρή χώρα της Ιβηρικής, που ανέτρεψε τη μακροβιότερη δικτατορία της Γηραιάς Ηπείρου, εκείνη του Σαλαζάρ και του διαδόχου του Μαρσέλου Καετάνου. Με έντονη παρουσία στα τρικυμιώδη χρόνια της πολιτειακής μετάβασης στην Πορτογαλία, ο Καρβάλιου κατηγορήθηκε τη δεκαετία του ’80 ως ηγέτης της ένοπλης οργάνωσης ‘Ένοπλες Δυνάμεις – 25 Απρίλη” και φυλακίστηκε, συνεχίζοντας να αποτελεί δημόσια προβεβλημένο και πολυσυζητημένο πρόσωπο στη χώρα του σχεδόν μέχρι το θάνατό του.

Γεννήθηκε στις 21 Αυγούστου 1936 στο σημερινό Μαπούτου, την πρωτεύουσα της Μοζαμβίκης, που τότε ήταν πορτογαλική αποικία, από θεατρόφιλους γονείς της μεσαίας τάξης, που του έδωσαν το όνομα του αγαπημένου τους θεατρικού ήρωα του Σαίξπηρ. Ο ίδιος αρχικά σχεδίαζε να ακολουθήσει θεατρική σταδιοδρομία, τελικά όμως επέλεξε να μπει στο στρατό, φοιτώντας από το 1955 στη Στρατιωτική Ακαδημία της Λισαβώνας.

Πέρασε πολλά χρόνια υπηρετώντας από διάφορες θέσεις στους αποικιακούς πολέμους που διεξήγαγε το καθεστώς Σαλαζάρ στην Αφρική, αρχικά στην Αγκόλα από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 και στη συνέχεια στην πορτογαλική Γουινέα. Αν και γνώρισε από κοντά τις σκοτεινές πλευρές της πορτογαλικής αποικιοκρατίας, η πολιτική συνειδητοποίηση του Καρβάλιου άργησε να επέλθει, καθώς σύμφωνα με μαρτυρίες ο ίδιος έκλαιγε πάνω στο φέρετρο του Σαλαζάρ στη διάρκεια της κηδείας του στη Λισαβώνα το 1970.

Οι πρώτες αντικαθεστωτικές του δραστηριότητες χρονολογούνται το 1973, όταν έγινε ψυχή του “κινήματος των λοχαγών”, που αργότερα μετατράπηκε σε “Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων” (ΜFA), το οποίο εκκινούσε από αιτήματα συντεχνιακά (την ακύρωση της ιεραρχικής ανέλιξης χιλιάδων μελών του στρατού σε βάρος κατά πολύ αρχαιότερων συναδέλφων τους) για να εξελιχθεί σύντομα στον κινητήριο μοχλό ανατροπής της δικτατορίας.

Ο ίδιος ο Καρβάλιου υπήρξε ο αδιαμφισβήτητος στρατηγικός και στρατιωτικός εγκέφαλος της Επανάστασης των Γαρυφάλλων στις 25 Απρίλη 1974, που επικράτησε όχι μόνο χάρη στο ευφυές σχέδιο εκείνου και των συνεργατών του στο MFA, αλλά κυρίως χάρη στην τεράστια λαϊκή υποστήριξη που δόθηκε στους εξεγερμένους στρατιωτικούς. Κατά τη μετάβαση της εξουσίας, ο Καρβάλιου αποδέχθηκε -εν μέσω κριτικής από συντρόφους του εντός MFA – την παράδοση της ηγεσίας της χώρας στα χέρια του παλιού του γνώριμου από τα χρόνια στην Αφρική στρατηγού Αντόνιου ντε Σπίνουλα, παράδοση την οποία απαίτησε ως όρο ο Καετάνου για να αποχωρήσει αναίμακτα από την κυβέρνηση και τη χώρα. Σπίνουλα και Καρβάλιου θα ξαναδιασταύρωναν τα ξίφη τους σύντομα, καθώς ο τελευταίος ως επικεφαλής της COPCON, στρατιωτικού σώματος που δημιουργήθηκε μετά την Επανάσταση των Γαρυφάλλων, θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην εξουδετέρωση, το Μάρτη του 1975, απόπειρας πραξικοπήματος στρατιωτικών πιστών στον Σπίνουλα, που θεωρούσε ότι η Επανάσταση είχε λάβει υπερβολικά ριζοσπαστικό χαρακτήρα. Αμέσως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα ιδρύθηκε το “Συμβούλιο της Επανάστασης”, στο οποίο ο Καρβάλιου είχε ηγετική θέση. Την ίδια χρονιά επισκέφθηκε το Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα, δηλώνοντας πως η Πορτογαλία δε θα έφερνε αντίρρηση στην εμπλοκή Κουβανικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ανγκόλα.

Θεωρούμενος ως εκπρόσωπος της “άκρας αριστεράς” στο MFA. o Kαρβάλιου προσπάθησε μάταια να καταλάβει με στρατιωτικό κίνημα την εξουσία το Νοέμβρη του 1975, γεγονός που οδήγησε σε τρίμηνη φυλάκιση και διάλυση της COPCON. H δημοφιλία του ωστόσο παρέμενε σε πολύ υψηλά επίπεδα, όπως αποδεικνύει η δεύτερη θέση που κατέλαβε στις προεδρικές εκλογές του 1976, με ποσοστό 16,46%. Ξανακατέβηκε στην ίδια αναμέτρηση το 1980, συγκεντρώνοντας ωστόσο μόλις το 1,46%, καθώς, όπως αργότερα υποστήριξε, δεν ψήφισε καν τον εαυτό του, αλλά τον κεντρώο υποψήφιο Αντόνιου Ραμάλιου Ιάνες, προκειμένου να μην εκλεγεί ο δεξιός Σουάρες Καρνέιρου.

Συνελήφθη το 1984, κατηγορούμενος για ηγετική συμμετοχή στην οργάνωση “Λαϊκές Δυνάμεις 25 Απρίλη”, που ευθύνεται για σειρά ένοπλων χτυπημάτων κατά την επταετή δράση της ως το 1987, με 18 θύματα. Παρέμεινε προφυλακισμένος ως το 1989, λαμβάνοντας αμνηστία το 1996 και στη συνέχεια χάρη το 2001. Υποστήριζε ως το τέλος της ζωής του πως δεν είχε καμία σχέση με την οργάνωση, αποδίδοντας τις κατηγορίες σε λασπολογία της δεξιάς, αλλά και την μακροχρόνια προφυλάκισή του σε εκδικητικότητα του Πορτογαλικού ΚΚ, με το οποίο είχε τεταμένες σχέσεις, υποστηρίζοντας πως στόχος ήταν να μην κατέλθει στις προεδρικές εκλογές το 1984.

Το 2011 ο Καρβάλιου βρέθηκε στο στόχαστρο έρευνας του Υπουργείου Εσωτερικών της Πορτογαλίας, καθώς με αφορμή διαδηλώσεις στρατιωτικών, υποστήριξε πως αν και ενάντιος στην κινητοποίηση, η απάντηση στην απώλεια δικαιωμάτων θα μπορούσε να είναι ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, πιο εύκολο στην πραγματοποίησή του από εκείνο του 1974. Την ίδια χρονιά, που ήταν και περίοδος επιβολής μνημονίου στην Πορτογαλία,  είχε προκαλέσει αλγεινή εντύπωση μια άλλη του παρέμβαση, κατά την οποία εξύμνησε την “τιμιότητα” του δικτάτορα Σαλαζάρ, λέγοντας πως από την Πορτογαλία έλειπε ένας πολιτικός άντρας με τα δικά του χαρακτηριστικά, αλλά “χωρίς την προσπάθεια επιβολής ενός φασισμού ιταλικού τύπου”. Κατηγορήθηκε επίσης για τη δήλωσή του, πάλι εκείνου του διαστήματος, ότι δε θα έκανε την Επανάσταση των Γαρυφάλλων αν γνώριζε “που θα καταντούσε η χώρα”, με τον ίδιο να απαντάει πως απλά ήθελε να καταγγείλει τις μεγάλες οικονομικές ανισότητες και τη μη δικαίωση των οραμάτων της 25ης Απρίλη.

Τη θλίψη του για την απώλεια του Καρβάλιου εξέφρασε ο πολιτικός κόσμος της Πορτογαλίας, εξαίροντας το ρόλο του στην ανατροπή της δικτατορίας, χωρίς να παραβλέπει τις πιο ακανθώδεις πτυχές της πορείας του. Ανακοίνωση εξέδωσε και το ΠΚΚ, στην οποία σημειώνει πως:

“Ο ρόλος του Οτέλου Σαράιβα ντε Καρβάλιου στη στρατιωτική εξέγερση της 25ης Απρίλη πρέπει να καταγραφεί ουσιαστικά. Η στιγμή της απώλειας δεν είναι κατάλληλη για να καταγράψει κανείς συμπεριφορές και θέσεις κατά την πολιτική του διαδρομή. Το ΠΚΚ εκφράζει τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια και την “Ένωση 25ης Απρίλη” [σσ. Συνδέσμου βετεράνων του MFA].