Κώστας Γραμματόπουλος – Ο ευρηματικός χαράκτης

Ο Κώστας Γραμματόπουλος γεννήθηκε τον Σεπτέμβρη του 1916 στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στην ΑΣΚΤ Αθηνών (1934 – 1940), με δασκάλους τον Ουμβέρτο Αργυρό και τον Γιάννη Κεφαλληνό, αντίστοιχα. Στο εργαστήριο της χαρακτικής μαζί με τη Βάσω Κατράκη και τον Τάσσο Αλεβίζο, φιλοτεχνούν έργα μικρών και μεγάλων διαστάσεων για αφίσες, διάφορα έντυπα και προπαγανδιστικό υλικό του ΕΑΜικού αγώνα.

Το 1954 με υποτροφία συνεχίζει τις σπουδές του στο Παρίσι. Επιστρέφει το 1959 και την ίδια χρονιά εκλέγεται καθηγητής χαρακτικής στη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών, θέση που κατείχε ως το 1985.

Θεωρείται ένας από τους καταξιωμένους διαμορφωτές της σύγχρονης ελληνικής τέχνης. Ο Γραμματόπουλος κατάφερε να αποδώσει με τα έργα του την άγρια ομορφιά της ελληνικής φύσης σε συνδυασμό με το ιδιόμορφα εκτυφλωτικό φως.

Στον Παρνασσό, 1970, Ξυλογραφία, 55Χ55 εκ.

Χαράκτης και ζωγράφος, σε όλη του την πορεία σαν δημιουργός αλλά και σαν δάσκαλος, δε σταμάτησε στιγμή να πειραματίζεται και να αναζητά. Προχώρησε ιδιαίτερα την ξυλογραφία πέρα από τις παραδοσιακές τεχνικές, χρησιμοποιώντας και νέα υλικά. Εκτός απ’ το χρώμα, χρησιμοποιεί την απλή σανίδα αξιοποιώντας τις δυνατότητες που του δίνει η υφή του ξύλου και η ευκολία που δουλεύεται, με εντυπωσιακά αποτελέσματα ακόμη και στις ασυνήθιστα μεγάλες διαστάσεις έργων του.

Αιγαίο XV 1973 Ξυλογραφία 91 x 62εκ.

Η ευρηματικότητα του Γραμματόπουλου έγκειται στη διεύρυνση του κλάδου της χαρακτικής σε διεθνή κλίμακα. Χρησιμοποιεί για πρώτη φορά στην ξυλογραφία αυτούσιο το λευκό χρώμα για να αποτυπώσει το φως, άλλοτε ως διαθλαστικό πεδίο κι άλλοτε ως δέσμες φωτός. Με αυτό τον τρόπο δημιουργεί έργα μεγάλων διαστάσεων (2χ1,70).

«Η καινοτομία στη δουλειά μου και στη ζωγραφική και στην ξυλογραφία είναι η ανακάλυψη του λευκού χρώματος. Ως τότε το χρησιμοποιούσαν σε ανάμειξη μαζί με άλλα χρώματα. Εγώ το χρησιμοποιώ αυτούσιο για πρώτη φορά στην Ελλάδα και στην Ευρώπη για να εκφράσω το ελληνικό φως και το ελληνικό τοπίο», έλεγε ο ίδιος.

Μήθυμνα ΙΙ 1971 Ξυλογραφία 91x 62εκ.

Με το βλέμμα του στραμμένο στο ελληνικό τοπίο, δημιούργησε, κυρίως έγχρωμες ξυλογραφίες, έργα πλημμυρισμένα από το ελληνικό φως: «Δελφοί», «Μάνη», «Σούνιο», «Ύδρα», «Αιγαίο» είναι μερικές από τις ενότητες του έργου του. Tο «Αιγαίο» του χάρισε το 1972 το χρυσό μετάλλιο στην Μπιενάλε της Φλωρεντίας.

Μυθικόν ΙΙΙ Η αρπαγή της Ευρώπης 1971 έγχρωμη ξυλογραφία 90×62εκ

Το 1944 δημιουργεί μια σειρά προσωπογραφιών μεγάλων Ελλήνων λογοτεχνών για το περιοδικό «Νέα Εστία» – ανάμεσά τους ο Σικελιανός, ο Παλαμάς, ο Βενέζης, ο Τερζάκης. Το 1949 αναλαμβάνει να εικονογραφήσει το Αλφαβητάριο – Τα Καλά Παιδιά του Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, για το οποίο πήρε το πρώτο βραβείο, μεταξύ 44 χωρών, στη Διεθνή Έκθεση Διδακτικού Βιβλίου στο Λέκεν του Βελγίου και το 1956 το Αλφαβητάριο, που διδάχτηκε μέχρι το 1978, με εξαίρεση την περίοδο της δικτατορίας.

«… Τα αλφαβητάρια μιλάνε στην ψυχή των ανθρώπων. Αν τα ανοίξετε, θα καταλάβετε».

Για το Αλφαβητάριο του 1949 ο Γιάννης Τσαρούχης έγραψε: «Αυτό το βιβλίο και μια αφίσα του ΕΑΜ μου έδωσαν χαρά κι ελπίδα. Ευχαριστώ τον Γραμματόπουλο».

Ευρύτερα γνωστές δουλειές του είναι οι «Ηρωίδες του ’40» και το «Αιγαίο». Το 1974 φιλοτέχνησε το σημερινό Εθνόσημο της Ελληνικής Δημοκρατίας.

«Έλα να τα πάρεις», 1940, Λιθογραφία-Αφίσα, 100×70 εκ «Οι Ηρωίδες του 1940», Λιθογραφία-Αφίσα» 100×70 εκ.

Η διδακτική του προσφορά ήταν εξίσου πολύ σημαντική. Στην εικοσαεξάχρονη παραμονή του στην ΑΣΚΤ μύησε στα μυστικά της χαρακτικής, δεκάδες νεότερους χαράκτες.

Αιγαίο ΧΧΙ Βότσαλα, 1978, Λιθογραφία, 44×59 εκ.

Ο Κώστας Γραμματόπουλος ένας από τους σημαντικότερους ανανεωτές της χαρακτικής στη χώρα μας, έφυγε από τη ζωή την πρώτη μέρα του Οκτώβρη του 2003 σε ηλικία 87 ετών, μετά από πολυετή ασθένεια, που τον κράτησε μακριά από την καλλιτεχνική δημιουργία για δέκα τουλάχιστον χρόνια.

Πηγές
Γεωργούση Μαρία: Η καλλιτεχνική δημιουργία και η καινοτομία στο έργο του ζωγραφικού χαράκτη Γραμματόπουλου
Ριζοσπάστης
Οι φωτογραφίες από εδώ