Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: Ο Τσε στο ελληνικό τραγούδι – 9 τραγούδια για τον αθάνατο Αργεντίνο κομμουνιστή επαναστάτη

Στις 8 του Οκτώβρη 1967 τραυματισμένος στο πόδι και με το όπλο του κατεστραμμένο, ο κομαντάντε Τσε Γκεβάρα αιχμαλωτίζεται μαζί με δυο ακόμα συντρόφους του, μετά από άνιση μάχη στο φαράγγι του Γιούρο, στη Βολιβία. Με τη σύλληψή του λήγει ένα χωρίς προηγούμενο ανθρωποκυνηγητό που είχαν εξαπολύσει εναντίον του και της ομάδας ανταρτών που ηγούνταν, χιλιάδες άντρες του Βολιβιανού στρατού, Αμερικανοί ρέιντζερς που επιχειρούσαν με τη συνδρομή της αεροπορίας και αμέτρητοι χαφιέδες, όλοι κάτω από την καθοδήγηση πρακτόρων της CIA.

Την επόμενη μέρα, 9 Οκτώβρη, στο χωριό Λα Ιγκέρα, ο Τσε δολοφονείται από έναν υπαξιωματικό του Βολιβιανού στρατού, κατ’ απαίτηση των ΗΠΑ, σε μια αίθουσα του τοπικού σχολείου. Το σώμα του θάφτηκε σε μυστικό τόπο, πράξη αποκαλυπτική του τρόμου των διωκτών του μπροστά στην προσωπικότητα του μεγάλου κομμουνιστή επαναστάτη. Τελικά το σημείο αποκαλύφτηκε στις 28 του Ιούνη 1997 και τον επόμενο μήνα η σορός του Τσε και τεσσάρων Κουβανών συντρόφων του, θα γίνει δεκτή στην Αβάνα με στρατιωτικές τιμές, παρόντος του ηγέτη της Κούβας Φιντέλ Κάστρο.

Ο Αργεντίνος Ερνέστο Τσε Γκεβάρα είχε γεννηθεί στις 14 του Ιούνη 1928. Έχοντας σπουδάσει γιατρός, το 1950 έκανε το γύρο της Λατινικής Αμερικής με μια παλιά μοτοσικλέτα, μαζί με το φίλο του Αλμπέρτο Γρανάδο, ταξιδεύοντας στη Χιλή, το Περού, τη Βενεζουέλα, τη Βολιβία, τον Ισημερινό και τον Παναμά, καταγράφοντας τις εμπειρίες του ταξιδιού στο βιβλίο του «Ημερολόγια Μοτοσικλέτας». Μετά το ταξίδι του με τον Γκρανάδο, ο Τσε ταξίδεψε ξανά στη Λατινική Αμερική. Το 1953 στη Γουατεμάλα γνωρίζεται  με Κουβανούς εξόριστους, συντρόφους του Φιντέλ Κάστρο που είχε φυλακιστεί μετά το κίνημα της 26ης Ιούλη 1953.

Η γνωριμία του με τον Φιντέλ, το 1955, στάθηκε καθοριστική για τον Τσε, που προσχωρεί  στο κουβανικό επαναστατικό κίνημα. Είναι δίπλα στον Φιντέλ και άλλους, 82 συνολικά, επαναστάτες που φτάνουν στα παράλια της Κούβας με το θρυλικό πλοιάριο «Γκράνμα», αποπλέοντας από το Μεξικό. Μετά από αιματηρές μάχες με το στρατό του δικτάτορα Φουλχένσιο Μπατίστα, 12 επαναστάτες καταφέρνουν να ανεβούν στην οροσειρά της Σιέρα Μαέστρα. Η επανάσταση θα νικήσει και την 1η του Γενάρη 1959 οι επαναστάτες μπαίνουν θριαμβευτές στην Αβάνα.

Ο Τσε υπηρέτησε την κουβανική επανάσταση με όλες του τις δυνάμεις, από όποια θέση κι αν βρέθηκε. Έχοντας συμφωνήσει με τον Φιντέλ Κάστρο από το 1955 κιόλας, ότι θα μπορούσε να φύγει από την Κούβα μετά την επανάσταση, κατευθύνθηκε στη Βολιβία αποσκοπώντας να φουντώσει το επαναστατικό αντιιμπεριαλιστικό κίνημα σε ολόκληρη την Λατινική Αμερική.

Σε γράμμα προς τα παιδιά του μεταξύ άλλων έγραφε: «Προπαντός να είστε πάντοτε ικανοί να νιώσετε όσο πιο βαθιά γίνεται οποιαδήποτε αδικία που διαπράττεται κατά του οποιουδήποτε, σ’ οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Είναι η πιο όμορφη αρετή ενός επαναστάτη».

Ακολουθούν 9 τραγούδια για τον Τσε που κοσμούν το ελληνικό τραγούδι.

«Τσε Γκεβάρα» (Hasta Siempre)

Μουσική: Κάρλος Πουέμπλα – Ελληνικοί στίχοι: Δέσποινα Φορτσερά

Το «Hasta Siempre» («Για πάντα») αποτελεί ίσως το πιο εμβληματικό τραγούδι που γράφτηκε για τον Τσε. Τη μουσική και τους στίχους του πρωτότυπου έγραψε ο σπουδαίος Κουβανός τραγουδιστής-τραγουδοποιός Κάρλος Πουέμπλα (Carlos Manuel Puebla, 1917-1989).

Διασκευασμένο με τίτλο «Τσε Γκεβάρα» και ελληνικούς στίχους που έγραψε η Δέσποινα Φορτσερά, το τραγούδι κυκλοφόρησε το 2000 ως ένα από τα τέσσερα για τον Τσε, στο cd με τίτλο «Χωρίς σύνορα» του συγκροτήματος  Apurimac. Το ερμηνεύουν οι Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Χρήστος Θηβαίος, Μίλτος Πασχαλίδης, Διονύσης Τσακνής και οι Apurimac.

«Πυξίδα μέσα στον χρόνο
Κι ο μύθος να σου ανήκει
Είναι των ματιών σου οι κύκλοι
Που αγκαλιάσανε τον κόσμο…»

«Κομαντάντε Τσε Γκεβάρα»

Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος – Στίχοι: Βολφ Μπίρμαν

Το 1975 κυκλοφορεί ο δίσκος «Πολιτικά τραγούδια» σε μουσική του μεγάλου μας συνθέτη Θάνου Μικρούτσικου και ποίηση Ναζίμ Χικμέτ – Βολφ Μπίρμαν. Η ερμηνεία της αξέχαστης Μαρία Δημητριάδη στο τραγούδι για τον Τσε παραμένει μέχρι τις μέρες μας «πυξίδα μέσα στο χρόνο»…

«Αυτοί σε φοβούνται
Μα εμείς σ’ αγαπούμε
Βλέποντας εμπρός στον αγώνα
Εκεί που γελάει ο χάρος
Κει που ο λαός τέρμα βάζει στη μιζέρια
Κομαντάντε Τσε Γκεβάρα…»

«Τσε» (Μια φωτογραφία)

Μουσική – Στίχοι: Μάνος Λοΐζος

Από τον δίσκο «Τα τραγούδια του δρόμου» (1974). Τα τραγούδια του δίσκου αγκαλιάζονται από το λαό, τη νεολαία που προσπαθεί ν’ αναπνεύσει μετά την πτώση της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Περνάνε στα χείλη των αγωνιστών στις απεργίες, στις πορείες, στις διαδηλώσεις, που παλεύουν για καλύτερες μέρες. «Τ’ ακορντεόν» και ο «Τσε» που στο δίσκο ερμηνεύει ο ίδιος ο συνθέτης γίνονται από τα πιο αγαπημένα.

«Μια φωτογραφία σου ήρθε και σε μένα
Μια φωτογραφία σου απ’ τα ξένα
Απ’ αυτές που κρατάν οι φοιτητές
Απ’ αυτές που ξεσκίζει ο χαφιές
Απ’ αυτές που κρεμάν οι φοιτητές
Στην καρδιά τους
Τσε Γκεβάρα…»

«Ο Άγιος Τσε – Στο κατώφλι των καιρών»

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης – Στίχοι: Τάσος Λειβαδίτης

Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε συναντήσει και γνωρίσει τον Τσε κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αβάνα, το 1962. Τη μέρα που δολοφονήθηκε ο κομαντάντε, ο συνθέτης ήταν κρατούμενος της χούντας. Αργότερα στη μνήμη του Αργεντίνου κομμουνιστή επαναστάτη ο Μίκης θα γράψει το τραγούδι «Ο Άγιος Τσε – Στο κατώφλι των καιρών» σε στίχους του μεγάλου μας ποιητή Τάσου Λειβαδίτη. Το τραγούδι ενσωματώθηκε στο έργο «Λειτουργία Νο.2: Για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο. Επανακυκλοφόρησε το 1976 υπό τον τίτλο «Στο κατώφλι των καιρών» στο δίσκο «Τα λυρικά».

«Άγια είναι η λευτεριά
κι ο καημός του κόσμου σημαία πλατιά
τη σκιά χαιρετά του Τσε Γκεβάρα
είναι ο δρόμος μακρινός.
Πάμε για τη μάχη
κι ίσως να ’σαι, μάνα αύριο μονάχη…»

«Τσε Γκεβάρα»

Μουσική: Εύα Φάμπα – Στίχοι: Γιώργος Μπίμης

Το τραγούδι ακούστηκε για πρώτη φορά δημόσια στην εκδήλωση τιμής και μνήμης για τα 54 χρόνια από τη δολοφονία του Τσε, στον ιστορικό κινηματογράφο Τέχνης STUDIO new star art cinema, στις 8 του Οκτώβρη 2021. Τους θαυμάσιους στίχους έγραψε ο πολύ καλός ποιητής και στιχουργός Γιώργος Μπίμης και τη μουσική η διεθνούς φήμης σπουδαία κιθαρίστρια Εύα Φάμπα (στο βίντεο παίζει κλασική κιθάρα). Τραγουδά και παίζει ακουστική κιθάρα ο Παρασκευάς Θεοδωράκης.

«Στα μάτια σου γεννήθηκε της λευτεριάς το βλέμμα
Κι ένας θυμός για τ’ άδικο, το ξοδεμένο αίμα
Νιάτα στο κύμα κι άνεμος τα ζωντανά σου στήθια
Κάμπος που θάλλει ο έρωτας, Χώμα που ανθεί η αλήθεια…»

«Ο Τσε Στη Νέα Υόρκη (Δον Κιχώτες)»

Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου – Στίχοι: Παρασκευάς Καρασούλος

Το 2001 κυκλοφόρησε ο δίσκος με τίτλο «Δον Κιχώτες» με δέκα τραγούδια του σημαντικού ποιητή – στιχουργού Παρασκευά Καρασούλου και του νέου τότε συνθέτη Θοδωρή Οικονόμου, με ερμηνεύτρια τη Μαρία Δημητριάδη. Ο δίσκος είχε σηματοδοτήσει την επιστροφή της Μαρίας Δημητριάδη στη δισκογραφία.

«Ξαφνικά, τον περασμένο Απρίλη, στα γενέθλιά μου, μου έφεραν τους “Δον Κιχώτες”, τον “Τσε στη Νέα Υόρκη”. Κάθισε ο Γιάννης στο πιάνο και το τραγούδησε και έπαθα σοκ. Είχαν και άλλα δύο κομμάτια έτοιμα, έγραψαν και τα άλλα και κάναμε πολύ γρήγορα το δίσκο. Τον βγάλαμε “Δον Κιχώτες” για να έχει μια γενικότερη σημασία. Σαν να λέμε ότι γράψαμε ένα δίσκο εμείς που είμαστε Δον Κιχώτες για τους άλλους Δον Κιχώτες. Για τους ανθρώπους αυτούς που εξακολουθούν να έχουν οράματα» έχει πει σε συνέντευξή της στο Ριζοσπάστη η σπουδαία ερμηνεύτρια.

«Στέλνει ο άνεμος ευχές από μακριά
Σκιές συντρόφων σου κυκλώνουνε την πόλη
Μια λιμουζίνα τ’ άλογό σου προσπερνά
Άξιζε ο δρόμος ως εδώ κι ας λείπουν όλοι…»

«Guevara»

Μουσική: Χάρης Παπαδόπουλος – Στίχοι: Νίκος Καββαδίας

Μετά τη δολοφονία του Τσε ο μεγάλος μας ποιητής Νίκος Καββαδίας γράφει το ποίημα «Guevara». Το ποίημα που γράφτηκε το 1972, εμπεριέχεται στην τρίτη ποιητική συλλογή του Καββαδία με τίτλο «Τραβέρσο» που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1975 από τον «Κέδρο». Το τραγούδι ερμηνεύει, με το πάθος που τον χαρακτηρίζει, ο Βασίλης Λέκκας.

«Ήτανε ντάλα μεσημέρι κι έδειξε μεσάνυχτα.
Έλεγε η μάνα του παιδιού: Καμάρι μου κοιμήσου.
Όμως τα μάτια μείνανε του καθενός ορθάνοιχτα
τότε που η ώρα ζύγιαζε με ατσάλι το κορμί σου…»

«Τσε – Το τραγούδι του Γκουεβάρα»

Μουσική: Σπύρος Σαμοΐλης – Στίχοι: Αταόλ Μπεχράμογλου

Ένα πολύ όμορφο αλλά όχι πολύ γνωστό τραγούδι. Τη μουσική έγραψε ο Κερκυραίος ζωγράφος και σημαντικός μουσικοσυνθέτης Σπύρος Σαμοΐλης και τους στίχους ο Αταόλ Μπεχράμογλου, από τους κορυφαίους σύγχρονους Τούρκους ποιητές, με πλούσια αγωνιστική δράση. Για τα φρονήματα και τη δράση του ο Μπεχράμογλου είχε συρθεί αμέτρητες φορές στα στρατοδικεία και τα μπουντρούμια της χούντας του Εβρέν και καταδικαστεί σε πολυετείς φυλακίσεις.

«Θέλω να τραγουδήσω τους τυφλούς τα ορφανά,
θέλω να τραγουδήσω τις μανάδες και τους αρρώστους,
να τραγουδήσω στις φυλακές τους εξορίστους,
το τραγούδι μιας ηρωικής καρδιάς,
το τραγούδι του Γκουεβάρα…»

«The ballad of Che» (Η μπαλάντα του Τσε)

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Το 1975 ο Μάνος Χατζιδάκις έγραψε τη μουσική που ακούγεται στην ταινία «Faccia di spia» (ελληνικός τίτλος «Το πρόσωπο της κατασκοπίας») του Τζουζέπε Φεράρα. «Θέμα της είναι η βιαιότητα των κέντρων εξουσίας τα παιχνίδια συνομωσίας και η αυτονόητη επαναστατική απάντηση των λαών». Στον δίσκο με τη μουσική της ταινίας ξεχωρίζουν δύο συνθέσεις του μεγάλου συνθέτη που αναφέρονται στον Τσε Γκεβάρα («The ballad of Che», «Requiem for Che»).

«Τσε Γκεβάρα»

Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος – Στίχοι: Φώντας Λάδης

Με ένα ακόμα τραγούδι για τον Τσε που ερμήνευσε η αξεπέραστη Μαρία Δημητριάδη θα κλείσει (χωρίς να έχει ολοκληρωθεί) το αφιέρωμα. Στον δίσκο «Τραγούδια της λευτεριάς» που κυκλοφόρησε το 1978, ο Θάνος Μικρούτσικος έγραψε τη μουσική για 10 τραγούδια, μεταξύ των οποίων ο εμβληματικός «Φασισμός» και ο «Τσε Γκεβάρα» που υπογράφονται στιχουργικά από τον σπουδαίο στιχουργό-ποιητή Φώντα Λάδη.

«Από την κορφή του Κιλιμάντζαρο σε κράζω
Τσε, ξεχασμένε στα βουνά της Βολιβίας.
Τα χρόνια όλα της φωτιάς ξαναμοιράζω,
γέψου μαζί μας το φιλί της ουτοπίας…»

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: Ο Τσε στο ελληνικό τραγούδι – 9 τραγούδια για τον αθάνατο Αργεντίνο κομμουνιστή επαναστάτη

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.