Φιντέλ Κάστρο Ρους

(Fidel Alejandro Castro Ruz)

Κούβα, Μπιράν 13 Αυγούστου 1926 – Αβάνα, 25 Νοεμβρίου 2016

*

Χεσούς Όρτα Ρουίς — Ελ Ίντιο Ναβορί

(30 Σεπ. 1922 – 30 Δεκ. 2005)

Ένα σονέτο για τον Φιντέλ

Τα τέρατα και οι άνθρωποι για τον Φιντέλ

*

Μετάφραση – Σημείωση και μετάφραση κειμένων

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

*

«Επειδή γεννήθηκε από τον λαό και παραμένει ανάμεσα στον λαό, γι’ αυτό το μεγαλείο του είναι το μεγαλείο του κουβανικού λαού. Ό,τι έχει κάνει, όλες του οι πράξεις είναι η έκφραση των υψηλότερων προσδοκιών για την Πατρίδα του Χοσέ Μαρτί. Η ειρήνη στην οποία εγώ πιστεύω είναι και θα παραμείνει αδιάσπαστη από τη δικαιοσύνη, από την ελευθερία, από την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο· και όλα αυτά τα ενσαρκώνει ο Φιντέλ».

(Χόρχε Αμάδο, 1986)

*

STUDIO new star art cinema: Τιμούμε, Εμπνεόμαστε, Διδασκόμαστε, Συνεχίζουμε! — 5 χρόνια από τον θάνατο του Φιντέλ — Πέμπτη 25/11/2021, 19.30 – ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ

*

Αβάνα, Πλατεία της Επανάστασης, 1967, «Έτος του Ηρωικού Αντάρτη». Χρονιά αφιερωμένη στη μνήμη του Τσε Γκεβάρα. Lee Lockwood/Taschen. (Πηγή φωτό: https://www.almendron.com)

Ελ Ίντιο Ναβορί

Οι λυτρωτές δεν αφανίζονται απ’ το χρόνο

Άγαλμα ζωντανό εσύ από δεμένο ατσάλι,
δεν μπόρεσαν τα τέρατα από βούρκο και χρυσάφι
με σφαίρα ή δηλητήριο να σε ξεκάνουν· στράφι
τους πήγαν και ζητάνε ο χρόνος τέλος να σου βάλει.

Μετρούν τις ώρες σου και ζουν με προσδοκία μεγάλη
να δούνε τη γενειάδα σου κάτασπρη να προγράφει
το ελληνικό σου το προφίλ· το κοφτερό ξυράφι
της σκέψης σου να στόμωνε στο γκρίζο σου κεφάλι.

Μα φέρνουν ρόδα οι λαοί για τα γενέθλιά σου,
με ποιήματα και με τραγούδια υμνούν το ανάστημά σου,
που ’δωσες όραμα να βγουν μεσ’ απ’ την καταφρόνια,

γιατί η ηλικία στους ήρωες και στις μεγαλοφυΐες
δεν λογαριάζεται ποτέ με μέρες και με χρόνια
παρά με αιώνες λαμπερούς και με χιλιετίες.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 18 Νοε. 2021

(Ισπανικό κείμενο στο τέλος)

Πηγή φωτό κορυφής: Αρχείο Βελισσάριου Κοσσυβάκη – New Star

*

Το σονέτο, ο Φιντέλ και «τα τέρατα από βούρκο και χρυσάφι»

Φιντέλ. Αρχείο Βελισσάριου Κοσσυβάκη – New Star

Πρόκειται για το τελευταίο ποίημα που έγραψε ο Ελ Ίντιο Ναβορί, στις 27 Δεκ. 2005, ημέρα Τρίτη, τρεις μέρες πριν αφήσει την τελευταία του πνοή. Είναι η εποχή κατά την οποία ο Φιντέλ έχει ήδη αναρρώσει από ένα πέσιμο (τον Οκτ. 2004, στην Σάντα Κλάρα, ήταν τότε 78 ετών), που του στοίχισε δυο κατάγματα και προκάλεσε την άγρια χαρά των εχθρών του.

Το σονέτο διαβάστηκε κατά την ταφή του ποιητή, στις 30 Δεκ. 2005, από τον πολυβραβευμένο Κουβανό συγγραφέα και δημοσιογράφο Γουάλντο Λέυβα (*)—Waldo Leyva, γεν. 1943—, ο οποίος σημείωσε ότι το ποίημα προοριζόταν για τα 80ά γενέθλια του Φιντέλ, στις 13 Αυγ. 2006.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, μετά την πτώση του, ο Φιντέλ πήρε το μικρόφωνο και δήλωσε με το αστείρευτο χιούμορ του:

«Ζητώ συγγνώμη που έπεσα, κι απ’ ό,τι βλέπω, για να αποφύγουμε τις εικασίες, έχω ένα κάταγμα στο γόνατο και ίσως ένα στο χέρι, ίσως, δεν είναι ακόμα σίγουρο, αλλά είμαι ολόκληρος.

Βασιστείτε σε μένα ότι θα κάνω το καλύτερο δυνατόν, αλλά όπως βλέπετε, μπορώ να μιλάω, κι ακόμα κι αν με βάλουν στο γύψο, μπορώ να συνεχίσω τη δουλειά μου.

Τώρα με ενδιαφέρει πολύ να δω τις φωτογραφίες που έχει τραβήξει ο διεθνής Τύπος από την πτώση μου, που σίγουρα θα βρίσκονται αύριο στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων».

Όταν λίγο αργότερα εμφανίστηκε από την τηλεόραση και τον ρώτησαν για τη λιποθυμία του πρόσθεσε αστειευόμενος:

«Θα έλεγε κανείς ότι προσποιήθηκα τον νεκρό για να δω την κηδεία που θα μου έκαναν»(!).

Οι ΗΠΑ και η Ουάσινγκτον υποδέχτηκαν την είδηση με ειρωνείες:

«Περιμέναμε την πτώση του Κάστρο για χρόνια, αλλά δεν πιστεύαμε ότι θα ήταν έτσι», δήλωσε ένας αξιωματούχος του Κόλιν Πάουελ και «Αυτό είναι σημάδι ότι το καθεστώς καταρρέει», συμπλήρωσε κάποιος άλλος.

Και η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Λογιόλα δε Παλάσιο (Loyola de Palacio, που πέθανε πριν από το Φιντέλ, το 2006) είχε δηλώσει με απίστευτη κακία:

«Ελπίζω να πεθάνει ο Κάστρο. Είναι η μόνη διέξοδος για να ξεμπλοκάρει η κατάσταση στο νησί. Όλοι ελπίζουμε να πεθάνει το συντομότερο δυνατό. Δεν λέω να τον σκοτώσουν, λέω να πεθάνει. Δεν εύχομαι τον θάνατο κανενός, αλλά η μόνη λύση θα ήταν να εξαφανιστεί ο Κάστρο». Και πρόσθεσε: «Ο Κάστρο είναι ένας απαίσιος δικτάτορας που κουβαλάει πολλούς θανάτους και βασανιστήρια στην πλάτη του, που έφτιαξε μια φάρμα για να την φτωχοποιήσει και συνεχίζει να είναι βάναυσος, βασανίζοντας και τρομοκρατώντας τον κόσμο».

(Πηγές: https://www.abc.es, 21/10/2004 και https://elpais.com, 22/10/2004)

_________________

(*) Ο Λέυβα ήταν τότε διευθυντής του Ιβηροαμερικανικού Κέντρου για τη 10στιχη στροφή (Décima) και την Αυτοσχέδια Ποίηση (Centro Iberoamericano de la Décima y el Verso Improvisado), αγαπημένο ειδος σε όλη τη Λατινική Αμερική, με έναν από τους πιο γνωστούς «ντεσιμίστες» τον Ελ Ίντιο Ναβορί. Το πολιτιστικό αυτό κέντρο ιδρύθηκε στην Αβάνα, με Απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού της Κούβας, στις 20 Σεπτεμβρίου 2000, για την προώθηση, τη γνώση και την καλλιέργεια αυτών των παραδοσιακών μορφών ποίησης  και την αναγνώριση των κυρίων εκπροσώπων τους στην Κούβα και στη Λατινική Αμερική. (Για Λέυβα βλέπε από Κατιούσα σε: Αρτούρο Κορκουέρα: Το προφίλ του Φιντέλ – Ένα κείμενο και ένα ποίημα για τον Ποιητή της Ιστορίας).

 

*

Μερικοί από αυτούς που «άφησαν τριαντάφυλλα» μπροστά στον Φιντέλ

Ο Φιδέλ Κάστρο και ο Γαβριέλ Γαρσία Μάρκες στην Αβάνα το 2002. Βαθιά φιλία από το 1961, όταν ο Μάρκες είχε πάει στην Κούβα για να εργαστεί στο πρακτορείο ειδήσεων Prensa Latina. Φωτογραφία: Jose Goitia/AP (Πηγή φωτό: https://www.theguardian.com)

 

«Ο Φιντέλ δίνει την εντύπωση πως τίποτα δεν τον διασκεδάζει περισσότερο από το να δείξει το αληθινό του πρόσωπο σε όσους, προετοιμασμένοι από την εχθρική προπαγάνδα, πάνε να συναντήσουν έναν βάρβαρο ηγέτη. Αυτός τους αποκαλύπτει τις αλήθειες και τις υποστηρίζει άριστα την ώρα που τους τις παρουσιάζει. Αλλά το πιο λυπηρό, τόσο για τον Φιντέλ Κάστρο όσο και για τους ακροατές του είναι ότι ακόμη και οι καλύτεροι δημοσιογράφοι, ειδικά οι Ευρωπαίοι, δεν νιώθουν καν την ανάγκη να συσχετίσουν το ερωτηματολόγιό τους με την πραγματική ζωή. Λαχταράνε το τρόπαιο της συνέντευξης με ερωτήσεις γραμμένες σύμφωνα με τις πολιτικές εμμονές και τις πολιτιστικές προκαταλήψεις της χώρας τους, χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να ανακαλύψουν από μόνοι τους πώς είναι πράγματι η σημερινή Κούβα, ποια είναι τα όνειρα και οι απογοητεύσεις των ανθρώπων της: η αλήθεια της ζωής τους».

(Γαβριέλ Γαρσία Μάρκες, Νόμπελ Λογοτεχνίας, 1971, στα 61α γενέθλια του Φιντέλ. 1987)

*

«Επειδή γεννήθηκε από τον λαό και παραμένει ανάμεσα στον λαό, γι’ αυτό το μεγαλείο του είναι το μεγαλείο του κουβανικού λαού. Ό,τι έχει κάνει, όλες του οι πράξεις είναι η ενσάρκωση των υψηλότερων προσδοκιών της Πατρίδας του Χοσέ Μαρτί. Η ειρήνη στην οποία εγώ πιστεύω είναι και θα παραμείνει αδιάσπαστη από τη δικαιοσύνη, από την ελευθερία, από την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο· και όλα αυτά τα ενσαρκώνει ο Φιντέλ».

(Χόρχε Αμάδο, Βραζιλιάνος συγγραφέας. 1986)

*

«Ο Φιντέλ είναι μια σεκόγια, ένα γιγάντιο αιωνόβιο δέντρο που ενώ όλα τα άλλα έχουν κοπεί, εκείνο παραμένει όρθιο κι αυτός είναι ο λόγος που θέλουν απεγνωσμένα να το κόψουνε σύριζα. Και τότε δεν θα έχουμε άλλο παρόμοιο. Θα έχουμε άλλους υπέροχους ανθρώπους και εμείς θα είμαστε αυτό που πρέπει να είμαστε, αλλά η έμπνευση είναι εκείνος».

(Άλις Γουόκερ, Αμερικανίδα συγγραφέας, Βραβείο Πούλιτζερ, Αμερικανικό Βραβείο Βιβλίων –American Book Award)

*

«Όταν ακούγεται η λέξη Φιντέλ από το στόμα ενός παιδιού, ενός ενήλικα, εκτός από την άμεση αξία της, έχει και μια ακολουθία από αντηχήσεις όπως στη μουσική της φυσαρμόνικας, που αγγίζει τις χορδές της ευαισθησίας, της συνείδησης. Ο Φιντέλ είναι ο γλύπτης της Κουβανικής Επανάστασης».

(Χούλιο Κορτάσαρ, Αργεντινός πεζογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και μεταφραστής. 1982).

*

«…Θαυμάζω την ηγεσία του και τον θεωρώ έναν από τους πιο σημαντικούς ηγέτες του κόσμου σήμερα. Μερίδα του διεθνούς Τύπου προσπάθησε να παραμορφώσει την εικόνα του, αλλά δεν πιστεύω πάντα όλα όσα λέει ο διεθνής Τύπος».

(Τζωρτζ Μαγκόβερν, πρώην γερουσιαστής των ΗΠΑ. 1982).

*

«Ο λαός της Κούβας και ο Φιντέλ μάς προσφέρουν την καρδιά τους, τη ζωή τους, τα πάντα, και πιστεύω ότι αυτό είναι ένα θαυμαστό ζωντανό παράδειγμα ακεραιότητας και πρέπει να παραμείνουμε ενωμένοι και να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε, γιατί ο αγώνας δεν έχει τελειώσει».

(Αδόλφο Πέρες Εσκιβέλ, Αργεντινός, συγγραφέας, ζωγράφος και γλύπτης και ακτιβιστής, Νόμπελ Ειρήνης, 1980)

*

«Είναι ο σπουδαιότερος άνθρωπος που γνώρισα στη ζωή μου. Έχω γνωρίσει πολλούς ανθρώπους, σπουδαίους μουσικούς, σπουδαίους ανθρώπους των γραμμάτων, σπουδαίους πολιτικούς… Ποτέ κανείς δεν μου έδωσε την εντύπωση μιας ακέραιης οντότητας, μιας συμπαγούς προσωπικότητας, σε κάθε του πτυχή, σε κάθε του πρόταση, όπως ο Φιντέλ. Ο λαός είναι στο πλευρό του Φιντέλ με έναν απόλυτο τρόπο, ο κόσμος της Κούβας λέει πως μακάρι ο Φιντέλ να είναι αιώνιος. Η γενικευμένη άποψη στη Λατινική Αμερική είναι πως η Κούβα πραγματώνει τους πόθους των λαών που αγωνίζονται να υπάρξουν, είναι η ελπίδα μας».

(Οσβάλντο Γουαγιασαμίν, Εκουαδοριανός ζωγράφος και γλύπτης. 1991)

*

«Ο Φιντέλ είναι το ελπιδοφόρο φως ενός πιο αλληλέγγυου και πιο δίκαιου μέλλοντος».

(Ραφαέλ Αλβέρτι, Ισπανός ποιητής και ζωγράφος. 1996)

*

Ισπανικό κείμενο

1998. Ο Φιντέλ με τον Χεσούς Όρτα Ρουίς, κατά την απονομή της Τιμητικής Διάκρισης του Ήρωα Εργασίας της Δημοκρατίας της Κούβας. (Πηγή φωτό: http://www.fidelcastro.cu)

Jesús Orta Ruiz (El Indio Naborí)

El tiempo no devora redentores

Estatua viva del metal más fuerte,
no pudiendo los monstruos de oro y cieno
matarte con la bala o el veneno,
quieren que el tiempo te condene a muerte.

Cuentan tus horas, les anima verte
blanca la barba de perfil de heleno;
y en la alta cumbre del pensar sereno
el brote de tus canas les divierte.

Los pueblos, sin embargo, te dan rosas,
poemas y canciones más por cosas
de cumplesueños que de cumpleaños,

pues la edad de los héroes y los genios
no se mide por días ni por años
sino por los largos siglos y milenios.

(27 de diciembre de 2005)

*

Περισσότερα για τον Ελ Ίντιο Ναβορί βλέπε:

Κούβα, 1 Γενάρη 1959: Θριαμβικό Εμβατήριο του Αντάρτικου Στρατού

*

Ακόμη: Με αφορμή ένα ποίημα του Ελ Ίντιο Ναβορί που παραμένει επίκαιρο, αφού αυτή η Νησίδα Διεθνιστικής Αλληλεγγύης εξακολουθεί —παρά τις ολέθριες συνέπειες του αποκλεισμού— να διατηρεί αναλλοίωτο τον ανθρωπιστικό, επαναστατικό χαρακτήρα της.

Κούβα: Μια πατρίδα για όλον τον Κόσμο – Από το 1961 με το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη στον Φιντέλ, μέχρι το Νόμπελ Ειρήνης 2021 στους Κουβανούς Γιατρούς

*

Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα: «Γράμμα μιας Κουβανέζας μάνας σε μια μάνα Αμερικάνα» του El Indio Naborí (Jesús Orta Ruiz)