«Ο Καρούσος πέθανε από μια αρρώστια που ενάντιά της θα έπρεπε να επιστρατευτούν όλες οι δυνάμεις του κόσμου. Αυτή η αρρώστια ονομάζεται φασισμός»

Σαν σήμερα, στις 3 του Γενάρη 1968, έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος ηθοποιός και ποιητής Τζαβαλάς Καρούσος. Ήταν ένας από τους πρώτους που συνέλαβε η χούντα και εξόρισε στη Γυάρο, από όπου ο ηθοποιός βγήκε βαριά άρρωστος, για να φύγει στη συνέχεια για το Παρίσι, όπου τελικά νικήθηκε από την επάρατο. Ουσιαστικά ο Τζαβαλάς πέθανε από καημό για τα νέα πάθη της Ελλάδας, όπως είπε στον επικήδειο αποχαιρετισμό του ο σκηνοθέτης Νίκος Παπατάκης: «Ο Καρούσος πέθανε από μια αρρώστια που ενάντιά της θα έπρεπε να επιστρατευτούν όλες οι δυνάμεις του κόσμου. Αυτή η αρρώστια ονομάζεται φασισμός».

Ο Τζαβαλάς Καρούσος υπηρέτησε την τέχνη του από την πρώτη γραμμή των κοινωνικών και πολιτικών αγώνων του λαού μας. Η ζωή του ακολούθησε ένα δρόμο παράλληλο της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, ζωή γεμάτη προσφορά στο θέατρο και στα κοινά.

Υπήρξε στέλεχος του Εθνικού Θεάτρου από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του και πρωτοπόρος στην παρουσίαση ποιοτικού θεάτρου στην επαρχία, έκανε γνωστούς με τις υπέροχες παραστάσεις του, σημαντικούς Έλληνες και ξένους σύγχρονούς του θεατρικούς συγγραφείς.

Για τις ιδέες του -ήταν κομμουνιστής- φυλακίστηκε και εξορίστηκε, μα καμιά δυσκολία δεν έκαμψε την αγέρωχη περπατησιά του, κανένα εμπόδιο δεν στάθηκε ικανό να λυγίσει το αγωνιστικό του φρόνημα. Ακόμα και κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες της φυλακής και της εξορίας δεν αποχωρίστηκε την τέχνη του. Μαζί με άλλους κομμουνιστές εξόριστους καλλιτέχνες, ηθοποιούς, λογοτέχνες, εικαστικούς (Γιάννης Ρίτσος, Μάνος Κατράκης, Γιώργος Φαρσακίδης, Μενέλαος Λουντέμης κ.ά.), έδωσαν πνοή στο θέατρο της εξορίας.

Ο Τζαβάλας Καρούζος γεννήθηκε στη Λευκάδα στις 8 του Σεπτέμβρη 1904 και τέλειωσε το Γυμνάσιο στο νησί του. Από τα μαθητικά του χρόνια ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και άρχισε να γράφει σε διάφορα περιοδικά της εποχής.

Στην Αθήνα ήρθε μόλις τέλειωσε το σχολείο και σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου, καθώς και στη Δραματική του Εθνικού Ωδείου.

Η πρώτη του εμφάνιση στο Θέατρο ήταν το 1924 κοντά στον μεγάλο Αιμίλιο Βεάκη. Πλούσια ήταν η καριέρα του, και περιλάμβανε όλα τα είδη θεάτρου. Έπαιξε νεοελληνικό και κυρίως κλασικό θέατρο. Εκεί, όμως που διακρίθηκε, ήταν στο δράμα.

Ο Καρούζος δεν ήταν μόνο ένας εξαίρετος ηθοποιός, ήταν επίσης ένας φλογερός και ακούραστος αγωνιστής, ένας οραματιστής, που ήθελε κι αυτός όπως τόσοι και τόσοι, να αλλάξει τον κόσμο. Να τον κάνει ωραιότερο, σωστότερο, δικαιότερο.

Στα 1948 συλλαμβάνεται και εξορίζεται στο Μακρονήσι και στον Αη Στράτη. Ως το θάνατό του υπήρξε ένας αδειούχος εξόριστος. Την πρώτη κιόλας μέρα του απριλιάτικου πραξικοπήματος του 1967, στις 8.30 το πρωί, πάλι τον έπιασαν και τον έστειλαν εξορία στη Γυάρο. Τρεις μήνες αργότερα τον απέλυσαν.

Ο Τζαβάλας ήταν βαριά άρρωστος. Δε θέλανε να πεθάνει στα χέρια τους, στα «καθαρά» τους χέρια! Ήθελαν να αποποιηθούν την ευθύνη. Τα δυο χρόνια που του μένανε να ζήσει, ο μεγάλος ηθοποιός και φλογερός αγωνιστής, άρρωστος πάντα, δεν άφησε το χρόνο να πάει χαμένος. Αγωνίστηκε με όλη του τη δύναμη στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στη Στοκχόλμη, αγωνίστηκε με όλες του τις δυνάμεις καταγγέλλοντας μέσα από Διεθνείς Οργανισμούς την εφιαλτική δικτατορία που έκανε τη χώρα του να στενάζει.

Όσοι τον θυμούνται, έχουν να λένε, για την αισιοδοξία που τον χαρακτήριζε, το πάθος του, τη δύναμή του, την ερμηνευτική του ικανότητα, τις πολλές και σπάνιες αρετές του. (Με στοιχεία από δημοσιεύματα του Ριζοσπάστη).

Πατώντας εδώ μπορείτε να περιηγηθείτε σε όλες τις πολύ ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του περιοδικού για τον Τζαβαλά Καρούσο.