«Αν ξυπνήσεις μονομιάς θα ’ρθει ανάποδα ο ντουνιάς…»

Σαν σήμερα, στις 14 του Φλεβάρη 1884, γεννήθηκε στον Πύργο (Μπουργκάς) της Βουλγαρίας, ο μεγάλος ποιητής Κώστας Βάρναλης. Με το έργο του στρατεύτηκε στο πλευρό των καταπιεσμένων στο δρόμο του αγώνα για την ανατροπή του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος και το χτίσιμο της νέας, σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Ο Κώστας Βάρναλης τελείωσε το σχολείο στη Φιλιππούπολη και στη συνέχεια σπούδασε Φιλολογία στην Αθήνα. Το 1908 πήρε το πτυχίο του και άρχισε να εργάζεται στην εκπαίδευση.

Το 1919 πήγε στο Παρίσι με υποτροφία και παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, φιλολογίας και κοινωνιολογίας. Τότε προσχώρησε στον μαρξισμό και τον διαλεκτικό υλισμό και αναθεώρησε τις προηγούμενες απόψεις του για την ποίηση, τόσο σε θεωρητικό, όσο και σε πρακτικό επίπεδο.

«Μα η Ιστορία βαδίζει. Μεγάλες ανακατατάξεις γίνονται στην Ελλάδα, ύστερα από την οκτωβριανή επανάσταση και τη μικρασιατική καταστροφή. Καινούργιες δυνάμεις μπαίνουν στο προσκήνιο: οι εργάτες και προοδευτικοί διανοούμενοι. Δυνάμεις ζωντανές, ρωμαλέες, που όσο αναπτύσσονται ποσοτικά και ποιοτικά, τόσο εντονότερα αποκτούν την καλλιτεχνική έκφρασή τους. Και στέκονται πραγματικά τυχερές βρίσκοντας στο πρόσωπο του Βάρναλη έναν απαρομοίαστο βάρδο των ιδανικών τους…» έγραψε ο Τάσος Λειβαδίτης.

Ο Κώστας Βάρναλης διετέλεσε για πολλά χρόνια καθηγητής μέσης εκπαίδευσης, ενώ εργάστηκε για βιοποριστικούς λόγους και ως δημοσιογράφος. Υπήρξε κομμουνιστής με διαρκή προσφορά και συμμετοχή στους αγώνες της εργατικής τάξης.

«“Το φως που καίει” (πρωτοδημοσιεύεται στην Αλεξάνδρεια στα 1923) πιο επίκαιρο από ποτέ, έρχεται να σταθεί ως ένας από τους πιο ισχυρούς αντιπάλους της αντιδραστικής τέχνης που αναπαράγεται ως επί το πλείστον σήμερα. Με μια γλώσσα ιδιαίτερα καυστική και τσεκουράτη, με μια σχεδόν Αριστοφανικού τύπου γραφή, ο Βάρναλης απολυτρωμένος από κάθε απομεινάρι της αστικής πατριδολατρείας διαπομπεύει την αστική τάξη και τον ιστορικά ξεπερασμένο ρόλο της, αναδεικνύοντας την αναγκαιότητα και επικαιρότητα του σοσιαλισμού…»

Ο Κώστας Βάρναλης τιμήθηκε με το Βραβείο «Λένιν» για την Ειρήνη το 1959 στη Μόσχα.

«Της ζωής μου τα δυο μεγάλα σφάλματα τα πλέρωνα εβδομήντα χρόνια. Πρώτο: ζητούσα την αλήθεια σ’ ό,τι μάθαινα και δεύτερο: την έλεγα στα πλήθη», έγραψε σ’ ένα από τα τελευταία ποιήματά του («Ακροτελεύτιον») και έτσι έπραξε ο επαναστάτης ποιητής. Έφυγε από τη ζωή στις 16 του Δεκέμβρη 1974.

«Η μπαλάντα του κυρ Μέντιου» είναι ένα από τα πιο γνωστά ποιήματα του Κώστα Βάρναλη, που έγινε πλατιά γνωστό όταν μελοποιήθηκε (μεγάλο μέρος του) από τον Λουκά Θάνο και το ερμήνευσε ο Νίκος Ξυλούρης. Ήρωας του ποιήματος ο συμπαθής γαϊδαράκος «κυρ Μέντιος», μεταφορικά ο καταπιεσμένος λαός, που υπομένει στωικά το μαρτύριο της εκμετάλλευσης. Ο ποιητής από τη θέση του αφηγητή αφυπνίζει το λαό, τον καλεί να επαναστατήσει, να σπάσει τα δεσμά της εκμετάλλευσης και να πάρει τις τύχες του στα χέρια του:

«…Άιντε θύμα άιντε ψώνιο, άιντε σύμβολο αιώνιο
αν ξυπνήσεις μονομιάς θα ‘ρθει ανάποδα ο ντουνιάς
θα ‘ρθει ανάποδα ο ντουνιάς

Κοίτα οι άλλοι έχουν κινήσει έχει η πλάση κοκκινίσει
άλλος ήλιος έχει βγει σ’ άλλη θάλασσα άλλη γη…»

Πατώντας εδώ, μπορείτε να περιηγηθείτε στις δεκάδες πολύ ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του περιοδικού για τον Κώστα Βάρναλη.