Η Κομιντέρν ως έδρα της παγκόσμιας επανάστασης κατά τη διάρκεια της πρώτης επίθεσης στον καπιταλισμό

Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα και η σφαγή της Σαγκάης το 1927

Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα της επιτυχίας της Κομιντέρν στην Ανατολή και στην Άπω Ανατολή ήταν η δημιουργία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, το οποίο ιδρύθηκε το 1921 από φοιτητές και διανοούμενους του μαρξιστικού κύκλου. Είχε ήδη διαμορφωθεί εύφορο έδαφος από τη Καντονέζικη κυβέρνηση του Σου Γιατ-Σεν1, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα φιλικός ως προς την νεοσύστατη ΕΣΣΔ. Επιπλέον, ως ηγέτης του Κινεζικού Εθνικιστικού Κόμματος (Κουομιντάνγκ), είχε αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να ενταχθεί το κόμμα του στη Κομιντέρν. Επομένως, μέσα σε αυτό το πλαίσιο γεννήθηκε το ΚΚ Κίνας χωρίς να έχει σοσιαλδημοκρατικό παρελθόν.

Εφαρμόζοντας τις αποφάσεις του 1ου Συνεδρίου του Κόμματος, οι κομμουνιστές της Κίνας προσπάθησαν να ενταχθούν ενεργά στο εργατικό κίνημα, να γίνουν οι πραγματικοί εμπνευστές και διοργανωτές του. Η άνοδος του αυθόρμητου απεργιακού κινήματος που εκτυλίχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’20 ευνόησε το έργο των κομμουνιστών. Τον Ιούλιο του 1921, με πρωτοβουλία των κομμουνιστών, ιδρύθηκε στη Σαγκάη η Πανκινεζική Συνομοσπονδία Συνδικάτων, η οποία σταδιακά έγινε το ηγετικό κέντρο του εργατικού κινήματος. Μεγάλη σημασία, επίσης, για το εργατικό κίνημα ήταν η επιτυχής απεργία των ναυτικών του Χονγκ Κονγκ (Ιανουάριος-Μάρτιος 1922), με την υποστήριξη της κυβέρνησης του Σουν Γιατ-Σεν στην Γκουανγκζού, και οι απεργίες αλληλεγγύης στη Σαγκάη, οι οποίες αντιμετωπίστηκαν με συμπάθεια και έμπρακτη βοήθεια από το εξωτερικό.

Τα πολιτικά γεγονότα που ακολούθησαν και σχετίζονται άμεσα  με την άνοδο και την ήττα του εργατικού κινήματος αποκάλυψαν σαφώς την ιδιαιτερότητα της αντικειμενικής θέσης του ΚΚ Κίνας υπό την κυριαρχία μιλιταριστικών καθεστώτων σε μια μισοαποικιακή χώρα. Υψίστης σημασίας για το εργατικό κίνημα ήταν η τύχη της απεργίας στον σιδηρόδρομο Πεκίνου-Χανκού τον Φεβρουάριο του 1923, όπου τα κομμουνιστικά συνδικάτα που είχαν μεγάλη επιρροή διεξήγαγαν έναν επιτυχημένο αγώνα για τα δικαιώματα των εργατών. Φοβούμενος την αυξανόμενη επιρροή των συνδικαλιστικών οργανώσεων, ο μιλιταριστής Wu Peifu στις 7 Φεβρουαρίου αντιμετώπισε κατασταλτικά τους απεργούς, συντρίβοντας τα συνδικάτα. Αυτή η τρομοκρατική ενέργεια σηματοδότησε την αρχή μιας περιόδου παρακμής του εργατικού κινήματος στη Κίνα.

Διακήρυξη του 2ου Συνεδρίου του ΚΚ Κίνας

Η συγκεκριμένη διακήρυξη εξέφραζε την έννοια ενός ενωμένου αντιιμπεριαλιστικού μετώπου και την ανάγκη της εργατικής τάξης να υποστηρίξει το επαναστατικό αστικό-δημοκρατικό κίνημα. Ωστόσο, αυτή η πολιτική αποδείχθηκε πιο δύσκολο να εφαρμοστεί παρά να διατυπωθεί.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι κομμουνιστές οδηγηθήκαν  σε μια συμμαχία με το Κουομιντάνγκ, το οποίο τη συγκεκριμένη περίοδο αποτελούσε προοδευτική δύναμη και αντιστεκόταν ως ένα ορισμένο βαθμό στους ιμπεριαλιστές και τους μιλιταριστές. Μετά το θάνατο του Σουν Γιατ-Σεν, όμως, και την άνοδο του Τσιανγκ Κάι-Σεκ2, η κατάσταση άλλαξε δραματικά και το Κουομιντάνγκ μεταμορφώθηκε σε μια αντιδραστική αστική δύναμη. Ως εκ τούτου, από την πρώτη στιγμή, το “πρώτο ενωμένο μέτωπο” με το Κουομιντάνγκ ήταν καταδικασμένο να αποτύχει. Φυσικά, σε ένα ορισμένο στάδιο σχηματισμού του ΚΚ Κίνας, αυτή η συμμαχία ενίσχυσε τη θέση των κινέζων κομμουνιστών, αλλά η συνέχιση της κοινής δράσης στο πλαίσιο μιας ενιαίας οργανωτικής δομής οδήγησε σε μια αναπόφευκτη σύγκρουση.

Το 1925, ο Σουν Γιατ-Σεν πεθαίνει. Αμέσως μετά το θάνατό του, ξέσπασε μια σύγκρουση μεταξύ της δεξιάς πτέρυγας του Κουομιντάνγκ με επικεφαλής τον Τσιανγκ Κάι-Σεκ και της αριστερής πτέρυγας, με επικεφαλής τον Wang Jingwei. Ο Wang Jingwei έγινε, τελικά, πρόεδρος της εθνικής κυβέρνησης, αλλά η στρατιωτική εξουσία συγκεντρώθηκε στα χέρια του Τσιανγκ Κάι-Σεκ , ο οποίος διοικούσε τον Εθνικό Επαναστατικό Στρατό (NRA)3. Τον Ιούλιο του 1926, ξεκίνησε η Εκστρατεία του Βορρά4 – μια στρατιωτική αποστολή του NRA, σκοπός της οποίας ήταν η εκδίωξη των μιλιταριστών και η ενοποίηση της Κίνας. Μετά την προσπάθεια των κομμουνιστών και της αριστερής πτέρυγας του Κουομιντάνγκ να εφαρμόσουν τον αναδασμό της γης σε αγρότες στις περιοχές που είχε καταλάβει ο NRA, οι γαιοκτήμονες, οι μεγαλέμποροι καθώς και οι ξένοι αστοί που ζούσαν στις μεγάλες πόλεις της Κίνας πέρασαν στην πλευρά του Τσιανγκ Κάι-Σεκ. 

Τον Ιανουάριο του 1927, με την υποστήριξη του ΚΚ Κίνας και σοβιετικών πρακτόρων, ο Wang Jingwei μετέφερε την κυβέρνηση στην κατεχόμενη, από τον NRA, πόλη Γουχάν και την ανακήρυξε νέα πρωτεύουσα. Στις 3 Μαρτίου, εργάτες με επικεφαλής τον Τσου Εν-Λάι ξεσηκώθηκαν στη Σαγκάη, συντρίβοντας τα στρατεύματα του στρατιωτικού κυβερνήτη και των συμμάχων του. Οι εργάτες κατέλαβαν ολοκληρωτικά τη Σαγκάη με εξαίρεση τις ξένες συνοικίες – τον Διεθνή Οικισμό και τη Γαλλική συνοικία, οι οποίες φρουρούνταν από στρατιωτικούς και ναυτικούς των Ηνωμένων Πολιτειών, της Μεγάλης Βρετανίας, της Ιταλίας, της Ιαπωνίας και άλλων χωρών.

Σύντομα, τμήματα του NRA, με επικεφαλής τον Bai Chunxi, πιστό συνεργάτη του Τσιανγκ Κάι-Σεκ, προσέγγισαν την πόλη με βασικό στόχο την καταστολή της εξέγερσης. Η δεξιά πτέρυγα του KUOM θορυβήθηκε από την αυξανόμενη επιρροή των κομμουνιστών τόσο στη νέα κυβέρνηση όσο και στα συνδικάτα και τις εργατικές πολιτοφυλακές. Έτσι, μετά το διεθνές σκάνδαλο που ακολούθησε τα γεγονότα της Νανκίν5, ο Τσιανγκ Κάι-Σεκ αποφάσισε την απομάκρυνση των κομμουνιστών και της αριστερής πτέρυγας του Κουομιντάνγκ.

Στις 12 Απριλίου του 1927,ο Τσιανγκ Κάι-Σεκ πραγματοποίησε  αντεπαναστατικό πραξικόπημα, στέλνοντας στρατεύματα και πολιτοφυλακές του Κουομιντάνγκ για να αντιμετωπίσουν τους εργαζόμενους και τα μέλη του ΚΚ Κίνας.  Οι δολοφονίες κομμουνιστών και η λευκή τρομοκρατία συνεχίστηκαν σε όλη την Κίνα για εβδομάδες. Αφού συνέτριψε τους υποστηρικτές του Κόμματος στις μεγάλες πόλεις, ο Τσιανγκ Κάι-Σεκ κατέλαβε πλήρως την εξουσία στο Κουομιντάνγκ και έγινε δικτάτορας της Κίνας. Μετά την πτώση της κυβέρνησης της Γουχάν στις 15 Ιουλίου 1927, οι κομμουνιστές αναγκάστηκαν να βγουν στην παρανομία.

Τα υπόλοιπα ηγετικά στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος επέλεξαν το δρόμο του αγώνα στις αγροτικές περιοχές, δημιουργώντας απελευθερωμένες σοβιετικές ζώνες και στη συνέχεια οργανώνοντας τμήματα του Κόκκινου Στρατού. Ωστόσο, η εξάρτηση από την αγροτιά ήταν ένα απαραίτητο μέτρο, καθώς η Ομοσπονδία Συνδικαλιστικών Οργανώσεων της Κίνας, που δημιουργήθηκε με τη πρωτοβουλία και συμμετοχή του ΚΚ Κίνας, ηττήθηκε και οι υπόλοιπες ελάχιστες εργατικές και κομμουνιστικές ομάδες αναγκάστηκαν να λειτουργήσουν στις πόλεις υπό συνθήκες λευκού τρόμου στο βαθιά παρανομία. Στην πραγματικότητα, το ΚΚ Κίνας αποσπάστηκε από τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας.

Τμήμα της αριστερής αντιπολίτευσης μέσα στο ΚΚ Κίνας αλλά και μέσα στην Εκτελεστική Γραμματεία της Κομμουνιστικής Διεθνούς  θεώρησαν ότι η ήττα του 1927 ήταν αποτέλεσμα της «θεωρίας των σταδίων» που οδήγησε το Κόμμα σε ένα ελάχιστο πρόγραμμα και στη συμμαχία με τη Κουομιντάνγκ, το οποίο ήταν ένα αστικό εθνικιστικό κόμμα και εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των μεγαλογαιοκτημόνων, των καπιταλιστών, και των μιλιταριστών και το οποίο σταδιακά ήρθε σε ρήξη τόσο με την ΕΣΣΔ όσο και με τους Κινέζου κομμουνιστές, εξαπολύοντας εναντίον τους λευκή τρομοκρατία. 

Το βασικό συμπέρασμα από τη Σφαγή της Σαγκάης6 ήταν τη δεδομένη στιγμή, κατά τη διάρκεια της λεγόμενης «εθνικής επανάστασης», οι ταξικές αντιθέσεις συνέχισαν να υπάρχουν, και ήταν αυτές που οδήγησαν τους κομμουνιστές και την εμπροσθοφυλακή των εργατών και των αγροτών στην διεξαγωγή ενός εμφυλίου πολέμου εναντίον των εθνικιστικών αστικών δυνάμεων.

Μόνο μετά τη συντριβή στη Σαγκάη, το ΚΚ Κίνας έθεσε το ζήτημα της «σοβιετικοποίησης» και της διεξαγωγής ένοπλου ταξικού αγώνα, με βάση τις δυνάμεις του χωριού.

1.Ο Σουν Γιατ-Σεν (12 Νοεμβρίου 1866 – 12 Μαρτίου 1925) ήταν Κινέζος επαναστάτης και πολιτικός ηγέτης του Κινεζικού Εθνικιστικού Κόμματος. Θεωρείται ο ιδρυτικός πατέρας της Δημοκρατίας της Κίνας (1912-1949)

2.Ο Τσιανγκ-Κάι-Σεκ υπήρξε Κινέζος εθνικιστής πολιτικός και ηγέτης του Κουομιντάνγκ. Διατέλεσε Πρόεδρος της Κίνας από το 1928 έως το 1948 και Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κίνας (Ταιβάν) έως το 1975. Περισσότερα εδώ

3.Ο Εθνικός Επαναστατικός Στρατός ήταν το ένοπλο τμήμα του Κουομιντάνγκ τη περίοδο 1925-1947

4. Η Εκστρατεία του Βορά συνέβαλε καθοριστικά στην άνοδο του επαναστατικού αγώνα των εργατο-αγροτικών μαζών με την καθοδήγηση κομμουνιστών που δρούσαν εντός του Εθνικού Επαναστατικού Στρατού

5.Στις 2 Μαρτίου 1927 τμήματα του 2ου , του 6ου και άλλων σωμάτων του Εθνικού Επαναστατικού Στρατού κατέλαβαν την πόλη Νανκίν. Την ίδια κιόλας νύχτα, τα αγγλικά, αμερικανικά, γαλλικά και γιαπωνέζικα πλοία που ήταν αγκυροβολημένα εκεί, άνοιξαν καταιγιστικά πυρ κατά του Νανκίν. Σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν πάνω από 2 χιλιάδες στρατιώτες και πολίτες. Με αυτή την άγρια και δολοφονική επίθεση, οι ιμπεριαλιστές ήθελαν να τρομοκρατήσουν τον κινεζικό λαό και να καταφέρουν στην επανάσταση θανάσιμο πλήγμα.

6.Μαζικές δολοφονίες και εκτελέσεις κομμουνιστών και πρωτοπόρων εργατών στη Σαγκάη από το αντιδραστικό καθεστώς του Τσιανγκ-Κάι-Σεκ στις 12 Απρίλη 1927

7.Ενν. την ίδρυση Σοβιέτ σε περιοχές, βιομηχανικές ή αγροτικές, που απελευθέρωνε ο Κόκκινος Στρατός της Κίνας

Αναδημοσίευση από το διεθνές θεωρητικό και κοινωνικοπολιτικό περιοδικό «Μαρξισμός και σύγχρονη εποχή»

Μετάφραση: Γ. Κατημερτζής