Νικηφόρος Μανδηλαράς – Ο «ανθέλληνας», «βούλγαρος» υπερασπιστής διωκόμενων κομμουνιστών στα δικαστήρια και τα στρατοδικεία που δολοφόνησε η χούντα των Συνταγματαρχών

ΣΤΟΝ ΝΙΚΗΦΟΡΟ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

Μαθαίνοντας το θάνατό σου
δεν μπόρεσα να κλάψω.
Στριφογύριζα στο κρεβάτι
του νοσοκομείου.
Θυμόμουνα την τελευταία μας συνάντηση.
“Δεν θα τολμήσουν”, έλεγες.
“Δεν έχουν άλλο δρόμο”, σ’ απαντούσα.
“Αυτός ο δρόμος θα ‘ναι ο τάφος τους”,
φώναζες με πίστη.

Ναι, Νικηφόρε, θα ‘ναι ο τάφος τους.
Αυτή την υπόσχεση σου δίνουμε
αντί για μνημόσυνο.

Αλέκος Παναγούλης, 1971, Λονδίνο

Σαν σήμερα, στις 18 του Μάη 1967, δολοφονήθηκε από τη χούντα των Συνταγματαρχών, στα 39 του χρόνια, ο αγωνιστής δικηγόρος Νικηφόρος Μανδηλαράς, υπερασπιστής πολλών διωκόμενων κομμουνιστών στα δικαστήρια και τα στρατοδικεία.

Ο Νικηφόρος Μανδηλαράς υπήρξε ένα από τα πρώτα θύματα της απριλιανής δικτατορίας.

Από τα μαθητικά του χρόνια ήταν χαρακτηρισμένος ως «ανθέλληνας» και «βούλγαρος». Από τα πρώτα του βήματα στη δικηγορία υπερασπιζόταν τους κυνηγημένους και φυλακισμένους αγωνιστές, χωρίς αμοιβή. Η προσωπικότητα του αγωνιστή δικηγόρου Νικηφόρου Μανδηλαρά αναδείχτηκε την πολυτάραχη δεκαετία του 1960, μια περίοδο «πυκνή» σε γεγονότα, γεμάτη από αγώνες για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη.

Ο Νικηφόρος Μανδηλαράς

«Ο Νικηφόρος Μανδηλαράς ένιωθε περήφανος και θεωρούσε παράσημο στην αγωνιστική του πορεία ότι υπερασπίστηκε με σθένος διωκόμενους για τις ιδέες τους κομμουνιστές στα στρατοδικεία και στις μεγάλες δίκες που καταγράφηκαν ως δίκες Κολιγιάννη – Γλέζου και των 42, με προφυλακισμένους για χρόνια κομμουνιστές, με τους Χαρίλαο Φλωράκη – Κώστα Λουλέ και άλλους συντρόφους τους, αλλά και σε δίκες εργατών και φοιτητών. Οι μεταξικοί νόμοι 509 και 375 ήταν πάντα σε ισχύ και σε εποχές που λειτουργούσαν οι «δημοκρατικοί θεσμοί», θα πει πολλά χρόνια αργότερα η σύντροφός του, Άσπα Μανδηλαρά.

Γιος σμυριδεργάτη, ο Νικηφόρος Μανδηλαράς γεννήθηκε στις 19 του Φλεβάρη 1928, στο χωριό Κόρωνος της Νάξου.

Υπήρξε υπερασπιστής της αδελφής του Μανώλη Γλέζου στη δίκη Γλέζου – Κολιγιάννη, το 1959, στη δίκη των 42 κομμουνιστών για κατασκοπία το 1960 (ανάμεσά τους ο Χαρίλαος Φλωράκης), υποψήφιος του ΠΑΜΕ στις Κυκλάδες το 1961, παρών στις μάχες του Ανένδοτου, τις δίκες των φοιτητών, τα Ιουλιανά, στη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ.

Το 1996 προβλήθηκε από την ΕΤ2 αφιέρωμα στον Νικηφόρο Μανδηλαρά, που επιμελήθηκε ο δημοσιογράφος Κώστας Χριστοφιλόπουλος. Στην εκπομπή, που σκιαγραφεί τη ζωή του αγωνιστή, από τα πρώτα βήματα μέχρι την ανεύρεση του πτώματός του σε μια παραλία και την κατάπτυστη έκθεση του ιατροδικαστή Καψάσκη που αποδίδει την αιτία του θανάτου του σε «πνιγμό», μιλούν πολιτικοί, δικηγόροι, δημοσιογράφοι, συναγωνιστές του αξέχαστου αγωνιστή.

Αριστερά: Μάης, 1960. Η δίκη των 42 κομμουνιστών στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών. Ο Χαρίλαος Φλωράκης στο κέντρο της δεύτερης σειράς με το σκούρο κοστούμι. Δεξιά: Ο Χαρίλαος απολογούμενος σε δίκη στη Λαμία.

Ο Χαρίλαος Φλωράκης μιλάει για τον Νικηφόρο Μανδηλαρά, αναφερόμενος στη δίκη των 42 κομμουνιστών, που κατηγορούνταν «επί κατασκοπία» με βάση το εμφυλιοπολεμικό «Γ΄ Ψήφισμα», τον Μάη του 1960, στην Αθήνα.

Ακολουθεί η απομαγνητοφώνηση της παρέμβασης του Χαρίλαου στην εκπομπή (που μπορείτε να παρακολουθήσετε πατώντας εδώ):

«Τον γνώρισα σε μια δίκη μου, το 1960 στο έκτακτο στρατοδικείο της Αθήνας. Ήταν υπερασπιστής. Ένας φλογερός ομιλητής και μαχητής. Ξεσκέπαζε τη σκευωρία, το καθεστώς της αμερικανοκρατίας που κυριαρχούσε. Για να εκτιμήσει κανείς αντικειμενικά τον Μανδηλαρά, πρέπει να πάρει υπ’ όψη του δυο παράγοντες. Ποια ήταν η κατάσταση τότε. Κυριαρχούσε ένα αντιδημοκρατικό καθεστώς, κυριαρχούσε η αμερικανοκρατία, το ΚΚΕ είχε χαρακτηριστεί επίσημα σαν «πρακτορικό». Αυτό σήμαινε ότι κάθε μέλος του Κόμματος, ή και φίλος ακόμα, θεωρούνταν κατάσκοπος. Και η παραμικρότερη δραστηριότητα ενός κομμουνιστή, παραπέμπονταν στο έκτακτο στρατοδικείο με τη φοβερή κατηγορία του κατασκόπου. Όταν με πιάσαν, το 1954 (και από το 1954 δικάστηκα το 1960) έκανε ανακοινωθέν ο ίδιος ο Παπάγος, που με χαρακτήριζε σαν πράκτορα της Μόσχας».

Για την ανάμιξη του Μανδηλαρά στη δίκη των 42 κομμουνιστών, ο Χαρίλαος λέει:

«Χρειαζόταν πλεμόνι… Χρειαζόταν δηλαδή παλικαριά, τόλμημα το οποίο το είχε ο Νικηφόρος Μανδηλαράς. Βέβαια, στις δίκες αυτές συμμετείχαν και πολλοί άλλοι δικηγόροι, αλλά υπήρχε μια διαφορά. Ήταν δικηγόροι οι οποίοι ήταν, αν όχι φίλοι, αρκετά γνωστοί στους κύκλους της συντηρητικής παράταξης. Ήταν δικηγόροι πολύ γνωστοί στο νομικό και πολιτικό κόσμο (…) ο Μανδηλαράς όμως δεν είχε αυτά τα εχέγγυα. Ήταν ένας νέος δικηγόρος, ανήκε στην προοδευτική παράταξη και χρειαζόταν πραγματική παλικαριά όχι απλώς για να πάρει μέρος στη δίκη ως υπερασπιστής, αλλά σαν μαχητής, σαν κατήγορος του καθεστώτος. Τέτοια ήταν η στάση του σε όλες τις δίκες που πήρε μέρος ο Μανδηλαράς. Για τη δράση και τη στάση του αυτή τον αντάμειψε η χούντα, δολοφονώντας τον».