Ο πύργος του Τάτλιν και οι πολιτικοί του συμβολισμοί

Ο πύργος του Τάτλιν ήταν ένα φιλόδοξο αρχιτεκτονικό σχέδιο, “μια χαραμάδα στον 21ο αιώνα” όπως είχε πει ο Ι. Έρενμπουργκ, που προοριζόταν για να στεγάσει τα γραφεία και τις δραστηριότητες της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Τα δυναμικά, σπειροειδή σχήματα που χαρακτηρίζουν το σχέδιο είναι ένας ιδιοφυής συμβολισμός της ιστορικής κίνησης, της διαλεκτικής εξέλιξης που μέσα από τα σκαμπανεβάσματά της, έχει ανοδική πορεία και στοχεύει στον ουρανό.

Σήμερα υπάρχουν ελάχιστα αντίγραφα-μικρογραφίες, που εκτέλεσαν το αρχικό σχέδιο σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Ένα από αυτά είχαμε την ευκαιρία να το δούμε και στο πρόσφατο Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή, στο Πάρκο Τρίτση, με κλίμακα 1:200. Αρχικά μάλιστα σχεδιαζόταν να είναι λίγο μεγαλύτερο, αλλά υπήρχαν αρκετά εμπόδια και τεχνικές δυσκολίες, ακόμα και σε αυτό το μέγεθος, με τα σημερινά μέσα -κάτι που δείχνει πόσο δύσκολο και φιλόδοξο ήταν στην εποχή του το σχέδιο του Τάτλιν.

Ο πύργος του Τάτλιν κι οι πολιτικοί του συμβολισμοί ξανάρθαν πρόσφατα στο προσκήνιο της επικαιρότητας, με την απόφαση της δημοτικής αρχής στα Γιάννενα, να στήσει ένα αντίγραφό του στο κέντρο της πόλης, στα εκατό χρόνια από τη μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση, αντί για χριστουγεννιάτικο δέντρο. Το πρόβλημα είναι ότι το αντίγραφο αυτό είναι μάλλον μια “ελεύθερη διασκευή” και στην πραγματικότητα κάτι διαφορετικό, που θυμίζει πολύ αμυδρά το αυθεντικό σχέδιο, ως κατασκευή.

Ακόμα και με αυτόν τον τρόπο, ο πύργος του Τάτλιν κρατάει ακέραια τη συμβολική του αξία. Όσο κι αν διατείνονται κάποιοι πως παλεύουν για την κοινωνία του μέλλοντος, που τους πρεσβεύει ως γενικό ιδανικό, στην πράξη μπορεί να τους βγει κάτι τελείως διαφορετικό.

Άλλοι πάλι, φαντάζονται πως αυτή η μελλοντική κοινωνία είναι κάτι δύσκολο κι ακατόρθωτο, κατά βάση ουτοπικό, όπως ακριβώς ο πύργος της Διεθνούς: πολύ ενδιαφέρουσα, πρωτοποριακή ιδέα-θεωρία, αλλά ανεφάρμοστη στην πράξη.

Αυτό που δείχνει, ωστόσο, στην πραγματικότητα ο συμβολισμός του πύργου είναι οι δυσκολίες που προκύπτουν αντικειμενικά για την πραγμάτωσή του, από το ίδιο το μέγεθος του εγχειρήματος: να αλλάξουμε δηλαδή τον κόσμο -και μαζί με αυτόν και τα συμβατικά, αρχιτεκτονικά επιτεύγματά του. Κι αν σε αυτή τη διαδρομή, υπάρξουν κάποια σκαμπανεβάσματα και καθοδικές διαλεκτικές σπείρες, το σχέδιο του πύργου το έχει προβλέψει κι ενσωματώσει και αυτό ακόμα. Αλλά η κοινή συνισταμένη εξακολουθεί πάντα να δείχνει τον πολικό αστέρα και την έφοδο στον ουρανό.