Εκπαίδευση και υγεία (Η μάχη για τους γιατρούς του αύριο)

Η ιατρική πολλές φορές κινείται στο χώρο του μύθου για την πλειοψηφία των πολιτών, από την αρχαία Ελλάδα έως σήμερα. Η πολυπλοκότητα της επιστήμης, το ευαίσθητο αντικείμενό της και η έλλειψη γνώσεων από την πλευρά της κοινωνίας καθιστούν δύσκολο το να αντιληφθεί κανείς τι ακριβώς συμβαίνει στον υγειονομικό χάρτη, είτε αφορά το αποτέλεσμα είτε τον τρόπο λειτουργίας. Το γεγονός αυτό πολλές φορές μετατρέπει τους πολίτες σε θύματα επίδοξων εκμεταλλευτών, από γιατρούς και εταιρείες που επιθυμούν να τους εκμεταλλευτούν οικονομικά, έως κυβερνήσεις και ΜΜΕ.

Ένας από τους βασικούς μύθους που έχουν δημιουργηθεί στην Ελλάδα τα τελευταία έτη είναι η ανεπάρκεια εκπαίδευσης και κατάρτισης των νέων γιατρών (και των νέων επιστημόνων γενικότερα), το οποίο συνδέεται με την χαμηλή απόδοση των ελληνικών ΑΕΙ, ώστε να δικαιολογεί τις συνεχιζόμενες επιχειρούμενες μεταρρυθμίσεις. Στην πραγματικότητα αυτό που ενοχλεί είναι ακριβώς το αντίθετο: ότι παρά την υποχρηματοδότηση και τις πολιτικές αναξιοκρατίας που επιβάλλουν, τα πανεπιστήμια και δη οι ιατρικές σχολές συνεχίζουν να παρέχουν υψηλό επίπεδο σπουδών σε βαθμό που οι Έλληνες γιατροί γίνονται ανάρπαστοι στο εξωτερικό (το οποίο δικαιολογεί και τους χιλιάδες που έφυγαν τα μνημονιακά χρόνια).

Η βασική αιτία για αυτό είναι ο δημόσιος και λαϊκός χαρακτήρας του πανεπιστημίου, ο οποίος επιτρέπει τις σπουδές όχι (μόνο τουλάχιστον) σε μια κλειστή κάστα απογόνων και ευκατάστατων, αλλά σε φοιτητές από τις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις, και επειδή οι γνώσεις είναι το μόνο τους προσόν, γίνονται επίμονοι στο να ειδικεύονται, να προοδεύουν και  μεταφέρουν με αυτό τον τρόπο μια διαφορετική αντίληψη, στις σχολές στην αρχή και στα νοσοκομεία στη συνέχεια, μια αρχή αλληλεγγύης προς την κοινωνία. Η ώσμωση αυτή απέτρεψε την κατάρρευση του κοινωνικού συνόλου, μέσα από ανθρωπιστικές οργανώσεις και δίκτυα αλληλεγγύης, την περίοδο της οικονομικής κρίσης, δομώντας μια κοσμοθεωρία για την ιατρική επιστήμη που αντιστάθηκε και αντιστέκεται στην αγοραία (κυριολεκτικά και μεταφορικά) αντίληψη για την υγεία.

Το πρώτο σημείο που επιχειρεί η κυβέρνηση να αλλάξει είναι η μη αναγνώριση ισοτιμίας των ιατρικών τμημάτων με πτυχία master, το οποίο εκτός από την (σκόπιμη) υποβάθμιση τους σε σχέση με τα ιδρύματα του εξωτερικού, σημαίνει και την παρακώληση της ερευνητικής διαδικασίας, καθώς θα χρειάζεται η εκπόνηση μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών πριν την έναρξη διδακτορικής διατριβής.

Το δεύτερο είναι η εκχώρηση δικαιώματος χορήγησης προγραμμάτων διδακτορικών στον ιδιωτικό τομέα (βιομηχανικές διατριβές όπως τις ονομάζουν) το οποίο σε συνδυασμό με την τραγική έλλειψη κονδυλίων στα δημόσια ιδρύματα θα οδηγήσει σε κατευθυνόμενη έρευνα από εταιρίας, με συνέπειες στην μη αντικειμενική παραγωγή επιστημονικού έργου με σοβαρές επιπτώσεις στις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου.

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές συνεχίζουν την αγοραία λογική και στο κομμάτι της εκπαίδευσης των νέων γιατρών στην περίοδο της ειδίκευσης τους. Η βασική αλλαγή είναι η μη ελεύθερη δήλωση ειδικότητας. Βέβαια, είναι απορίας άξιο το τι ακριβώς εξυπηρετεί αυτή τη στιγμή που οι περισσότερες λίστες είναι κενές. Την περίοδο που οι αναμονές είχαν αγγίξει εφταετίες μετά τη δημιουργία του ΔΟΑΤΑΠ και την χωρίς έλεγχο εισροή αποφοίτων από ιδιωτικές ιατρικές σχολές του εξωτερικού (που έδειξε και στην πράξη το πού χρησιμεύει και πού καταλήγει η ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης) δεν υπήρχε τέτοιο άγχος.

Σε αρχικό στάδιο λοιπόν η πρόσβαση θα σχετίζεται με τον βαθμό αποφοίτησης και σε δεύτερο με πανελλήνιες εξετάσεις. Το μόνο που καταφέρνει το μέτρο αυτό είναι να υποβαθμίζει περαιτέρω την αξία του πτυχίου. Όταν όμως συνδεθεί με την προκήρυξη θέσεων ειδικότητας με βάση τα κριτήρια του υπουργείου, η κατάσταση γίνεται πιο ξεκάθαρη: ο στόχος είναι να υποβαθμιστούν ειδικότητες που δε θα ’ναι χρήσιμες για το «νέο» ΕΣΥ αλλά για τον ιδιωτικό τομέα. Το «χρήσιμες» φυσικά ερμηνεύεται με βάση τις δυνατότητες κέρδους. Δεν είναι τυχαίο που στοχοποιούνται οι ειδικότητες της παθολογίας και της καρδιολογίας ως κορεσμένες. Αρκεί κάποιος να δει τις λίστες για επικουρικούς γιατρούς ανά υγειονομική περιφέρεια για να διαπιστώσει πως είναι κενές.

Όπως κενός είναι και ο σχεδιασμός για τις ειδικότητες της κοινωνικής ιατρικής ή της ιατρικής της εργασίας. Γιατί ο στόχος είναι να παραχθούν ειδικευμένοι γιατροί χρήσιμοι για το φιλετάρισμα που επιχειρεί η κυβέρνηση στο δημόσιο σύστημα υγείας. Οι ειδικευόμενοι εξάλλου είναι ο βασικός πυλώνας στήριξης του ΕΣΥ και η κατάργηση θέσεων ειδικότητας από παθολογικές κλινικές θα οδηγήσει στην ταχύτερη υποβάθμισή τους. Και, ουσιαστικά, αυτός είναι ο συνολικός στόχος του υπουργείου: να δημιουργήσει μια τεχνητή εικόνα που θα δικαιολογεί την υποστελέχωση και την περαιτέρω μείωση θέσεων στον δημόσιο τομέα.

Αυτή τη στιγμή λοιπόν οι νέοι γιατροί τιμωρούνται. Τιμωρούνται γιατί δεν έγιναν αριβιστές, γιατί δεν αγκάλιασαν την νοοτροπία της ΔΑΠ, τον ατομισμό, γιατί δεν έφυγαν και έμειναν να παλέψουν σε ένα σύστημα υγείας που κάνει ό,τι μπορεί για να τους διώξει. Είναι  λυπηρό που τόσα χρόνια αντί να επιβραβεύονται, συνεχίζουν να αποτελούν στόχο. Και είναι ειρωνικό πως τόσο, υποτίθεται, διαλυμένα πανεπιστήμια και νοσοκομεία έχουν βγάλει επιστήμονες που καταφέρνουν να παίρνουν στις πλάτες τους μια ολόκληρη χώρα. Χωρίς οικονομικό όφελος. Και αυτό είναι κάτι που οι νεοφιλελεύθεροι δε θα μπορέσουν να χωνέψουν ποτέ. Και ούτε θα τους αφήσουμε να το κάνουν, θα είμαστε εκεί για να τους δείχνουμε πόσο αποτυχημένο είναι το μοντέλο εκπαίδευσης και εργασίας που ονειρεύονται.

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης, μέλος τριμελούς επιτροπής γιατρών ΓΝ Άρτας