Η σχέση ανάμεσα στην ανεξαρτησία και την κατάργηση της δουλείας – Ο Φιντέλ για τον Σιμόν Μπολιβάρ

Στις 17 του Δεκέμβρη 1830, πεθαίνει ο Βενεζουελάνος στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης Σιμόν Μπολιβάρ, σύμβολο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της Λατινικής Αμερικής κατά των Ισπανών.

Ο Φιντέλ Κάστρο, στο βιβλίο του Ιγνάσιο Ραμονέ «100 ώρες με τον Φιντέλ» (εκδ. Πατάκη. Αθήνα 2007) αναφέρεται συνοπτικά στην απελευθέρωση της Βενεζουέλας από τον Μπολιβάρ και στη σχέση ανάμεσα στην κατάργηση της δουλείας και την ανεξαρτησία.

***

Η ανεξαρτησία της Βενεζουέλας είχε προάγγελο τον Φρανσίσκο Μιράντα «επιφανή προσωπικότητα, που είχε συμμετάσχει ακόμα και στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών, επειδή η Ισπανία του Καρόλου Γ’ είχε στείλει στρατιώτες νοτιοαμερικάνικης και κουβανικής καταγωγής, τόσο μαύρους όσο και μιγάδες και Ισπανούς, να πολεμήσουν υπέρ του Ουάσιγκτον. Αυτό έγινε το 1789, πριν από τη Γαλλική Επανάσταση που αρχίζει το 1789. Εκείνοι οι άνθρωποι λοιπόν είχαν αγωνιστεί. Ο Λα Φαγιέτ, Γάλλος, επίσης συμμετείχε σ’ εκείνο τον πόλεμο, μαζί με πολλούς Ισπανούς εθελοντές.  Έτσι, υπήρξαν Κουβανοί, άνθρωποι κουβανικής καταγωγής, που πολέμησαν για την ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ο Μιράντα, Βενεζουελανός, μεταναστεύει στη Γαλλία, μεταμορφώνεται σε διακεκριμένο στρατιωτικό ηγέτη υπό τις διαταγές των επαναστατών ηγετών της Γαλλίας, πολεμάει εκεί για τη Φλάνδρα, για το Βέλγιο, διακρίνεται. Κάποια συγκεκριμένη στιγμή πέφτει σε δυσμένεια, όπως συνέβαινε εκείνη την εποχή, και παρά λίγο να τον εκτελέσουν. Είχε ήδη διατρέξει όλη την Ευρώπη, είχε γίνει διάσημος και ήταν ο προάγγελος της ανεξαρτησίας της Νότιας Αμερικής. Προσπαθεί μάλιστα να αποβιβαστεί στη χώρα του για να ξεκινήσει τον αγώνα.

–Αυτό γίνεται προτού ο Σιμόν Μπολίβαρ ξεκινήσει τον αγώνα για την ανεξαρτησία της ισπανικής Αμερικής.

Πολύ νωρίτερα. Όταν έγιναν εκείνα τα γεγονότα, όπως η εγκατάσταση μιας ναπολεόντειας μοναρχίας στην Ισπανία, σε ένδειξη αφοσίωσης, δημιουργούνται οι επιτροπές, παρ’ ότι σ’ αυτές τις επιτροπές συμμετείχαν άνθρωποι οι οποίοι ήταν οπαδοί της ανεξαρτησίας. Στη Βενεζουέλα ένας από αυτούς ήταν, ακριβώς, ο Σιμόν Μπολίβαρ. Ο Μιράντα δε βρισκόταν εκεί, τον φωνάζουν στη συνέχεια, όμως υπήρχε μια ομάδα Κρεολών που επίσης είχαν σκλάβους. Αυτοί δημιουργούν την επιτροπή και ήταν η πρώτη στην οποία αποφάσισαν να κηρύξουν την ανεξαρτησία, υπό την καθοδήγηση κάποιων ατόμων, μεταξύ των οποίων βρισκόταν ο Μπολίβαρ, ένας πολύ νέος αξιωματικός. Είχαν εκεί και το δάσκαλο του Μπολίβαρ, το Σιμόν Ροδρίγες, τον οποίο φώναζαν «Ρόμπινσον». Ο Μπολίβαρ είχε πάει στη Γαλλία, είχε παρακολουθήσει την παρέλαση των ναπολεόντειων στρατευμάτων στην Ιταλία και επίσης είχε εντυπωσιαστεί πολύ από τους άθλους του επαναστάτη Ναπολέοντα. Στη διάρκεια εκείνου του ταξιδιού -στο Μόντε Σάκρο της Ρώμης, στις 15 Αυγούστου του 1805- μαζί με το Σιμόν Ροδρίγες, δίνει όρκο να αγωνιστεί για την ανεξαρτησία της Βενεζουέλας. Είχε εμπνευστεί από τη Γαλλική Επανάσταση και από το Ναπολέοντα, από τη δόξα, το μεγαλείο, τις μάχες του και το ρόλο του ως ελευθερωτή, γιατί εκείνη την εποχή ο Ναπολέων μετέδιδε τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης.

–Όμως, φαντάζομαι ότι η πλειονότητα αυτών των ελευθερωτών δε σκέφτονταν να απελευθερώσουν τους σκλάβους τους, έτσι δεν είναι;

Όχι, αυτοί, οι Κρεολοί, δεν απελευθερώνουν τους σκλάβους. Και τότε είναι που ο Χοσέ Τομάς Μπόβες, ένας ξύπνιος Αστουριανός, διεξάγει έναν πόλεμο που ίσως ήταν από τους πρώτους ταξικούς πολέμους σε τούτο το ημισφαίριο, γιατί στη Βενεζουέλα, ο Μπόβες πηγαίνει εκεί όπου βρίσκονται οι καμπίσιοι, οι οποίοι ήταν Ινδιάνοι και μιγάδες, καβαλάρηδες τρομεροί, σ’ εκείνες τις μεγάλες πεδιάδες τις γεμάτες άλογα, σχεδόν άγρια. Και κάνει εκεί με τον τρόπο του ένα είδος αγροτικής μεταρρύθμισης· καθώς η γη ανήκε στους ξεσηκωμένους Κρεολούς, την απαλλοτριώνει και τη διανέμει, διανέμει αγροκτήματα και μετατρέπει τους καμπίσιους, ας πούμε, σε ιδιοκτήτες εκείνων των εδαφών και, μπαίνοντας επικεφαλής ενός φιλοϊσπανικού στρατού, προελαύνει στις πεδιάδες, σαρωτικά, καίγοντας και σκοτώνοντας Βενεζουελανούς.

Ένας διάσημος Βενεζουελανός συγγραφέας, ο Αρτούρο Ουσλάρ Πιέτρι, έχει γράψει θαυμάσια βιβλία, μεταξύ των οποίων και ένα μυθιστόρημα με τίτλο Οι κόκκινες λόγχες, στο οποίο μοιάζει να περιγράφει ακόμα και τη χλαπαταγή του ιππικού που προελαύνει στις πεδιάδες. Ήταν αυτός ο στρατός των φτωχών καμπίσιων, σκλάβων και σχεδόν σκλάβων, εκείνος που με το ασύγκριτο ιππικό του νικάει τους Βενεζουελανούς υπέρμαχους της ανεξαρτησίας, φτάνει και καταλαμβάνει το Καράκας. Αυτό συμβαίνει όταν δημιουργείται η Δεύτερη Δημοκρατία. Όταν ανακηρύσσεται η πρώτη, το 1810, αρχηγός δεν ήταν ακόμα ο Μπολίβαρ, ήταν ο Μιράντα, ο λεγόμενος «Πρόδρομος». Και ο Μιράντα, μπροστά στην ήττα, συνομολογεί συνθήκη ειρήνης. Ήταν έτοιμος να πάρει ένα αγγλικό πλοίο στη Λα Γκουάιρα, φτάνουν ο Μπολίβαρ και η ομάδα των αξιωματικών που δε συμφωνούσαν με την ειρήνη του «Προδρόμου» και τον συλλαμβάνουν. Ο Μιράντα είχε αποκτήσει πολλές γαλλικές συνήθειες ως προς τα ρούχα του, το μπάνιο, τη ζωή που έκανε η ανώτερη τάξη, οι ευγενείς και αντί να βρίσκεται στο αγγλικό πλοίο είχε μείνει εκείνη τη νύχτα να ξεκουραστεί. Έδωσε την ευκαιρία να τον αιχμαλωτίσουν. Τον πιάνουν και τον συλλαμβάνουν, γιατί έβλεπαν την απόσυρσή του ως πράξη προδοσίας.

–Ωστόσο, την εξουσία την είχε ξαναπάρει η Ισπανία, χάρη στην επίθεση των καμπίσιων.

Όχι. Οι καμπίσιοι δρουν όταν επιβάλλεται ξανά η ανεξαρτησία και δημιουργείται η Δεύτερη Δημοκρατία. Αυτό γίνεται νωρίτερα, όταν ο Μιράντα συνθηκολογεί. Ο Μπολίβαρ και οι φίλοι του πρέπει να το σκάσουν, καταφέρνουν να μπουν σ’ ένα πλοίο. Ο Μιράντα αιχμαλωτίζεται. Ο Μπολίβαρ ταξιδεύει προς τα δυτικά, προς το νησί Μπονάιρε, που ήταν ολλανδική κτήση, αποβιβάζεται στη συνέχεια κοντά στον ποταμό Μαγκνταλένα και ανεβαίνοντας το ποτάμι με λιγοστούς άντρες, ξεκινάει μια επίθεση που ονομάστηκε «η θαυμαστή εκστρατεία».

Υπήρχε ακόμα, στο έδαφος της Κολομβίας, ένα τμήμα των πατριωτικών δυνάμεων. Ο Μπολίβαρ φτάνει, τις ενώνει και ξαναρχίζει τον αγώνα, στη συνέχεια κυριεύει ξανά το Καράκας και επανεγκαθιστά την πατριωτική εξουσία. Αλλά οι σκλάβοι εξακολουθούσαν να μην έχουν απελευθερωθεί.

Εκείνη τη στιγμή, στις 26 Μαρτίου του 1812 -μια Μεγάλη Πέμπτη- γίνεται ένας σεισμός και ο Μπολίβαρ λέει εκείνη τη διάσημη φράση: «Αν η φύση εναντιώνεται στα σχέδιά μας, θ’ αγωνιστούμε εναντίον της και θα την κάνουμε να μας υπακούσει». Τρομερός ο σεισμός, διάσημη η φράση. Από τη Βενεζουέλα αποχωρεί μετά την ήττα της Δημοκρατίας και πηγαίνει στην Τζαμάικα. Εκεί γράφει τη διάσημη Επιστολή της Τζαμάικας και εκεί έρχεται σε επαφή, το 1816, με τον πρόεδρο Πετιόν της Αϊτής. Ο Πετιόν αρχίζει να τον επηρεάζει υπέρ της απελευθέρωσης των σκλάβων τον βοηθάει με όπλα και ο Μπολίβαρ του υπόσχεται την κατάργηση της δουλείας. Είχε μάθει το μεγάλο μάθημα από τα γεγονότα της Πρώτης Δημοκρατίας. Πραγματικά υπήρξαν δύο δημοκρατίες. Τότε αρχίζει τον αγώνα για την τρίτη. Αποβιβάζεται σε βενεζουελάνικο έδαφος, ανεβαίνει τον ποταμό Ορινύκο, μέχρι το σημείο όπου βρίσκεται η Πύλη Μπολίβαρ, κι εκεί στην Αγκοστούρα επεξεργάζεται τις ιδέες για το Σύνταγμα και αποφασίζει την κατάργηση της δουλείας. Ο Χοσέ Αντόνιο Πάες, ένας πατριώτης καμπίσιος, τραβάει πίσω του πολλούς από εκείνους τους Ινδιάνους και μιγάδες καμπίσιους. Ύστερα από αυτά τα γεγονότα η νίκη είναι εξασφαλισμένη. Για να δείτε τη σχέση ανάμεσα στην κατάργηση της δουλείας και στην ανεξαρτησία».