Η Χαμένη Σκηνή/One Second – Η μαγεία του Ζανγκ Γιμού μας καθηλώνει…

Ο Γιμού χρησιμοποιεί τον κινηματογραφικό του φακό αμείλικτα. Είναι το βασικό του μέσο αφήγησης και γι’ αυτό ο φακός του καθίσταται άμεσος και κυρίαρχος. Η εικονογράφηση του Γιμού σου κόβει την ανάσα. Και τα μηνύματά του εκπέμπονται μέσω αυτής της εικονογράφησης. Κατά τη γνώμη μου κινδυνεύουμε να χάσουμε τα μηνύματα αυτά, αν προσπαθήσουμε να κρίνουμε πολιτικά τις ταινίες του Γιμού.

“Η χαμένη σκηνή” τοποθετείται ιστορικά στην εποχή της πολιτιστικής επανάστασης. Μιας επανάστασης που υπήρξε σταθμός στην ιστορία του επαναστατικού κινήματος και η κριτική ως προς τη φύση της και το περιεχόμενό της εφοδίασε την αριστερά με νέες αποσκευές.

Από το “Σήκωσε τα κόκκινα φανάρια”, ταινία τοποθετημένη σε άλλο ιστορικό πλαίσιο, μέχρι τη “Μεγάλη επιστροφή” και τον “Δρόμο για το σπίτι”, παρατηρούμε ανθρώπους που βρίσκονται στη δίνη ενός πολιτικού γίγνεσθαι που τους στερεί τον χώρο της προσωπικής τους ελευθερίας και τον χώρο της επικοινωνίας τους με την ίδια τους την ύπαρξη, αλλά και με τους ανθρώπους που έχουν επιλέξει να ζουν. Έχει τρομερό ενδιαφέρον ο τρόπος που απεικονίζεται στη φιλμογραφία του Γιμού ο υπεράνθρωπος αγώνας που δίνουν οι ήρωές του, διεκδικώντας τον ρόλο και τη θέση που οι ίδιοι προσδίδουν στους εαυτούς τους καθώς και τις σχέσεις που οι ίδιοι οριοθετούν και χτίζουν με τους γύρω τους. Και τα κυρίαρχα στοιχεία αυτής της υπεράνθρωπης προσπάθειας, αυτού του ατομικού αγώνα (σε ένα όχι πάντα κατ’ ανάγκη εχθρικό πλαίσιο, αλλά σε ένα πλαίσιο που δύναται να γίνει εχθρικό όταν έρχεται κόντρα με τις βαθιές διαφορετικές ανάγκες του κάθε ανθρώπου) είναι η επίμονη προσπάθεια που αναδεικνύει ταυτόχρονα και το μεγαλείο της ανθρώπινης θέλησης, είναι η υπομονή της προσμονής , είναι η άρνηση να αποδεχτεί το άτομο μία κατάσταση με την οποία η φύση του, η ιδιοσυγκρασία του, οι προσωπικές του αναζητήσεις δεν του επιτρέπουν τους όποιους συμβιβασμούς.

Στοιχεία που τα συναντούμε και στην “Χαμένη σκηνή” που για άγνωστους λόγους λογοκρίθηκε στο φεστιβάλ του Βερολίνου του 2020 και γι’ αυτό φτάνει καθυστερημένα 2 χρόνια μετά στις αίθουσες, χωρίς να γνωρίζουμε αν φτάνει λογοκριμένη ή στην αρχική της μορφή. Επιπλέον όμως σε αυτή την ταινία αναδεικνύεται και κάτι άλλο. Το πώς ο κινηματογράφος μπορεί να αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων. Το πώς μπορεί να αποτελέσει το μέσο για την επίτευξη σκοπών που αφορούν άμεσα την πραγματική ζωή των ανθρώπων. “Ένα δευτερόλεπτο” ο πραγματικός τίτλος της ταινίας, και φωτίζει αυτό το δευτερόλεπτο, τα δευτερόλεπτα της ζωής μας που βιώνοντας τις επιθυμίες, τις βαθιές μας ανάγκες στα κινηματογραφικά σύμπαντα των σκοτεινών αιθουσών, αυτά τα δευτερόλεπτα επέδρασαν τόσο δυνατά ψυχαναλυτικά πάνω μας που άλλαξαν και τις δικές μας ζωές.

Στην Κίνα του 1975, ένας καταδικασμένος λόγω «απρεπούς συμπεριφοράς», ο Ζανγκ, αποδρά προκειμένου να μπορέσει να βρεθεί σε μια προβολή ταινίας του καθεστώτος για να δει στα επίκαιρα ένα δευτερόλεπτο παρουσίας της κόρης του. Της κόρης του που έχει πολλά χρόνια να δει και που κάνει τα πάντα προκειμένου να αντιμετωπίσει τα πολλά και πολύ δύσκολα εμπόδια που προβάλλουν εμπρός του. Όπως το να καταφέρει να αποσπάσει την κλεμμένη μπομπίνα από ένα χαμίνι, τη Λιου, να συμβάλλει στην αποκατάσταση ενός κατεστραμμένου σελιλόιντ, μέχρι το να καταφέρει να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις επικοινωνίας και επαφής με ανθρώπους που φαινομενικά δείχνουν άλλο από αυτό που είναι. Να χτίσει σχέσεις με τον Κύριο Σινεμά και την ορφανή Λιου που ζουν το δικό τους μαρτύριο ο καθένας, αλλά που δεν το βάζουν κάτω και που μέσα από διαφορετικές διαδρομές καταφέρνουν να μετατρέψουν την κόλασή τους σε ζωή. Με τις μεγάλες δυσκολίες, αλλά και τις απέραντες στιγμές ομορφιάς της.

Το σημείο συνάντησης και αποκάλυψης των πραγματικών εαυτών και αναγκών των τριών αυτών ανθρώπων είναι το σινεμά. Με έναν διαφορετικό όμως τρόπο αντίληψης αυτού. Ο κινηματογράφος για τη Λιου έχει καθαρά χρηστική αξία, δεν την ενδιαφέρουν οι ταινίες, αλλά να χρησιμοποιήσει το φιλμ προκειμένου να φτιάξει ένα φωτιστικό που για αυτήν έχει τεράστια σημασία. Για τον Κύριο Σινεμά, ο κινηματογράφος τον κάνει να απολαμβάνει την ευχαρίστηση που απορρέει από την προσφορά του στον κόσμο, που περιμένει εναγωνίως να δει μία ταινία που αποτελεί τη μοναδική έξοδο από τη δύσκολη ζωή του καθημερινού μόχθου. Και για τον βασικό μας ήρωα, τον Ζανγκ, ο κινηματογράφος του παρέχει την απόλυτη ικανοποίηση του να δει την κόρη του, έστω και για ένα μόνο δευτερόλεπτο σε μία σκηνή και να αποκαταστήσει νοερά στο δικό του υπαρξιακό σύμπαν τις σχέσεις μαζί της, που στην πραγματική ζωή δεν μπορεί και δεν του επιτρέπεται.

Ο κινηματογράφος ενώνει αυτούς τους ανθρώπους και ο Γιμού μέσα από ένα πολύ ευρηματικό σενάριο που το συνυπογράφει με τον Ζου Τζινγζί, με συνεχείς ανατροπές και δράση που μας καθηλώνουν και μας κάνουν να μην αντιληφθούμε πώς πέρασαν 104 λεπτά, και φυσικά μέσα από μια εικονοποιία που τον καθιστά μετρ του είδους, μας αποδεικνύει ότι το άτομο μπορεί να ανταπεξέλθει συλλογικά μέσα σε καταστάσεις που μόνο του δεν θα μπορούσε, αλλά μπορεί τελικά γιατί ακριβώς μέσα στη συλλογικότητα διατηρεί και παραμένει πιστό στις βαθιές ανάγκες και επιθυμίες που κινητοποιούν τη δράση του. Και συνοδοιπόρος σε όλο αυτό, η τέχνη του σινεμά που δεν φέρνει κοντά το άτομο μόνο στις πραγματικές του επιθυμίες του, αλλά φέρνει κοντά και τους ανθρώπους μεταξύ τους. Εξαιρετική η σκηνή όπου δεμένοι οι δύο πρωταγωνιστές, αλλά και οι θύτες τους, έχουν μεταφερθεί στο κινηματογραφικό σύμπαν της ταινίας που δεν έχει σημασία το περιεχόμενο της, όσο το ότι καταφέρνει να ενώσει πανανθρώπινα διαφορετικούς κόσμους, να τους γαληνέψει, να τους ομορφύνει τη ζωή, να τους αλλάξει την οπτική και να τους υποδείξει άλλους τρόπους αντιμετώπισης των καθημερινών τους δύσκολων καταστάσεων.

Μαγική θα τη χαρακτήριζα την ταινία του Γιμού που προβάλλεται στους κινηματογράφους από αυτή την εβδομάδα. Ακόμα και αν έχουμε ενστάσεις για τον τρόπο που τοποθετεί την ιστορία σε αυτήν, νομίζω ότι θα μείνουν για καιρό χαραγμένες στη σκέψη μας και στη μνήμη μας, οι εξαιρετικές σκηνές όπου οι άνθρωποι συναντιούνται, όπου οι άνθρωποι επιβιώνουν, όπου οι άνθρωποι νικούν.