Νίκος Μαμαγκάκης – Άγνωστο μεγάλο μέρος του έργου του, σε μια Ελλάδα που ο πολιτισμός θεωρείται πολυτέλεια

Νίκος Μαμαγκάκης (Ρέθυμνο, 3 Μαρτίου 1929 – Αθήνα, 24 Ιουλίου 2013)

Ο Νίκος Μαμαγκάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο. Ο πατέρας του έπαιζε μπουλγαρί και η μητέρα του ζωγράφιζε και έγραφε ποιήματα.

Ο θρυλικός λυράρης της Κρήτης Ανδρέας Ροδινός, ήταν γιος της αδελφής του πατέρα του Νίκου. Η ουσιαστική λοιπόν, ενασχόληση της οικογένειας του Νίκου Μαμαγκάκη σε διάφορες τέχνες, κυρίως με τη μουσική, τον βοήθησε να βρει τον δρόμο του.

Σε μικρή ηλικία γράφτηκε στη μπάντα του Δήμου και άρχισε να παίζει πνευστά όργανα. Αργότερα στην Αθήνα τελείωσε το ωδείο και οτιδήποτε άλλο, που είχε σχέση με πτυχίο. Όταν επέστρεψε στο Ρέθυμνο, διορίστηκε αρχιμουσικός της μπάντας του δήμου της πόλης.

Όμως, ανήσυχο πνεύμα καθώς ήταν, πήγε στην Ανώτατη Μουσ. Ακαδημία του Μονάχου, το 1957, στους Καρλ Όρφ και Χ. Γκένταμερ, μετά από πολύ δύσκολες και απαιτητικές εισαγωγικές εξετάσεις. Αυτό από μόνο του – και όχι μόνο – δείχνει το εύρος της μουσικής παιδείας του.

Πολυδιάστατο είναι το μουσικό έργο του Νίκου Μαμαγκάκη. Ο ίδιος έλεγε: «…Καλλιέργησα μια μουσική την οποία την ονόμασα μουσική λειτουργική, άμεση για χρήση. Είμαι αβανγκαρντίστας σκληρός. Έχω γράψει παρά πολύ δύσκολα έργα στο είδος, τα οποία παιχτήκανε από μεγάλα συγκροτήματα… Από την άλλη μεριά όμως, δεν μπορούσα να αφήσω κείμενα όπως του Μακρυγιάννη, το θείο κείμενο του Κορνάρου, ή του Χορτάτζη, την Ερωφίλη, ή εκείνο που όρμηξα κι έκανα μια καλή όπερα των σκιών, τον Καραγκιόζη, ενός από τα πιο δυνατά στοιχεία του νεοελληνικού πολιτισμού. Λοιπόν θα αφήσω αυτά για να κάνω αβανγκαρντίστικα έργα;» Μόνο; (θα συμπληρώναμε εμείς).

Ο Νίκος Μαμαγκάκης ήθελε να εκδίδει τα έργα του, απαλλαγμένος εντελώς από υποχρεώσεις και κυκλώματα. Για να νιώθει ελεύθερος και ανεξάρτητος στην κάθε δημιουργία του, «έφτιαξε» την “Ιδαία”, ένα δικό του χώρο,  όπου έκδωσε δεκάδες μουσικά έργα του σε cds μόνος του, με ένα Iabel.

Στα ηχογραφήματα έπαιξαν γνωστοί και σπουδαίοι μουσικοί της Ελλάδας.

Πάνω από είκοσι χρόνια δουλειάς. Εκεί έκανε και επανεκδόσεις παλιών έργων του, σε νέα, σύγχρονη μορφή.

Σήμερα υπάρχουν συνθέτες, μουσικοί, τραγουδοποιοί, που δεν έχουν καμία σχέση με κυκλώματα και τραβούν μόνοι τους τον δρόμο που χάραξαν, αφιερωμένοι, μιαν ολόκληρη ζωή, στην τέχνη τους. Παράγουν Πολιτισμό, με ήθος, όμως η πολιτεία αδιαφορεί. Αυτόν τον δρόμο είχε διαλέξει συνειδητά και ο Νίκος Μαμαγκάκης, του ήθους, της αξιοπρέπειας, της πραγματικής δημιουργίας.

«Στη δημιουργία δεν ξέρεις πού θα καταλήξεις. Κανένας άνθρωπος στον κόσμο δεν το ξέρει αυτό. Όλη η υπόθεση και το ευφυές είναι να  κ ά ν ε ι ς  και να  β λ έ π ε ι ς, ό χ ι  να  ξέρεις και να  κάνεις. Άμα ξέρεις και κάνεις, δεν έχεις καμία πιθανότητα να εκπλαγείς, ούτε να εκπλήξεις τους άλλους και είναι βαρετό. Αυτό είναι και η ουσία της ζωής, αλλιώς, τα πράγματα είναι νεκρά, άκαμπτα…»

           Νίκος Μαμαγκάκης

Ένα μέρος από το έργο του:

“Κατασκευές” (1960), Συνδυασμοί” (1961), “Γλωσσικά Σύμβολα” (1961 – 62), “Κασσάνδρα” (1963)

Κύκλος αριθμών:

1. “Μονόλογος ” (1962), 2. “Ανταγωνισμοί” (1963), 3. “Τριττύς” (1966), 4. “Τετρακτύς” (1963 – 66)

Επίσης, μεταξύ άλλων:

“Πλούτος” του Αριστοφάνη, “Αντινομίες” για σοπράνο, φλάουτο, 9 όργανα και μικρή χορωδία (1968), “Βάκχες”, ηλεκτρονικό μπαλέτο (1969), “Παράσταση” (1969), “Άσκηση” (1969 – 70), “Ελεγεία”, για φλάουτο (1969) και άλλα.

Έγραψε επίσης τα έργα:

“Αναρχία” για κρουστά και ορχήστρα (1970), “Πένθημα”, στη μνήμη του Γιάννη Χρήστου για σόλο κιθάρα (1970 – 71), “Αγωνιστές της Λευτεριάς,1821”  (1971) σε ποίηση Σεφέρη, Πρεβελάκη, Ιατρόπουλου, “11 Λαϊκά τραγούδια του Γ. Ρίτσου” (1972), “Ολοσφυρμός”, ηλεκτρονική μουσική (1973), “Σκλάβοι Πολιορκημένοι”, Βάρναλης (1974), “Εγκώμιο στον Νίκο Σκαλκώτα” (1978), “Ερωτική μουσική” για σόλο κιθάρα  (1980-81), “Κέντρο διερχομένων” (1982), “Οδύσσεια” του Νίκου Καζαντζάκη (όπερα, 1982 – 84), “Χροές” ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, “Πνοές” (1990), “Δρόμοι της νύχτας” (2002)

Μουσική για τον κινηματογράφο

Κάποιες ταινίες:

“Εκδρομή” (1963), “Μονεμβασιά” (1964), Πρόσωπο με πρόσωπο (1966), “Παρενθέσεις” (1968), “Η Αρχόντισσα και ο Αλήτης”, “Η δασκάλα με τα χρυσά μαλλιά”, “Η νεράιδα και το παλληκάρι”, “Στη λεωφόρο του μίσους”, “Λούφα και παραλλαγή”, “Βίος και Πολιτεία”, “Άρπα Κόλλα”, “Μπορντέλο”, “Προστάτης οικογένειας”   κ. ά.

Γερμανικές κιν. τηλεοπτικες σειρές:

“Φέλιξ Κρουκ” του Μπέρναρντ Ζινκελ, “Heimat” (Πατρίδα) του Edgar Reitz, 56 ώρες διάρκεια και περίπου 20 ώρες μουσική του Μαμαγκάκη.

Κάποια από τα έργα του, που ο ίδιος εξέδωσε στην “Ιδαία”:

“Ερωτόκριτος” Σαβίνα Γιαννάτου (2006), “Ερωτόκριτος”, μελόδραμα σε πέντε μέρη “Ερωφίλη” (2003), “Νέα Εκδρομή” (2006), “Αγωνιστές της Λευτεριάς” (2006), “Τραγούδια Της Παλιάς Πόλης” (2006), “Αιφνιδιασμός… Είμαι Τρελή Να Σ’ Αγαπώ”  Λιζέτα Καλημέρη, “Σαπφώ Σπαράγματα” (Ερωτόριο), Τάσης Χριστογιαννόπουλος (2008), “Παλιά Ισπανικά τραγούδια – Του Έρωτα Και Του Πάθους” Νατ. Ρασούλη, “Όπερα Των Σκιών “, Avant – Garde:  “Κρυφολόγημα από το Πρωτοποριακό του Έργο” (2011), “Το Τραγούδι Του Μπελογιάννη Και Της Έλλης Παππά” (2010) κ.ά.

Πηγές:

1.musicale gr (Γ. Παπαϊωάννου)

2.rethemnos gr , Ρεθεμνιώτες

3.etet Radio

4.Pancreta gr

Για το έργο και του Ν. Μαμαγκάκη:

1.”Οδηγός Έλλην. Δισκογραφίας” του Πέτρου Δραγουμάνου.

2.”Λεξικό της Ελλην. Μουσικής” του Τάκη Καλογερόπούλου.

Προτεινόμενο βιβλίο για τον Νίκο Μαμαγκάκη:

“Μουσική ακούω, ζωή καταλαβαίνω” του Πάνου Χρυσοστόμου.

Στρατής Γαλιάτσος

Παραλλαγή ΙΙΙ
Από την ταινία “Η εκδρομή” του Τάκη Κανελόπουλου (1966)
Κιθάρα: Γεράσιμος Μιλιαρέσης – Μουσική: Νίκος Μαμαγκάκης

***

Ω, μη με βλέπετε που κλαίω
Ποίηση: Μαρία Πολυδούρη
Ερμηνεία: Γιοβάννα {1961)

(Οι στίχοι υπάρχουν στην περιγραφή του βίντεο)

…

Ω, μη με βλέπετε που κλαίω
κάποια παλιά συνήθεια θα ‘ναι
Τα μυστικά μου όλα σας λέω
τώρα που πια δε με μεθάνε

***

Ερωτικό

Από την ταινία «Η Αρχόντισσα και ο Αλήτης» (1968)

***

Σκληρό μου αγόρι
Στίχοι: Ντίνος Δημόπουλος – Ερμηνεία: Πόπη Αστεριάδη
Από την ταινία “Μια Ιταλίδα από την Κυψέλη”  (1968)

***

Γιώργος Χορτάτζης ΕΡΩΦΙΛΗ
Πρόλογος
Μουσική: Ν. Μαμαγκάκης

(Πρόλογος του Χάρου)

…

Ω λογισμοί, πώς σφάνετε, ω γνώμη
τυφλωμένη,
ω των ανθρώπων ολωνών ελπίδα
κουμπωμένη!
Χαρές ελπίζει ο βασιλιός και γάμους
λογαριάζει,
και πλήσα καλορίζικο τον εαυτό του
κράζει
κι αυτόνο πρίκες καημοί θε να τονέ
πλακώσου,
και κορασιές ανήμπορες θάνατο
θα του δώσου.
Κι αν έν’ και τούτοι οι βασιλιοί, απού
τον κόσμο ορίζου,
τη δύναμή μου την πολλή τόσα συχνιά
γωρίζου,
ποιος εκ τσ’ αθρώπους τσι μικρούς
να ελπίζει πλιό τυχαίνει
σε δόξες, πλούτη και τιμές κι οπίσω τως
να πηαίνει;
Φτωχοί, τ’αρπάτε, φεύγουσι, τα σφίγγετε,
πετούσι,
τα περμαζώνετε, σκορπού, τα χτίζετε,
χαλούσι.

…

σφαίνω: σφάλλω
πλήσα: πλήρης
πλια: περισσότερο
περμαζώνω: συγκεντρώνω, μαζεύω

***

Γιώργος Χορτάτζης ΕΡΩΦΙΛΗ
Διάλογος Ερωφίλης – Πανάρετου
Ερμηνεύουν: Καίτη Χωματά – Γ. Πουλόπουλος

(Οι στίχοι υπάρχουν στη περιγραφή του βίντεο)

…

ΕΡΩΦ.

Τόσες δεν είν’ οι ομορφιές
τόσα δεν είν’ τα κάλλη
μα τούτο απ’ την αγάπη σου γεννάται
η μεγάλη.
Μα για όμορφη, μα γι’ άσχημη Πανάρετε,
ψυχή μου
για σένανε γεννήθηκε στο κόσμο
το κορμί μου.

…

ΠΑΝ.

Μα πώς μπορεί η καημένη μου καρδιά
να μην τρομάσσει
το πράμα εκείνο π’ αγαπά, τόσα πολλά
μη χάσει
Περίσσια σε παρακαλώ, ποτέ
να μην μ’ αφήσεις
να σε νικήσει ο βασιλιός
να μ’ απολησμονήσεις.

…

***

Γιώργος Χορτάτζης ΕΡΩΦΙΛΗ
Μοιρολόι της Νένας
Ερμηνεία: Αρλέτα

Οϊμέναν, Ερωφίλη μου κι ογιάντα
δεν μπορούσι
τ’ αμμάτια μου τα σκοτεινά δύο βρύσες
να γεννούσι
να σου ξεπλύνω την καρδιά
την καταματωμένη

…

κι ωσάν εσένα θάνατος, να μ’ εύρει
την καημένη.

…

Οϊμέναν, Ερωφίλη μου, τον Άδην
πώς πλουταίνεις
με τσ’ ομορφιές σου τσι πολλές κι όλη
τη γη φτωχαίνεις!
Τον ήλιο αφήνεις δίχως σου, σβηστό
και θαμπωμένο
κι όλο τον κόσμο σκοτεινό
και παραπονεμένο.

…

Οϊμέναν, Ερωφίλη μου και πώς
να κατεβούσι
στον Άδη τόσες ομορφιές και χώμα
να γενούσι;
Πώς να μαδήσουν τα μαλλιά
τα παραχρυσωμένα
πώς να χυθούν τα μάτια σου στη γη
τα ζαφειρένια;

***

Κρητική σουίτα «Το Αρκάδι» (1967)
Από το έργο “Το ηφαίστειο”, Ιστορικό δράμα του Παντελή Πρεβελάκη

***

Βιτσέντζος Κορνάρος ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ
Ερμηνεύουν: Μάνος Κατράκης, Βέρα Ζαβιτσιάνου, Κώστας Καρράς

Του κύκλου τα γυρίσματα
που ανεβοκατεβαίνου
με του καιρού τ’ αλλάματα, που αναπαημό
δεν έχου
μα στο καλό και στο κακό περιπατού
και τρέχου
και των αρμάτων οι ταραχές, όχθρητες
και τα βάρη
του έρωτα οι μπόρεσες και τση φιλιάς
η χάρη
αυτά να μ’ εκινήσασι των σήμερον
ημέρα
ν’ αναθιβάλω και να πω τα κάμαν
και τα φέρα
‘ς μιαν κόρη κι έναν άγγουρο,
που μπερδευτήκα ομάδι
σε μιαν φιλιάν αμάλαγα, με δίχως
ασκημάδι

…

Και τ’ όνομά τζη το γλυκύ το λέγαν
Αρετούσα
οι ομορφιές τ’ς ήσαν πολλές, τα κάλλη τ’ς
ήσαν πλούσια
Χαριτωμένο θηλυκό την ήκαμεν
η φύση
κι ίσα τζη δε ευρίσκετο σ’ Ανατολή
και Δύση
Και τ’ όνομα του νιούτσικου Ρωτόκριτο
το λέγαν
ήτανε της αρετής πηγή και τσ’ αρχοντιάς
η φλέγα
κι όλες οι χάρες π’ ουρανός και τ’ άστρην
εγεννήσα
μ’ όλες τον εμοιράνασι, μ’ όλα
τον εστολίσα

…

Κι όντεν η νύκτα η δροσερή καθ’ άνθρωπο
αναπεύγει
και κάθε ζώο να κοιμηθεί, τόπο να βρει
γυρεύγει
ήπερνε το λαγούτο του
κι εσιγανοπορπάτει
κι εκτύπαν το γλυκά – γλυκά, ανάδια
στο παλάτι

…

αλλάματα: στολίδια
αναπαημένος: αναπαυμένος
σναθιβάνω: αναφέρω, μνημονεύω
ομάδι: μαζί
αμάλαγα: ανέγγιχτα, ανέπαφα
αναπεύγω: αναπαύομαι
ανάδια: μέρος που βλέπεις μακριά, αντίκρυ, απέναντι

«…Ο λόγος μ’ έλκυσε, η παράδοση μ’ έλκυσε, η ψυχή μου είναι προς τα εκεί… Όταν έκανα τον Ερωτόκριτο, το έργο αυτό θεωρούνταν μια καθαρά Κρητική υπόθεση. Ο Ερωτόκριτος είναι πανελλήνιο έργο…»

             Νίκος Μαμαγκάκης

***

Βιτσέντζος Κορνάρος ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ
Το τραγούδι της Αρετούσας
Ερμηνεία: Βέρα Ζαβιτσιάνου

Ο νους μου τα βουνά κρατεί και μες
στα δάση μπαίνει
κι όντε πετά στον ουρανό, στα βάθη
κατεβαίνει.
Μακάρι τούτα στην αρχή, να τα ‘θελα
κατέχει
τα οσ’ η αγάπη βάσανα κι ο πόθος
πίκρες έχει

…

Μα πιάστηκα σαν το πουλί, πλιό δεν μπορώ
να φύγω
κι ως κι εδεπά που σου μιλώ εκείνο
να ξανοίγω
Θωρείς κι ο πόθος είν’ πολλής
κ’ η παιδωμή ‘ναι τόση
που μου σκοτείνιασε το νου και πλιό
δεν έχω γνώσι

…

Με τον καιρό τους περπατού τα πράματα
και πάσι
του έρωτα η δύναμη μόνο
το μεταλλάσσει.
Μα όλα για μένα σφάλασι και πάσιν
άνω κάτω
για με ξαναγεννήθηκεν η φύση
των πραμάτω.

παιδωμή: βάσανο

***

Εγκώμιο για τσέλο
Από το έργο “Μικρό έπος για τον Ανδρέα Ροδινό”

Ο πατέρας του Νίκου Μαμαγκάκη, Βαγγέλης,  ήταν αδελφός της Χρυσούλας Μαμαγκάκη, μητέρας του Ανδρέα Ροδινού. Είκοσι δύο χρονών πέθανε ο Ροδινός από αρρώστια βαριά, από φυματίωση. Ο ίδιος ο Νίκος, παιδάκι τότε, είχε έντονες μνήμες από τον θάνατό του. Έγινε γνωστός σε όλο το Ρέθυμνο, σε όλη τη Κρήτη, για το ταλέντο του, για το χαρακτηριστικό παίξιμο της λύρας. Ο Ροδινός έγινε θρύλος.

***

Χρόνια σε περίμενα
Ερμηνεία: Μαρία Δουράκη
Από τα “11 λαϊκά τραγούδια του Γ. Ρίτσου” (1972)

Χρόνια σε περίμενα
σ’ ένα παραμύθι
στα μαλλιά τριαντάφυλλα
και πουλιά στα στήθη

Κι ήρθες ένα σούρουπο
π’ άναβαν τ’ αστέρια
στην πληγή μου ασάλευτα
είκοσι μαχαίρια

Χρόνια σε περίμενα
στο βουβό σκοτάδι
στην πληγή μου βάλσαμο
στην πληγή μου λάδι

Χρόνια σε περίμενα
και προσμένω ακόμα
κόκκινα τα σύννεφα
μάτωσαν το χώμα

***

Άιντε και ντε
Ερμηνεία: Γιάννης Πουλόπουλος
Από τα “11 λαϊκά τραγούδια του Γ. Ρίτσου” (1972)

(Οι στίχοι υπάρχουν στην περιγραφή του βίντεο)

***

Πουκάμισο
Γιάννης Ρίτσος
Ερμηνεία: Σοφία Παπάζογλου
Από το άλμπουμ “Καημός Ανατολίτης” (1996)

Το πουκάμισό του
δεν του το ‘ραψε,
όλο με καρφίτσες
του το κάρφωσε,
να το φορέσει
και να λαβώνεται

Ωραία του πηγαίνει,
έτσι ανοιχτό
στο στιβαρό λαιμό του,
ολόλευκο λευκό
με κόκκινες κηλίδες
ολόλευκο λευκό

***

Κέντρο διερχομένων
Στίχοι: Γιώργος Ιωάννου – Ερμηνεία: Δημήτρης Κοντογιάννης
(από το ομώνυμο άλμπουμ)

Δίπλα το λιμάνι, πίσω τα σφαγεία
πέρα στην πλατεία, κέντρο διερχομένων

Φουλ λεωφορεία, φεύγουν μεσ’ τη σκόνη
πίσω μας καράβια, “ελευθέρα ζώνη”

Μαύρο καλντερίμι, κόκκινο φουστάνι
στα ‘φαγε τα φράγκα, εκείνο το τσογλάνι

Πάμε για καφέδες, πέρα στη Ραμόνα
έχω να λαβαίνω, από μια πατρώνα

Άφησε τα φώτα, κρύψου στο σκοτάδι
ξέχασε τα πάντα, όπως χτες το βράδυ

***

Μείνε κοντά μου
Στίχοι: Γιώργος Ιωάννου – Ερμηνεία: Ελευθερία  Αρβανιτάκη
Από το άλμπουμ “Κέντρο διερχομένων”

Μείνε κοντά μου απόψε
η νύχτα είναι το παν
η νύχτα είναι μαχαίρι
γι’ αυτούς που αγαπάν.
Μέσ’ το σκοτάδι νιώθω
καυτό το σώμα σου
το ψάχνω, το χαϊδεύω
φιλώ το στόμα σου.

Το αδειανό κρεβάτι
φριχτό μαρτύριο
κοντά μου δεν θ’ ακούσεις
το σιωπητήριο.
Πάτα το μηχανάκι
για την μονάδα σου
εγώ θα ‘μαι για πάντα
η φιλενάδα σου.

Σαν έρχεται η μέρα
βλέπω το ρήμαγμα
την αδειανή ζωή μου
και το ξετίναγμα.
Μείνε κοντά μου απόψε
έστω για μια φορά
και το πρωί λεβέντη
βγες στην αναφορά.

***

Πέτρινα λουλούδια
Στίχοι: Βασ. Βασιλικός – Ερμηνεία: Σαβίνα Γιαννάτου
Από την ταινία του Ροβήρου Μανθούλη “Lilly’s Story”

Άλλες ερμηνείες: Γιάννης Πουλόπουλος, Γ.ιώργος Ζωγράφος, Τ. Χριστογιαννόπουλος

Πάρε πέτρινα λουλούδια της
θάλασσας
να στολίσεις τα μαλλιά σου
πάρε κοχύλια με τα χρώματα
της ίριδας
να φορέσεις στο λαιμό σου
πάρε κοράλλια για να μοιάσουνε
τα χείλη σου

μόνο αυτά σου προσφέρω

Σήμερα θα σε δω
είκοσι χρόνια έχω να σε δω
και σε ονόμασα Πηνελόπη,
απ’ τα μάτια σου θα καταλάβω

Αν μ’ αγαπάς, αν μ’ αγαπάς

***

Ουτιδανός
Ποίηση Γιώργος Ιωάννου – Ερμηνεία: Ανδρέας Καρακότας
Από το έργο Ερωτικός Λόγος (Έρωτα ανίκατε), (2008)

Γελούνε γύρω,
για κορόιδο μ’ έχουνε
εμένα
τον ουτιδανό, τον άσχημο,
εσύ με νοιάζεις
τον τιποτένιο, τον φριχτό
και τον απαίσιο,
γελούνε γύρω
αχ θέλω να τ’ ακούσω
απ’ το στόμα σου
μια γεύση κι εγώ να ‘χω
απ’ το μαρτύριο.

Εσύ με νοιάζεις
θα ‘ρθεις κάποτε
εσύ με νοιάζεις
μπορώ να περιμένω
χρόνους άπειρους
εσύ με νοιάζεις.

Γελούνε γύρω
για κορόιδο μ’ έχουνε, εμένα
κι εγώ τραβάω στις λεωφόρους
σαν αόμματος
γελούνε γύρω
ζεστά βαριά
ανακαλύπτω μέσα μου
και εισχωρώ
μες στης καρδιάς τη χόβολη.

***

Δύσκολα χρόνια
Στίχοι: Μιχάλης Γκανάς – Ερμηνεία: Μελίνα Κανά
Από τα “Μυστικά τραγούδια”

(Οι στίχοι υπάρχουν στην περιγραφή του βίντεο)

***

Μπολιβάρ! Κράζω τ’ όνομά σου
Από το ποιητικό έργο “Μπολιβάρ” του Νίκου Εγγονόπουλου
Ερμηνεία: Γιώργος Ζωγράφος

Μπολίβαρ! Κράζω τ’ όνομά σου
ξαπλωμένος στην κορυφή του βουνού Έρε,
Την πιο ψηλή κορφή της νήσου Ύδρας.
Από δω η θέα εντείνεται μαγευτική
μέχρι το ων νήσων του Σαρωνικού, της Θήβας,
Μέχρι κει κάτω, πέρα από τη Μονεμβασιά,
το τρανό Μισίρι,
Αλλα και μέχρι του Παλαμά,
της Γκουτεμάλα, της Νικαράγουα,
της Οντουράς, της Αϊτής,
του Σαν Ντομίνγκο, της Βολιβίας,
της Κολομβίας, του Περού,
της Βενεζουέλας της Χιλής,
της Αργεντινής, της Βραζιλίας,
Ουρουγουάη, Παραγουάη, του Ισημερινού,
Ακόμα και του Μεξικού.

Μ’ ένα σκληρό λιθάρι χαράζω
τ’ όναμά σου πάνω στη πέτρα
να ‘ρχονται αργότερα οι άνθρωποι
να προσκυνούν.

…

***

Το τραγούδι του τρελού
Ποίηση: Κώστας Βάρναλης – Ερμηνεία: Μαρία Δημητριάδη
Από το έργο “Σκλάβοι Πολιορκημένοι”  (1974)

…

Άι με το γύφτικο ζουρνά,
με νταγερέ, που κουδουνά,
σύρε σκοπόν αντάμικο.
Εστράβωσα τη φέσα μου,
έρωτας που ναι μέσα μου
για να χορέψω τσάμικο.

…

Χίλια χέρια κι άρματα
νά χα να σας φράξω,
νά χα και δύο κέρατα
τον οχτρό να σκιάξω!

Για να βαστάξει όσο μπορεί,
το μακελιό, νά στε γεροί,
της Πένας αντρειωμένοι!
Κανοναρχάτε τ’ όνομά μας,
σίντας η Δόξα μελετά μας
τα σκελετά γερμένη.

Να χαμ’ ένα βασιλιά,
για να μας θαμπώνει,
με λειρί στο κούτελο,
με φωνή τρομπόνι!

…

Όλα εδώ χάμο ψεύτικα.
Δεν σ’ έζησα, ονειρεύτηκα,
μάβρη ζωή, όλο πίκρα.
Μα θα χαρώ σε, Λευτεριά,
αιώνια Αλήθεια κι Ομορφιά,
σαν θα περάσω  Α ν τ ί κ ρ α.

Να χαμ’ ένα βασιλιά,
δράκο με χοντρόλαιμο,
σέρτικο κι αράθυμο,
για να κάνει πόλεμο!

Άμποτε λίγο να δυνόμουν
για μια στιγμή να τρελαινόμουν,
ο σαλεμένος νους
και τα κλεισμένα τσίνορα
να μην ξαμώνουν σύνορα
και χώριους ουρανούς

Να δω τον κόσμο ανάποδα
τον αδερφό μου ξένο
και τον οχτρόν αδέρφι μου
αδικοσκοτωμενο.

(Μια μπάλα στο κούτελο
τον πάει ίσα Αντίκρα,
στο βασίλειο της Λεφτεριάς,
της Αλήθειας και της Ομορφιάς!
Δεν πρόφταξε να ιδεί
τον κόσμο ανάποδα.)

***

HEIMAT  (Πατρίδα)
του Edgar Reitz

Κινηματογραφική σειρά 56 ωρών με σχεδόν 20 ώρες μουσικής. Ένα έργο για το οποίο ένιωθε περήφανος ο Νίκος Μαμαγκάκης.

***

Katharina
HEIMAT
του Edgar Reitz

“Η τέχνη η ίδια, είναι έντεχνη”

Νίκος Μαμαγκάκης

Στρατής Γαλιάτσος