Οι ΗΠΑ επιστρέφουν στην εξερεύνηση της Σελήνης

Πάνω σε μια βροντερή στήλη φωτιάς και καπνού σηκώθηκε από το έδαφος την περασμένη Τετάρτη από το ακρωτήριο Κανάβεραλ ο πύραυλος SLS (Space Launch System), που μεταφέρει το διαστημόπλοιο «Ωρίων» (Orion) προς τη Σελήνη, σε μια καταρχάς μη επανδρωμένη επανάληψη των αμερικανικών διαστημικών πτήσεων προς τον φυσικό δορυφόρο της Γης.

Η στιγμή της εκτόξευσης της «Αρτεμις-1» από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι

Η αποστολή «Αρτεμις-1», με ονομασία που υποδηλώνει συνέχεια των αποστολών «Απόλλων» της δεκαετίας του 1960, κατάφερε αυτήν τη φορά αυτό που απέτυχε επανειλημμένα τους προηγούμενους μήνες. Οι αναβολές εκτόξευσης που ξεκίνησαν στο τέλος του Αυγούστου οφείλονταν σε δυσκολία πλήρωσης με καύσιμο και οξειδωτικό των τεράστιων δεξαμενών του SLS, που είναι μεγαλύτερος κι από τον «Κρόνος-5», τον πύραυλο των επανδρωμένων αποστολών στη Σελήνη, πριν από μισό αιώνα. Μετά ήρθε ο κυκλώνας «Ιαν» και η αδυναμία της NASA να επιστρέψει έγκαιρα σε στεγασμένο χώρο τον πύραυλο με το διαστημόπλοιο, που βρισκόταν ήδη στην εξέδρα εκτόξευσης, για μια νέα προσπάθεια. Τελικά η αμερικανική διαστημική υπηρεσία «έπαιξε ζάρια» και κέρδισε, εκτοξεύοντας στις 16 Νοέμβρη επιτυχώς την αποστολή, που είχε ταλαιπωρηθεί από ανέμους 160 χλμ. την ώρα. Η «Αρτεμις-1», αν και μη επανδρωμένη, ήταν η πρώτη εκτόξευση των ΗΠΑ μετά από 11 χρόνια (από την απόσυρση των Διαστημικών Λεωφορείων) που έχει δυνατότητα τοποθέτησης ανθρώπων σε τροχιά.

Αν πάνε όλα καλά, έως την τελική φάση της προσθαλάσσωσης του θαλαμίσκου του «Ωρίωνα» στον Ειρηνικό Ωκεανό μετά από περίπου 25 μέρες, θα δοθεί «πράσινο φως» για την αποστολή «Αρτεμις-2» το 2024, που θα ακολουθήσει την ίδια διαδρομή, αλλά θα είναι επανδρωμένη, με τετραμελές πλήρωμα. Η «Αρτεμις-3» προβλέπεται να φέρει ξανά ανθρώπους πάνω στη Σελήνη, ενώ οι μετέπειτα αποστολές της NASA θα αποσκοπούν στη δημιουργία διαστημικού σταθμού σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, μιας επανδρωμένης σεληνιακής βάσης και ενδεχομένως μιας αποστολής στον Άρη.

Στις ΗΠΑ υπάρχουν πολλοί, μεταξύ τους και πρώην αξιωματούχοι της NASA, που ασκούν κριτική σε αυτό το πρόγραμμα, θεωρώντας το επιστροφή στο παρελθόν, αντί για επιβεβαίωση της σημερινής πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ στο Διάστημα, με στόχους που να έχουν ουσία. Η ανάπτυξη του SLS έχει κοστίσει μέχρι σήμερα 23 δισεκατομμύρια δολάρια και μελλοντικά προβλέπεται ότι θα μπορεί να ανυψώσει φορτίο 50 τόνων (ο τελευταίος σοβιετικός πύραυλος «Ενέργεια», που δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ, μπορούσε να σηκώσει 100 τόνους). Πάνω στον SLS είναι το διαστημόπλοιο «Ωρίων», του οποίου η ανάπτυξη έχει επίσης στοιχίσει πολλά δισεκατομμύρια. Το σύμπλεγμα SLS-Ωρίων της «Αρτεμις-1» στοίχισε 4,1 δισ. χρήματα που πηγαίνουν κυρίως στις κατασκευάστριες: Lockheed Martin για το διαστημόπλοιο, Aerojet Rocketdyne, Boeing, Northrop Grumman, Teledyne Brown για τον SLS και Jacobs για τα ρόβερ και τα συστήματα εξερεύνησης επί του εδάφους. Το σύνολο του προγράμματος έως το 2025 θα έχει οδηγήσει περισσότερα από 90 δισ. απευθείας από το κρατικό ταμείο, στα ταμεία των μονοπωλίων.

Ο SLS διαθέτει σύστημα εγκατάλειψης της εκτόξευσης (το μικρό πυραυλάκι στη μύτη του), που επιτρέπει την ταχεία απομάκρυνση του διαστημόπλοιου σε περίπτωση που παρουσιαστεί πρόβλημα στον πύραυλο, ώστε να μην επαναληφθεί τραγωδία σαν του Διαστημικού Λεωφορείου «Τσάλεντζερ». Στην «Αρτεμις-1» το σύστημα αυτό δεν ήταν ενεργοποιημένο, καθώς οι μόνοι επιβάτες του «Ωρίωνα» είναι δύο κούκλες, που η μια φοράει ένα υπό δοκιμή προστατευτικό ρούχο και η άλλη όχι, ώστε να διαπιστωθεί το επίπεδο ακτινοβολίας που θα δεχτούν κατά τη διάρκεια της πτήσης.

Μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, όλα είχαν πάει σύμφωνα με το πρόγραμμα της αποστολής και το «Ωρίων» βρισκόταν ήδη σε πορεία προς τη Σελήνη, μετά την επιτυχή πυροδότηση του κινητήρα του δεύτερου σταδίου επί 18 λεπτά, που το επιτάχυνε πάνω από την ταχύτητα διαφυγής από τη βαρύτητα της Γης (11,2 χλμ. ανά δευτερόλεπτο). Οι υπεύθυνοι της NASA δηλώνουν ότι θα προχωρήσουν σε όλα τα βήματα της αποστολής, ανεξαρτήτως προβλημάτων που μπορεί να παρουσιαστούν, διακινδυνεύοντας αν χρειαστεί, καθώς είναι μη επανδρωμένη και στοχεύει στον έλεγχο του ολοκληρωμένου συνόλου των συστημάτων, αποφεύγοντας μόνο εκείνα τα βήματα που με βεβαιότητα θα οδηγούσαν σε καταστροφή.

Πάντως η NASA έχει και «Σχέδιο Β», το οποίο μάλιστα επέκτεινε με πρόσφατη απόφασή της να δώσει 1,15 δισ. δολάρια επιπλέον στην «SpaceX» του Ιλον Μασκ, για ενδεχόμενη χρήση από μέρους της για προσσελήνωση του υπό κατασκευή διαστημοπλοίου «Starship» της εταιρείας.

Επιμέλεια: Σταύρος Ξενικουδάκης
Ριζοσπάστης
Πηγές: www.nasa.gov, «Scientific American»