“Το Κόμμα μας και η Τέχνη” – Η «θεωρητική» και «πολιτική» πλευρά του Άλκη Αλκαίου
«Οι σοσιαλιστικές ιδέες εισχώρησαν σταδιακά σε ευρείς χώρους, δυνατές και ατίθασες. Εισχωρούν και τώρα με ρυθμό που συμβαδίζει με το βήμα της ιστορίας. Και θα εισχωρούν και αύριο. Και ας πασχίζει η άρχουσα τάξη να τις εξοβελίσει, είτε με διώξεις, είτε με ρεφορμιστικές εφεδρείες ή Μεσογειακά Ινστιτούτα.»
(…) Στα 61 χρόνια ζωής του ΚΚΕ, ζωής αγώνων και θυσιών, η σχέση ανάμεσα σ’ αυτό και την τέχνη είναι διαλεχτική και αμφίδρομη: Το κόμμα της εργατικής τάξης διαπότισε σειρά γενεών με τα νάματα της μαρξιστικολενινιστικής θεωρίας και τους αγώνες του για την πραγμάτωσή της. Και η προοδευτική διανόηση και κουλτούρα, εμπνεόμενη και καθοδηγούμενη απ’ το ΚΚΕ καταξίωσε κοινωνικά την ύπαρξή της, σημαντικοποιώντας το περιεχόμενο και την ποιότητα της προσφοράς της.
Από το τάραγμα του παγκόσμιου τέλματος το 1917 και στη συνέχεια την ίδρυση του Κόμματος, ως σήμερα, η ελληνική προοδευτική τέχνη σύμπραξε στις γραμμές της όλους εκείνους τους τίμιους και συνειδητούς πνευματικούς ανθρώπους, που είδαν πως τότε μονάχα καταξιώνονται σαν δημιουργοί και σαν άνθρωποι, όταν δεν είναι αποκομμένοι από τις προσδοκίες των ανθρώπων του μόχθου και την κοινωνική τους πάλη. (…)
Η αποστολή της τέχνης, και σαν μορφή και σαν περιεχόμενο, φάνηκε στα χρόνια της Αντίστασης. Και βέβαια, μια μικρή γεύση του τι μπορεί να προσφέρει στην τέχνη και τον πολιτισμό το ΚΚΕ σε συνθήκες επαναστατικής αλλαγής, πήραν οι απλοί αγωνιστές του λαού που έγιναν κοινωνοί της λεύτερης Ελλάδας.
Στα χρόνια της παρανομίας, μ’ όλο τον ασφυχτικό κλοιό που δημιούργησε με νομοθετικά, πολιτικά και άλλα μέτρα η άρχουσα τάξη (η μέχρι τότε νεαρή εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της είχαν μεγαλώσει και ωριμάσει «επικίνδυνα»), η μαχόμενη τέχνη δεν πισωστράτησε. Αντίθετα, συνέχισε να επιβάλλεται με τη βαθιά ουμανιστική της ακτινοβολία και την αταλάντευτη μέσα στις θύελλες πορεία των δημιουργών της.
Οι σοσιαλιστικές ιδέες εισχώρησαν σταδιακά σε ευρείς χώρους, δυνατές και ατίθασες. Εισχωρούν και τώρα με ρυθμό που συμβαδίζει με το βήμα της ιστορίας. Και θα εισχωρούν και αύριο. Και ας πασχίζει η άρχουσα τάξη να τις εξοβελίσει, είτε με διώξεις, είτε με ρεφορμιστικές εφεδρείες ή Μεσογειακά Ινστιτούτα.*
Ο ρόλος της μαχόμενης τέχνης και των δημιουργών της σαν κοινωνικής δύναμης μας είναι, με κομμουνιστική σαφήνεια, δοσμένος από τα κομματικά ντοκουμέντα. Δεν πρέπει, λοιπόν, ο ρόλος αυτός να υποτιμηθεί στην πορεία.
Τα καθήκοντα που βάζει το κίνημα σήμερα είναι καινούργια και πολυσύνθετα. Και στον τομέα της ποιότητας της πνευματικής δημιουργίας και στον τομέα της πλατιάς συσπείρωσης και της σύνδεσης με τους εργαζόμενους για τη σοσιαλιστική αλλαγή.
Η καινούργια πνευματική γενιά, από καλύτερες θέσεις, διαδέχεται τις προηγούμενες με πρόσθετες ευθύνες.
Προβλήματα μαρξιστικής επιστήμης και πολιτικής, θεωρίας και πρακτικής, όπως η σχέση της επιστημονικοτεχνικής επανάστασης με τη διανόηση και την εργατική τάξη, ζητάνε την εκλαΐκευσή τους, με παράλληλη πλατιά καταπολέμηση των μοντέρνων αστικών θεωριών (Ρόστοου, Μπρεζίνσκι, Φουρεσκέ κ.ά.).
Προβλήματα αισθητικής, όπως προσδιορισμός του προοδευτικού, αποφυγή του ρηχού βερμπαλισμού και λαϊκισμού (άλλο λαϊκότητα κι άλλο λαϊκισμός), ζητάνε την ανάλυσή τους και την πραχτική τους αντιμετώπιση.
Προβλήματα σύνδεσης με τους αγώνες των εργαζομένων. Πάνω σ’ όλα αυτά, η απόφαση της Ολομέλειας του Οχτώβρη της ΚΕ του ΚΚΕ είναι πολύ διαφωτιστική:
«… Το κόμμα μαζί με τη φροντίδα για την ανάπτυξη του μαζικού πολιτιστικού κινήματος, πρέπει να ασχοληθεί πιο βαθιά με τα προβλήματα της μαρξιστικής αισθητικής, να δώσει δημιουργικά τις γενικές ιδεολογικές κατευθύνσεις στα προβλήματα της τέχνης και του πολιτισμού και να συμβάλει στο σωστό προοδευτικό προσανατολισμό των δημιουργών τους». (….)
Το παραπάνω κείμενο, που δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» στις 14/12/1979, μας αποκαλύπτει τη «θεωρητική» και «πολιτική» πλευρά του Αλκη Αλκαίου.
Οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες του «Ριζοσπάστη», γενικότερα ο λαϊκός κόσμος, έχει γνωριστεί με τον Αλκη Αλκαίο μέσα απ’ τα τραγούδια του. Τα ‘χει αγαπήσει, τα ‘χει τραγουδήσει σε καημούς και χαρές, έχει ερωτευτεί, έχει διαδηλώσει έχοντας τα συντροφιά.
Η συνεργασία του Αλκη Αλκαίου με τον «Ριζοσπάστη» είχε ξεκινήσει δυο χρόνια πριν, το 1977. Οι πρώτοι του στίχοι που τυπώθηκαν στην εφημερίδα ήταν οι παρακάτω:
«Μανουέλ Ντουάρτε απ’ το Πράσινο Ακρωτήρι / ίσως ποτέ και να μην δω το πρόσωπό σου / ωστόσο αν κρίνω απ’ το αιμάτινο γραφτό σου / θα πρέπει να ‘ν’ γιομάτο από λιοπύρι».
Αυτά τα λόγια μελοποιήθηκαν αμέσως από τον Θάνο Μικρούτσικο, και έτσι ξεκίνησε μια σημαντική και δημιουργική καλλιτεχνική συνεργασία.
Με το λυρικό, ανθρώπινο και εγερτικό έργο του Αλκη Αλκαίου – που γεννήθηκε το 1949, σπούδαζε στη Νομική και ήταν μέλος του ΚΚΕ στην Οργάνωση Δικηγόρων – θα έχουμε την ευκαιρία να έρθουμε για μια ακόμα φορά σε επαφή στη συναυλία που θα πραγματοποιήσει η Κομματική Οργάνωση Αττικής του ΚΚΕ στις 19 Δεκέμβρη.
