Κριτική θεάτρου: «Ay, Carmela!»

«Ay, Carmela!», το βραβευμένο έργο του Ισπανού συγγραφέα Χοσέ Σάντσις Σινιστέρα, σκηνοθετεί ο Κωνσταντίνος Κυριακού και στο θέατρο Μεταξουργείο η ιστορία του ισπανικού εμφυλίου πολέμου αποκτά νέα διάσταση και οπτική. Ένα θεατρικό έργο μέσα στο θέατρο, μια ιστορία μέσα στον ρου του χρόνου, δύο ηθοποιοί αντιμέτωποι με μια απάνθρωπη εποχή. Η Καρμέλα και ο Παουλίνο, περιπλανώμενοι καλλιτέχνες του θεάματος, βρίσκονται ανάμεσα σε δύο εχθρικές πλευρές, και κατά λάθος θα βρεθούν αιχμάλωτοι στην πλευρά των στρατευμάτων του Φράνκο. Σε αντάλλαγμα της ελευθερίας τους, καλούνται να διασκεδάσουν τη στρατιωτική ιεραρχία με σκετς στο επίκεντρο των οποίων θα βρίσκεται η υπονόμευση των δημοκρατικών ιδεωδών, με σκοπό να χλευάσουν τα συλληφθέντα μέλη των Διεθνών Ταξιαρχιών, που πρόκειται να εκτελεστούν την επομένη μέρα. Η Καρμέλα, βαθιά εμποτισμένη με την αντίληψη τής ισότητας και των ουμανιστικών ιδανικών, επιχειρεί να ανατρέψει αυτήν την παρωδία, παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες του λιγόψυχου Παουλίνο, που ισορροπεί ανάμεσα στην ηθική ευθύνη και τη δημόσια απειλή.

Ο Κωνσταντίνος Κυριακού σκηνοθετεί όχι μία ιστορία γενναιότητας και τόλμης, αλλά μία καταγραφή των ορίων τής ανθρώπινης υπόστασης, όταν η τελευταία ανιδιοτελώς αντιλαμβάνεται τον κόσμο και τη φύση ως προεκτάσεις ισότητας και δικαιοσύνης. Με περίτεχνη μαεστρία μεταπηδά από την ψευδαίσθηση του ονείρου στη θλιβερή πραγματικότητα, όπως αυτή καταγράφεται σε ένα άδειο και ερειπωμένο θέατρο, μετά το πέρας των δραματικών γεγονότων. Συνομιλεί με την Καρμέλα (τον ρόλο υποδύεται η Κατερίνα Μπιλάλη) και μέσα από το δίπολο «εγώ» – «εσύ» ξεδιπλώνονται φόβοι, ανασφάλειες, ιδεολογικά ερωτήματα περί τής αξίας τής ζωής, φιλοσοφικές αναμετρήσεις για τη Δημοκρατία και τη βούληση για ελευθερία. Ξεπροβάλει ένας ολάκερος κόσμος ιστορικών δεδομένων, που στιγμάτισαν τον ταξικό αγώνα τού ισπανικού εμφυλίου και φέρνει στο προσκήνιο πτυχές τής ανθρώπινης τραγωδίας. Ο φασισμός καταγγέλλεται και στη θέση του οι ηθοποιοί, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους, εγκαθιδρύουν τόσο νοηματικά, όσο και στη βάση προθέσεων την ανάγκη για αλληλεγγύη και συντροφικότητα.

Σ’ ένα σκηνικό λιτό, σχεδόν ατμοσφαιρικά αφηρημένο, ο σκηνοθέτης δίνει έμφαση στην αξιοποίηση των σωμάτων και των κινήσεων επί σκηνής. Οι δύο ηθοποιοί μεταπηδούν από την αλήθεια των γεγονότων στην φαντασία και την ψευδαίσθηση των αιτιών που οδήγησαν σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Αυτό το διαλογικό κομμάτι του έργου, σε συνδυασμό με τις συμβολικές σκηνογραφικές επιλογές, προσέδωσαν διακριτό χαρακτήρα όχι απλά σε ένα αντι-πολεμικό έργο, αλλά και σε βαθιά αντι-φασιστικό και ταξικό κείμενο. Oι δύο χαρακτήρες δεν έχουν ξεκάθαρα πολιτική στάση στα πράγματα εξ αρχής· η Καρμέλα αρχίζει σιγά σιγά να συναισθάνεται τί συμβαίνει μέσα από ερωτήματα που θίγονται στο όνομα της γυναίκας-μάνας. Συναισθάνεται, δηλαδή, ότι οι άνθρωποι που αλληλοσκοτώνονται στον εμφύλιο, είναι τα παιδιά κάποιας μάνας και ότι πρόκειται για έναν αδελφοκτόνο πόλεμο. Η Καρμέλα συζητάει και μιλάει για ισότητα, για δικαιοσύνη και για ελευθερία. Υποστηρίζει ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίσοι και δικαιούμαστε όλοι να είμαστε ελεύθεροι. Το σώμα λειτουργεί ως μοχλός αποκάλυψης, ως πεδίο αναφοράς για την ανάγνωση της ιστορίας και ως μέτρο ταύτισης με τον πόνο και την απώλεια.

Ο Κωνσταντίνος Κυριακού στον ρόλο του Παουλίνο υπηρετεί έναν διστακτικό χαρακτήρα ο οποίος αγωνίζεται με τη συνείδησή του και τα συναισθήματά του να απαντήσει στο ερώτημα της επιβίωσης, ενώπιον της καταστροφής που μοιάζει αδύνατο να αναχαιτιστεί. Η Καρμέλα είναι το σημείο που τέμνεται η λογική του και μέσω αυτής ορίζει την ταυτότητά του. Επομένως, οι ενέργειές του είναι προεκτάσεις μίας συμβολικής αφοσίωσης στο πρόσωπο και τα διδάγματα αυτού. Παραμένει επί σκηνής καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, ενώ είναι έκδηλος ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται την ανασφάλεια του ήρωα, στοιχεία τα οποία καθρεφτίζονται στο σώμα και τις κινήσεις αυτού. Από την άλλη πλευρά, η Κατερίνα Μπιλάλη ως Καρμέλα βιώνει τον ρόλο με πάθος και ένταση. Εξάλλου, ένας τέτοιου μεγέθους ιδεολογικών αναφορών ρόλος δεν θα απέδιδε τα αναμενόμενα με μία συμβατική ερμηνεία. Η ισπανική χορογραφία φανερώνεται ενώπιόν μας με μαεστρία, ενώ οι δεικτικές μεταβολές του προσώπου της μαρτυρούν σε κάθε σκηνή τις ψυχογραφικές μεταπτώσεις, έως την ώρα τής κορύφωσης.

Ένα ζευγάρι ηθοποιών με χημεία και αποδεδειγμένη αφοσίωση στο θέατρο και την επαγγελματική τέχνη αυτού, μας παρουσίασε ένα έργο καθολικών νοημάτων και θεματικών. Θεματικές, που δεν γνωρίζουν σύνορα και χρονικούς περιορισμούς, αλλά διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον στις μέρες μας.

Αντώνης Ε. Χαριστός

***

Ταυτότητα παράστασης

Ay, Carmela! του Χοσέ Σάντσις Σινιστέρρα

Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Κυριακού
Δραματουργία – Κινησιογραφία: Κατερίνα Μπιλάλη
Σκηνικά – Κοστούμια: Κατερίνα Τσακότα
Φωτισμοί: Λέων Εσκενάζη
Πρωτότυπη μουσική: Άρτεμις Ματαφιά
Εκτέλεση μουσικής – Ενορχήστρωση – Κιθάρες: Γιώργος Πατσιώτης
Τραγούδι: Άρτεμις Ματαφιά
Συνεργάτης σκηνοθέτης: Λευτέρης Παπακώστας
Make-Up Artist: Οξάνα Πελιούχ (Data Type – Atelier de Beauté)
Hair Stylist: Organic Hair Spa by Athanasios
Στρατιωτικές στολές: Khaki Depot
Φωτογραφίες – Trailer: Μαρία Χουρδάρη
Σχεδιασμός αφίσας: [βιβλιοτεχνία]
Προβολή και Επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου – We Will
Παραγωγή: «THEARTES» Α.Μ.Κ.Ε.
Διανομή:Κατερίνα Μπιλάλη, Κωνσταντίνος Κυριακού

Πού: Θέατρο Μεταξουργείο, Ακαδήμου 14 & Κεραμεικού, τηλέφωνο: 21 0523 4382

Πότε: Από Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου και κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00

Εισιτήρια: 12€ (γενική είσοδος), 10€ (φοιτητικό, ομαδικό) 5€ (ατέλειες, ΑμεΑ, ανέργων)

Προπώληση εισιτηρίων: VIVA.GR https://bit.ly/3Xvbldg

Διάρκεια: 90΄ (χωρίς διάλειμμα)

 Η παράσταση παρουσιάζεται υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Αθήνα – Instituto Cervantes de Atenas.

 Παράλληλα με την παράσταση, και καθ’ όλη τη διάρκεια παρουσίασής της, στον χώρο του φουαγιέ του Θεάτρου, θα λαμβάνει χώρα έκθεση σκίτσων του σκιτσογράφου Μιχάλη Κουντούρη, από το βιβλίο του «Η θεωρία των άκρων».