Blue Monday (Μενού για ανθρωποφάγους)

Blue Monday. Γνωστό τραγούδι των new order. Και όρος ο οποίος αναφέρεται στη Δευτέρα που έχει παρατηρηθεί στατιστικά ότι είναι η πιο μελαγχολική, έχει τα μεγαλύτερα ποσοστά αυτοκτονιών, κλπ. Μύθος ή πραγματικότητα, η αλήθεια είναι ότι η Δευτέρα διαθέτει μια μουντή διάθεση, το Σαββατοκύριακο (τουλάχιστον για όσους είναι ακόμα αργία) τελειώνει και μια νέα εργασιακή εβδομάδα ξεκινά. Το οποίο, για να είμαστε ειλικρινείς, σε ένα βαθμό αντικατοπτρίζει μια έλλειψη άντλησης ευχαρίστησης από την εργασία μας. Αυτό ακριβώς με έναν πιο αλληγορικό, άλλοτε τρομακτικό και άλλοτε κωμικό τρόπο, αποτυπώνει και η νέα ταινία Το Μενού. 

Η ταινία ως περιτύλιγμα έχει τον κόσμο της υψηλής γαστρονομίας. Περίπλοκα πιάτα σε περίεργες τοποθεσίες, για προνομιούχους πλούσιους που το γαστρονομικό τους ενδιαφέρον εξαντλείται στις φωτογραφίες και τις επιτηδευμένες ορολογίες. Οι εργαζόμενοι και κυρίως ο σεφ πού στέκεται απέναντι σε όλο αυτό; Πόση ευχαρίστηση λαμβάνουν από την αέναη ανάγκη για περίπλοκα εξεζητημένα πιάτα, για περίτεχνες δημιουργίες και δημιουργικά μενού; Πρόκειται για μια αναζήτηση γεύσεων ή για μια άνευ όρων παράδοση σε μια αόριστη λογική αριστείας; 

Η απάντηση στην ταινία είναι αποστομωτική. Το εργασιακό burnout, η πίεση, το άγχος μετατρέπουν τη μαγειρική σε ένα πειθαρχημένο αγέλαστο στράτευμα που παρουσιάζει ένα μενού με συστατικά τους ανθρωποφάγους που τους επέβαλαν αυτό τον τρόπο εργασίας, που τους στέρησαν την ευχαρίστηση και τα όνειρα. Σε αντίθεση με το (σχετικά αντίστοιχο σε θεματολογία) ratatouille,δεν υπάρχουν περιθώρια για happy ending. Η γεύση και η αξιοπρέπεια της μαγειρικής ομάδας σώζεται μετά βίας από μια αμφισβήτηση της χρησιμότητας avant gard πιάτων που χορταίνουν μόνο τη ματαιοδοξία όσων τα τρώνε και συμπυκνώνεται στην ερώτηση can you make a cheeseburger, a real cheeseburger. 

Δυστυχώς όμως η ταινία δεν αφορά σε αλληγορικό πεδίο μόνο τη μαγειρική. Σε κάθε εργασία, ιδιαίτερα στη νέα γενιά, παρατηρείται να μπαίνεις νέος και με όρεξη και να καταλήγεις γερασμένος με ψυχολογικά προβλήματα, με αγχώδεις διαταραχές και κρίσεις πανικού. Ιδιαίτερα σε αντίστοιχα επαγγέλματα πίεσης όπως μετά την πανδημία έγινε αποδεκτό ότι είναι η ιατρική, βλέπεις το νοσοκομείο στην αρχή ως ένα χώρο προσφορά και στη συνέχεια ως μια αρένα επιβίωσης, όχι μόνο των ασθενών, αλλά και των εργαζομένων. 

Η επιστημονική σκέψη ευνουχίζεται συνεχώς από τα p value, η διαγνωστική διαδικασία πίσω από την τελειοποίηση όλο και πιο αυτοματοποιημένων μηχανημάτων, και η κλινική παρατήρηση σε έρευνες για νέα φάρμακα, την ίδια στιγμή που η απλή ιατρική παρατήρηση, οι απλές εξετάσεις, οι απλές νόσοι, η περιγραφική στατιστική, όλα αυτά που αφορούν ουσιαστικά την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και πρόληψης, δεν αφορούν κανένα, είτε από επιστημονική αλαζονεία, είτε από έλλειψη κερδοφορίας. 

Με αυτά και με αυτά αντί για επιστημονικές ομάδες, έχουμε στην καλύτερη περίπτωση στρατιωτικού τύπου μπριγάδες, οι οποίες βαράνε παλαμάκια και φωνάζουν ναι σεφ σε κάθε παράλογη απαίτηση του προϊσταμένου. Τόση πρόοδο είχε να δει η επιστήμη από τον μεσαίωνα. Με βάση αυτά δεν είναι παράξενο που με τόσα μηχανήματα, τόσα πανάκριβα φάρμακα, τόσα υπερπρογράμματα στατιστικής ανάλυσης, ο δυτικός κόσμος δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει ομαλά μια πανδημία από έναν σχετικά απλό ιό. Όταν χάνεις την ουσία, χάνεις και από την πραγματικότητα.

Και πάλι δυστυχώς αυτό δεν περιορίζεται και πάλι μόνο στην επιστήμη της ιατρικής. Παρουσιάζεται σε κάθε επαγγελματικό τομέα, σε κάθε εργασιακή σχέση, σε κάθε παραγωγική διαδικασία. Κάτι σαν το matrix. Μια πανδημία όπου τα αντισώματα εναντίον του προκλητικού της αιτίου εξασθενούν ακόμα πιο γρήγορα  από το 1991 και μετά. Λογικό μέσα σε αυτή την πίεση και μονοτονία, να μην υπάρχει καμία όρεξη για τη Δευτέρα, όχι μόνο για τη μπλε όμως αλλά για κάθε Δευτέρα. Εδώ χρειάζεται το ρίσκο να κινηθούμε εκτός πλαισίου, να αναζητήσουμε την επιστροφή στις ρίζες της απόλαυσης, το αντίστοιχο real cheeseburger των επιστημών μας. Όσο τρελό και αν ακούγεται, όσο ουτοπικό, είναι η πιο λογική λύση για πιο ευχάριστες Δευτέρες. Και πολύ πιο οικονομικό και αποτελεσματικό από το αλκοόλ και το μπάφο. 

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, Ιατρός Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης