Λεόν Φελίπε (11.4.1884 – 18.9.1968): Ο άδειος σταυρός και ο άδειος χιτώνας

Λεόν Φελίπε

(León Felipe. 11 Απρ. 1884, Τάβαρα, Θαμόρα, Ισπανία – 18 Σεπ. 1968, Πόλη του Μεξικού)

Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Ο ΑΔΕΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΔΕΙΟΣ ΧΙΤΩΝΑΣ

ΣΤΗΝ ΤΡΑΓΩΔΙΑ του Γολγοθά…
Πολύπτυχο, ιστορία, αφήγημα… σ’ αυτό το αφήγημα
ιστορημένο απ’ τον Θεό,
ξεφυλλισμένο απ’ τον θεό
σαν τριαντάφυλλο από αίμα κι από φως
στίχο το στίχο,
πέταλο το πέταλο
και συναγμένο στους τέσσερεις ασημένιους δίσκους
των Αγίων Ευαγγελίων…
Πώς λένε τον προδότη;
Ποιος είναι ο απαίσιος χαρακτήρας;…
—Ο Ιούδας.
                     —Όχι!
                                 —Ποιος είναι λοιπόν;
—Κανένας. Ο άνεμος.
—Ο άνεμος; Ο Ιούδας είναι ο άνεμος;
—Μόνο εκείνος που νομίζει πως ο Ιούδας υπήρξε
είναι ικανός να ξεπουλήσει τον Ναζωραίο.
Ο Ιούδας είναι αυτός ο μαύρος χιτώνας
αρχειοθετημένος στην γκαρνταρόμπα της Ιστορίας,
που για να πραγματοποιηθεί και να αποδοθεί το Ευαγγέλιο
έπρεπε να τον ενδυθεί ένας οποιοσδήποτε ηθοποιός
τη μέρα της πρεμιέρας.
Τώρα στις «επαναλήψεις» του Πάσχα
κάθε χρόνο τον φοράει με αυστηρή σειρά
ένας συντοπίτης μας …
Ο Ιούδας είναι εκείνος ο βρόμικος και άδειος χιτώνας,
που κρέμεται από μια συκιά,
φουσκωμένος,
που ταλαντεύεται,
που πάει γκροτέσκα πέρα δώθε από τον άνεμο…
και τον φοράει ο Χουάν τη μια χρονιά
κι ο Πέδρο τον φοράει την άλλη.
Το ίδιο κι ο Σταυρός.
—Το ίδιο κι ο σταυρός;
Μα κι ο Χριστός είναι ο άνεμος;
—Ο Χριστός είναι ο άδειος σταυρός!
Να τος μπροστά σας…
άδειος,
στην καμπούρα του Γολγοθά,
από τη μέρα της Ανάληψης και της Αποκαθήλωσης,
όταν στον Κόλπο του Πατέρα ανέβηκε ο Λόγος
και στον κόλπο της Γης κατέβηκε το σώμα.
Να τος μπροστά σας…
αχαμνός,
ένα σύμβολο τώρα,
ένα ξόανο γυμνό
με ανοιχτές τις αγκάλες…
σαν ένα θερισμένο χωράφι όλους εσάς περιμένει,
σαν ένα χωράφι κοινόχρηστο κι εγκαταλειμμένο.
«Υπήρξε» φτιαγμένος για έναν Θεό,
αλλά ταιριάζει γάντι στον άνθρωπο.
Χρησιμεύει για τον δικαστή το ίδιο όπως και για τον ληστή.
Να τος μπροστά σας!…
Ποιανού είναι τώρα η χρονιά;
Ποιος θα κρατήσει σήμερα
το σκήπτρο του σκουπόξυλου,
το INΒI
κι ένα στεφάνι από αμπελόκλαδα;

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 10 Νοε. 2022

(Από βιβλίο μου για τον Τσε που θα κυκλοφορήσει προσεχώς)

Σημείωση

Ο άδειος σταυρός και ο άδειος χιτώνας (La cruz y la túnica vacías), από την ποιητική συλλογή του Λεόν Φελίπε ¡Oh, este viejo y roto violin! [Ω, αυτό το σπασμένο βιολί (1965), León Felipe: Poesías completas, VISOR LIBROS (p. 792-793)], είναι ένα από τα ποιήματα που κουβάλαγε μαζί του ο Τσε στην προσωπική χειρόγραφη ανθολογία του στη Βολιβία.

Η ιδιόχειρη ανθολογία, το περίφημο Πράσινο Σημειωματάριο του Τσε (El cuaderno verde del Che) περιλαμβάνει 69 ποιήματα που ανήκουν σε 4 μόνο ποιητές: 25 στον Νικολάς Γκιγιέν. 17 στον Πάμπλο Νερούδα (Χιλή. 12 Ιουλίου 1904, Παράλ – 23 Σεπτεμβρίου 1973, Σαντιάγο). 18 στον Σέσαρ Βαγιέχο (Περού, 1892 – Παρίσι, 1938) και 9 στον Λεόν Φελίπε, που ο Τσε τον είχε γνωρίσει το 1955 στο Μεξικό.  Ο Τσε μόνο τον Βαγιέχο δεν γνώριζε, αφού όταν πέθανε ο ποιητής αυτός ήταν 10 χρονών.

Ο Ρικάρδο Ρόχο (Ricardo Rojo) στο βιβλίο του Ο φίλος μου ο Τσε (Ricardo Rojo, Mi amigo el Che, 1968) έχει μια σκηνή όπου ο Τσε και ο Φελίπε κάθονται σταυροπόδι σε ένα καφέ εκθέτοντας σε κοινή θέα τις τρύπιες σόλες των παπουτσιών τους:

Ο Τσε ήταν ακούραστος οδοιπόρος, στην πόλη ή στην εξοχή, τόσο, που πάντα φορούσε παπούτσια με τρύπιες σόλες —τα έβλεπες αυτά τα φοβερά σημάδια της φθοράς από τη μεγάλη χρήση κάθε φορά που καθόταν σταυροπόδι. Αυτό τον άφηνε τελείως αδιάφορο. Συχ­νά όμως γινόταν αφορμή για καταστάσεις αρκετά αστείες όπως π.χ. τη μέρα πού είχαμε μια συνάντηση με τον μεγάλο Ισπανό ποιητή Λεόν Φελίπε.

Ο ποιητής ήταν ένας από τους πενήντα χιλιάδες εξόριστους πού ζούσαν τότε στο Μεξικό. Οι Ισπανοί αποτελούσαν ακόμα την πιο πολυπληθή παροικία. Ο Γκεβάρα ανακάλυψε το ποιητικό έργο του Λεόν Φελίπε σ’ ένα από εκείνα τα βιβλία που πουλούσε για να κερδίζει το ψωμί του, και μόλις έμαθε πως ο ποιητής έμενε στην πρωτεύουσα, μου ζήτησε να τον συνοδέψω ως την λέσχη των Ισπανών Δημοκρατικών όπου μπορούσε κανείς να τον συναντή­σει. Πήγαμε λοιπόν κάποιο απόγευμα και κάποιος μας έδειξε με το δάχτυλο τον Λεόν Φελίπε. Μας κάλεσε να καθίσουμε, και βο­λεύτηκε με τον Γκεβάρα σ’ έναν καναπέ, ενώ εγώ κάθισα σε μια πολυθρόνα απέναντί τους. Με τις πρώτες συστάσεις, και σχε­δόν ταυτόχρονα, ο Γκεβάρα και ο ‘Ισπανός ποιητής σήκωσαν το δεξί τους πόδι και το έβαλαν επάνω στ’ αριστερό τους. Δεν μπόρεσα να κρατήσω ένα διακριτικό χαμόγελο: καθώς έγινε αυτό, και οι δυο τους μου έδειξαν, μέσα σ’ ένα δευτερόλεπτο, τη σόλα του παπουτσιού τους, και, ταυτόχρονα, την ίδια πελώρια τρύ­πα της φθοράς.

Ρικάρδο Ρόχο, Τσε Γκεβάρα (Η ζωή και ο θάνατος ενός φίλου). Εκδόσεις Μπάυρον (5^η έκδοση, χ.χ.) Μετάφραση Αλίκης Γεωργούλη (σ. 65).

Μπάμπης Ζαφειράτος, 11/4/2023

Ένα ακόμη ποίημα του Φελίπε από τη χειρόγραφη ανθολογία του Τσε:

Λεόν Φελίπε: Χριστέ

*

Βλέπε και εδώ:

64 χρόνια από την Κουβανική Επανάσταση: Τσε «εναντίον» Λεόν Φελίπε και η εργασία στην κομμουνιστική Κούβα