Πόσο επαναστατικά είναι τα κρυπτονομίσματα; (Από την ταξική πάλη στη monopoly)

Η ρητορική γύρω από το παράλληλο νόμισμα και το σχέδιο Δήμητρα του Γ. Βαρουφάκη έφερε στο προσκήνιο μια σειρά από σκέψεις και καταστάσεις. Αρχικά θα μπορούσε να πει κάποιος ότι όλα αυτά είναι ένα κακό remake του 2015. Και να τελειώσει η κουβέντα εκεί. Βέβαια σε αυτή την περίπτωση, από τη μια δε θα υπήρχε άρθρο και από την άλλη δε θα υπήρχε απάντηση σε δυο μέτωπα: στους νεοφιλελεύθερους που βρήκαν μια ευκαιρία να παρουσιάσουν ως γραφική όλη την αριστερά και στους μικροαστούς αριστεριστές που νομίζουν πως για άλλη μια φορά είναι έτοιμοι να ανατρέψουν τον καπιταλισμό.

Η επανάσταση όμως δεν είναι ζήτημα λέξεων και προσδιορισμών, ούτε θεατρινισμών. Βασικό και αναπόσπαστο στοιχείο μιας επαναστατικής πολιτικής και άρα και ενός κόμματος ή κινήματος το οποίο προσδοκά να την ακολουθήσει είναι η αλλαγή της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής και των σχέσεων λειτουργίας τους. Σε αυτό το πεδίο τα κρυπτονομίσματα, αλλά και κάθε άλλο ηλεκτρονικό νόμισμα δεν επεμβαίνει καθόλου. Είτε με ευρώ, είτε με δραχμή, είτε με Δήμητρα, είτε με μνα, αν τα μέσα και οι σχέσεις παραγωγής διατηρηθούν ως έχει, η ίδια εκμετάλλευση θα υπάρχει αύριο και το ίδιο σύστημα, όσους προσδιορισμούς και αν τους βάλει κάποιος πριν. 

Η επανάσταση που έχουν φέρει τα κρυπτονομίσματα είναι στο επίπεδο της τεχνολογίας και της εξέλιξης του προγραμματισμού τους, όπως και στον έλεγχο της ροής κεφαλαίου εκτός τραπεζικού συστήματος. Από τα πιο χαρακτηριστικά είναι η  χρήση κρυπτογράφησης για την εξασφάλιση και την ασφάλεια των συναλλαγών χωρίς την παρουσία τρίτου, παρακάμπτοντας ουσιαστικά τον ρόλο της τράπεζας. Επίσης η τεχνολογία blockchain που επιτρέπει την πλήρη διαφάνεια των συναλλαγών, και όχι μόνο, και την καταγραφή της πλήρης διαδρομής του χρήματος χωρίς την δυνατότητα αλλοίωσης από τρίτο. Επίσης η δυνατότητα εκτέλεσης αυτοματοποιημένων συναλλαγών αλλά και κώδικα  υπολογιστή για κάθε συναλλαγή, τα λεγόμενα έξυπνα συμβόλαια (smart contracts) επιτρέπει την δημιουργία ενός οικοσυστήματος συναλλαγών χωρίς την παρέμβαση τραπεζών/ανθρώπων, για παράδειγμα η αυτόματη δανειοδότηση από το ίδιο το κρυπτονόμισμα και η εξασφάλιση της αποπληρωμής του, η αυτόματη έκδοση συμβολαίων για την αγορά ακινήτων κτλ. Κάτι τέτοιο μπορεί να εξασφαλίσει αξιοκρατικότερες συνθήκες για δανειοδότηση και επενδύσεις.

Στην πράξη όμως τα ίδια τα κρυπτονομίσματα είναι μια παράλληλη αγορά χρήματος που προσπαθεί να δημιουργηθεί και να παρακάμψει τους υπάρχοντες μεγάλους του τρέχοντος τραπεζικού συστήματος. Τίποτα δεν εξασφαλίζει ότι δεν θα βρεθούν όμως οι νέοι μεγάλοι του νέου αυτού συστήματος που θα κατέχουν και πάλι την μερίδα του λέοντος, σε βάρος όλων των υπόλοιπων. Και με αυτή την έννοια δεν μπορεί να διαταράξει το σύστημα αλλάζοντας τους κατόχους των μέσων παραγωγής ή ακόμα και την κατανομή πλούτου.  Αυτό σημαίνει πως εκτός από την αυταπάτη ότι η ύπαρξη τους παρακάμπτει το τραπεζικό κατεστημένο, ταυτόχρονα δίνει τη δυνατότητα στο μεγάλο κεφάλαιο να φοροδιαφεύγει, να ξεπλένει τα μαύρα έσοδά του και να μετατρέπει το ίδιο το κρυπτονόμισμα σε μονάδα παραγωγής κερδοφορίας, είτε με την ανάπτυξή του (ενεργοβόρες φάρμες υπολογιστών) είτε στην μεταπώλησή του, όπου ότι έγινε σε ένα χρόνο στο χρηματιστήριο, πλέον μπορεί να γίνει σε ένα απόγευμα (όπως το πρόσφατο παράδειγμα με το κρυπτονόμισμα LUNA). Πιο συγκεκριμένα, κρυπτονομίσματα που παράγονται από εξόρυξη (mining), όπως το Bitcoin, θα μπορούσαμε να επιχειρηματολογήσουμε ότι δημιουργούν τα ίδια ένα νέο μέσο παραγωγής, καθαρά χρηματιστηριακό. Και μάλιστα είναι ένα από τις απλές μορφές μέσου παραγωγής, αφού με την εξόρυξη γίνεται απευθείας η μετατροπή ηλεκτρικής ενέργειας σε χρήμα, χωρίς κανένα ενδιάμεσο στάδιο. Οπότε είναι ένα καθαρά επενδυτικό μέσο παραγωγής, όπου κάποιος βάζει ένα αρχικό κεφάλαιο (για την αγορά πολύ ακριβού εξοπλισμού) και καταναλώνοντας πολύ ενέργεια παράγει απευθείας χρήμα. Και όταν η ίδια η φύση του μέσου παραγωγής είναι επενδυτική και απαιτεί τεράστιο κεφάλαιο ώστε να είναι βιώσιμη οικονομικά, είναι προφανές σε ποιων τα χέρια θα καταλήξει αργά ή πολύ γρήγορα. Και ήδη βλέπουμε κάτι τέτοιο με Κίνα, Αμερική, Ευρώπη να χτυπιούνται ποια θα προλάβει να έχει εξέχουσα θέση στη νέα αγορά χρήματος, με τις τεράστιες «φάρμες εξόρυξης». Με το πρώτο «κραχ», όπως με την φετινή κατάρρευση της τιμής του Bitcoin, να βλέπουμε εικόνες που τα σκουπίδια από τις μη βιώσιμες οικονομικά φάρμες να πετάγονται σε διπλανές χώρες όπως οι κάρτες γραφικών που πουλούσαν με το κιλό στην Ινδία. Το ίδιο έργο που έχουμε ζήσει στον καπιταλισμό ξανά, σε μια νέα αγορά χρήματος απλά. Εξάλλου αναπαράγει την φρούδα υπόσχεση του καπιταλισμού ότι ο καθένας μπορεί να γίνει εκατομμυριούχος σε ένα βράδυ (American Dream), ενώ στην πραγματικότητα απλά νέο χρήμα από χαμηλότερα οικονομικά στρώματα συρρέει στις νέες αγορές κρυπτονομισμάτων που εμφανίστηκαν, άνθρωποι οι οποίοι δεν θα είχαν πρόσβαση στα παραδοσιακά χρηματιστήρια. 

Επειδή λοιπόν η πραγματικότητα δεν είναι ένα παιχνίδι monopoly όπου υπάρχει μόνο η διακίνηση του προϊόντος και του εμπορίου και μερικά πλαστικά χαρτονομίσματα τα οποία μοιράζεις όπως θες και με όποιον τρόπο θες, το βασικό δεν είναι να εφευρίσκει ένα κόμμα νεολογισμούς και φανφάρες για να προκαλεί και να κερδίζει τηλεοπτικό χρόνο, αλλά να οργανώνει την ταξική πάλη στους χώρους διαμονής και εργασίας. Από τη μια πιο δύσκολο, αλλά από την άλλη πολύ πιο ουσιαστικό και χρήσιμο. 

 

Ανδρέας Γκριμπαβιώτης,Ηλεκτρολόγος μηχανικός και μηχανικός Υπολογιστών ΕΜΠ, MSc Υπολογιστικων Μαθηματικών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 

Πάνος Χριστοδούλου,Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, Ιατρός Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης

Φωτογραφία:  Nick Paleologos / SOOC