«Άμλετ» του Γκριγκόρι Κόζιντσεφ (Το αριστούργημα του σπουδαίου σκηνοθέτη προβάλλεται για λίγες μέρες στον κινηματογράφο Studio)

Το 1948, ο Λόρενς Ολίβιε, ιδιοποιείται τον σαιξπηρικό λόγο δίνοντάς του όλη τη δύναμη που περικλείεται σε αυτόν και εντάσσοντάς τον σε μία πρωτότυπη κινηματογραφική κατασκευή. Αυτή του κινηματογραφημένου θεάτρου, ενός ιδιαίτερου και δύσκολου κινηματογραφικού είδους, αφού σε πολλές απόπειρες μεταφοράς των θεατρικών του μεγάλου Άγγλου δραματουργού στην οθόνη του κινηματογράφου -μέχρι εκείνη την εποχή- οι σκηνοθέτες έπεφταν στην παγίδα των ακαδημαϊκών παλαιομοδίτικων κινηματογραφικών προσαρμογών. 

16 χρόνια μετά, το 1964 ο Λόρενς Ολίβιε υποκλίνεται σε έναν άλλον μεγάλο συνάδελφό του, τον Ινοκέντι Σμοκτουνόφσκι τον σοβιετικό Άμλετ που υπό την καθοδήγηση του Γκριγκόρι Κόζιντσεφ ερμήνευσε τον σαιξπηρικό ήρωα με τρόπο που οδήγησε πολλούς να τον θεωρήσουν ως τον «μεγαλύτερο Άμλετ όλων των εποχών».

Ο Γκριγκόρι Κόζιντσεφ, ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της ρωσικής πρωτοπορίας στον κινηματογράφο στη δεκαετία του ΄20, ο ιδρυτής της FEKS (Φάμπρικα του εκκεντρικού ηθοποιού) -ένα από τα πρωτοποριακά κινήματα που αναπτύχθηκαν τότε στη Σοβιετική ένωση και που αποτέλεσε ταυτόχρονα και μία σχολή διαπαιδαγώγησης των νέων ηθοποιών, όπως αργότερα το Actors Studio στις ΗΠΑ, δίνοντας το προβάδισμα στο συναίσθημα που δημιουργεί στον καλλιτέχνη η πραγματικότητα, παρά στην πιστότητα της αναπαράστασης- δείχνει να έχει εμπεδώσει πολύ καλά την έκκληση του Λένιν που ήταν η εξής: «Στόχος είναι η τέχνη να φθάσει στον λαό και ο λαός να φθάσει στην τέχνη». Μία έκκληση πάνω στην οποία στηρίχτηκε η καλλιτεχνική ρωσική πρωτοπορία που κύριος σκοπός της ήταν να φέρει την τέχνη στη ζωή, καταργώντας τις αστικές διακρίσεις. 

Ο σαιξπηρικός ήρωας του Κόζιντσεφ, είναι γήινος, πολύ κοντά στα ανθρώπινα, αλλά και πέρα από αυτά, με μία βαθιά φιλοσοφική σκέψη που εναρμονίζεται με το φυσικό περιβάλλον, το απέραντο και το τρικυμιώδες της θάλασσας, το σκληρό και το άτεγκτο των πανύψηλων βράχων, όλα αντανακλάσεις της ανθρώπινης ψυχής που αντλεί από την αγέρωχη φύση και που ζητά την απελευθέρωσή της και τον απεγκλωβισμό της από τη φυλακή των ανθρώπινων παθών, εκεί που συντελούνται τα ανθρώπινα εγκλήματα.

Ο Άμλετ αναλαμβάνει το βαρύ φορτίο να ξεσκεπάσει όλη την σαπίλα και αποφορά που ένας ολόκληρος μηχανισμός προσπαθεί να καλύψει, στο βασίλειο της Δανιμαρκίας, ένα σκοτεινό βασίλειο που αποδίδεται άψογα με την υπέροχη φωτογραφία του Τζόνας Γκρίτσους που μας μεταδίδει την υποβλητική ατμόσφαιρα μέσα στους κλειστοφοβικούς σκοτεινούς λαβύρινθους του κάστρου- παλατιού. Εκεί όπου η βασιλική οικογένεια μέσα από την τυπικότητα και τη νομιμότητά της συγκαλύπτει όλη την κακία, όλα τα ασίγαστα πάθη, την απληστία, τη ματαιοδοξία, τον ατομοκεντρισμό, την ακόρεστη δίψα για εξουσία. Η ερμηνεία του Σμοκτουνόφσκι μας καθηλώνει γιατί καταφέρνει να φέρει εις πέρας την απόδοση αυτής της βαθιάς τραγικότητας του ανθρώπου που γνωρίζει την αλήθεια, αλλά και που γνωρίζει ταυτόχρονα το περιορισμένο των ανθρωπίνων δυνατοτήτων μέσα σε διαμορφωμένα ιστορικά και πολιτικά πλαίσια, που ωστόσο όμως τολμά να αντιπαρατεθεί με αυτά, να προβάλλει την αντίστασή του, να προκαλέσει τρικυμίες στα λιμνάζοντα νερά της σαπίλας. 

Ο Άμλετ αντλεί από την ηθική του υποχρέωση που προκύπτει από την επιθυμία του πατέρα-φαντάσματος (εξαιρετική η σκηνή όπου το φάντασμα του πατέρα του εμφανίζεται μπροστά του) να επέμβει ο γιος του προκειμένου να αποκατασταθεί το δίκαιο που με τρόπο αναίσχυντο έχει καταπατηθεί από τον θείο και αδελφό Κλαύδιο. Έτσι ο Άμλετ καλείται να αποκαλύψει στον κόσμο τη χαμένη και ξεχασμένη αλήθεια, μια αλήθεια όμως που βρίσκεται έξω από το βασίλειο της Δανιμαρκίας, έξω από τη συμπαγή ζωή των ανθρώπων από την οποία το αληθινό έχει αποβληθεί. Καλείται επίσης να αποκαταστήσει την τιμή του δολοφονημένου πατέρα του, παίρνοντας εκδίκηση για τη στυγερή δολοφονία του. 

Μία πολυσχιδής προσωπικότητα ο Άμλετ με πολυσθενή ψυχισμό, με πρωτόγνωρες διανοητικές δυνάμεις, έχει τη γενναιότητα εκείνη που του επιτρέπει να θέτει απλά ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης που όμως είναι πολύ δύσκολο να απαντηθούν, αλλά που ο ίδιος τολμά με τις πράξεις του να απαντήσει. 

Η σκηνοθετική ματιά του Γκριγκόρι Κόζιντσεφ -συνεπικουρούμενη από την ερμηνεία του Ινοκέντι Σμοκτουνόφσκι που συνοδεύεται από την επιβλητική μουσική του Ντμίτρι Σοστακόβιτς και την χειρουργικά μελετημένη αφαίρεση των διαλόγων και προσαρμογή των υπολοίπων στην κινηματογραφική οθόνη από τον Μπορίς Πάστερνακ («Δρ Ζιβάγκο») που χρειάστηκε 8 χρόνια για τη διασκευή του θεατρικού- μας παρουσιάζει έναν οικείο Άμλετ πολύ ανθρώπινο, γιατί νιώθουμε ότι αναπαριστά εμάς. Τα πάθη μας, τα παθήματά μας, τη ζωή του καθενός μας, μεταφράζοντας τα περιστατικά της ζωής μας στη δική του γλώσσα ώστε να μπορούμε και εμείς να τα νιώσουμε καλύτερα μέσα στην αέναη μεταβολή των πραγμάτων. Ο Άμλετ συνομιλεί με τον ανεξιχνίαστο εαυτό του, καλώντας μας ταυτόχρονα να πράξουμε το ίδιο. 

Το αριστούργημα του Γκριγκόρι Κόζιντσεφ προβάλλεται μέχρι και το Σαββατο 7/10 στον κινηματογράφο Studio. Αξίζει νομίζω, μία θυσία από τον χρόνο μας.