Ισραήλ: Συνταγματική κρίση σε μια χώρα χωρίς Σύνταγμα

Τα άρθρα κάθε Συντάγματος αστικής δημοκρατίας συνήθως αναφέρονται στην ισότητα και την ισονομία μεταξύ των πολιτών. Το Σύνταγμα θέτει όρια στην κρατική δράση, την κρατική βία, προστατεύει τις μειονότητες, απαιτεί οικονομικά βοηθήματα σε αδύναμους και ενίοτε στέλνει βουλευτές υπουργούς  στην δικαιοσύνη αφού αποτελεί έναν φραγμό στην θέσπιση νομών που τους προστατεύουν. Το Σύνταγμα είναι το όμορφο περιτύλιγμα της αστικής ψευδο-δημοκρατίας η οποία εσωτερικά είναι σάπια. Είναι μια παραχώρηση της εκάστοτε ελίτ κάθε χώρας προς τους πολίτες βοηθώντας ταυτόχρονα και στην βιωσιμότητα της.

Δεν είναι όμως ευρύτερα γνωστό ότι το Ισραήλ αποτελεί (μαζί με τη Μεγάλη Βρετανία) μια από τις ελάχιστες χώρες στον κόσμο που δεν διαθέτει γραπτό τυπικό Σύνταγμα, δηλαδή έναν ενιαίο γραπτό καταστατικό χάρτη με ανώτερη ισχύ που να ρυθμίζει την πολιτειακή οργάνωση και λειτουργία του Κράτους και να κατοχυρώνει τις ελευθερίες των πολιτών. Το Ισραήλ χαρακτηρίζεται από κυβερνήσεις της Δύσης ως η μόνη δημοκρατία της Μέσης Ανατολής!

Ως υποκατάστατο στην έλλειψη Συντάγματος, προβλέφθηκε η ψήφιση “Θεμελιωδών Νόμων”, οι οποίοι κάποια στιγμή θα ενώνονταν σε ενιαίο κείμενο Συντάγματος. Πράγματι, από το 1958 ψηφίστηκαν Θεμελιώδεις Νόμοι για διάφορα θέματα, όπως για το ισραηλινό Κοινοβούλιο («Knesset») και τα άλλα ανώτατα κρατικά όργανα, τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων και την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ελευθερίας. Η ονομασία των νόμων αυτών συνδέεται με το γερμανικό Σύνταγμα του 1949 που χρησιμοποίησε για τον εαυτό του τον όρο “Θεμελιώδης Νόμος” («Grundgesetz») αντί του κλασικού “Σύνταγμα”, για να τονίσει τον προσωρινό του χαρακτήρα μέχρι την επανένωση των δύο Γερμανιών (Ανατολικής και Δυτικής). Οι ισραηλινοί Θεμελιώδεις Νόμοι αποτελούν πράγματι τη βάση της πολιτειακής οργάνωσης και των ατομικών ελευθεριών στο Ισραήλ, έχουν όμως ένα εγγενές μειονέκτημα: Δεν διαθέτουν υπέρτερη τυπική ισχύ και κατά κανόνα μπορούν να τροποποιηθούν από την εκάστοτε κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Το σχέδιο του Ισραηλινού πρωθυπουργού, την άνοιξη του 2023, να αναθεωρήσει το σύστημα δικαιοσύνης, με το επιχείρημα ότι θα φέρει εξισορρόπηση των εξουσιών στη χώρα, αλλά με προφανή στόχο να προστατευθεί ο ίδιος από τον κίνδυνο να χάσει την εξουσία λόγω της εμπλοκής του σε σκάνδαλα διαφθοράς, έφερε πολύμηνη κρίση στη χώρα. Παρά τις μαζικότατες διαδηλώσεις και απεργίες των τελευταίων μηνών, το κοινοβούλιο του Ισραήλ θέσπισε νόμους που απαγορεύουν στο ανώτατο δικαστήριο της χώρας να εμποδίζει την εφαρμογή αποφάσεων της κυβέρνησης, κρίνοντάς τες ως «ανεφάρμοστες». Το σχέδιο νόμων της κυβέρνησης Νετανιάχου οφείλει την ύπαρξη του στην έλλειψη Συντάγματος. 

Ένα μεγάλο τμήμα του Ισραηλινού λαού τάσσεται υπέρ της ύπαρξης Συντάγματος. Πολλές φορές όμως κακοποιεί και σκοτώνει ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού (Παλαιστίνιους) λόγω της απουσίας ισότητας (Συντάγματος)!

 Με πληροφορίες από  άρθρο του  Καθηγητή Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ, Σπύρου Βλαχόπουλου.

Στάθης  Γεωργούλης
Δ’ ΕΛΜΕ Ανατολικής Αττικής