Ιλάν Πάπε: Γιατί το Ισραήλ θέλει να διαγράψει το πλαίσιο και την Ιστορία στον πόλεμο στη Γάζα

Από τον αναγνώστη-φίλο του περιοδικού, Π. Δ., λάβαμε και δημοσιεύουμε το ακόλουθο ενδιαφέρον άρθρο, που μετέφρασε ο ίδιος. Συντάκτης του άρθρου ο  Ιλάν Πάπε, Ισραηλινός καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών και Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Exeter  της Μεγάλης Βρετανίας. Το άρθρο δημοσιεύτηκε (στα αγγλικά) στο Al Jazeera στις 5 Νοεμβρίου 2023.

Η αποιστορικοποίηση όσων συμβαίνουν συντρέχει το Ισραήλ στις γενοκτονικές πολιτικές στη Γάζα.

Στις 24 Οκτωβρίου, μια δήλωση του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες προκάλεσε την έντονη αντίδραση του Ισραήλ. Κατά την ομιλία του στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ο επικεφαλής του ΟΗΕ είπε ότι, ενώ καταδίκασε με τον πιο έντονο τρόπο τη σφαγή που διέπραξε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, ήθελε να υπενθυμίσει στον Κόσμο ότι  αυτή δεν έγινε εν κενώ. Εξήγησε ότι δεν μπορεί κανείς να  διαχωρίσει  τα 56 χρόνια κατοχής από την  ενασχόλησή μας με την τραγωδία που εκτυλίχθηκε εκείνη την ημέρα.

Η ισραηλινή κυβέρνηση έσπευσε να καταδικάσει τη δήλωση. Ισραηλινοί αξιωματούχοι ζήτησαν την παραίτηση του Γκουτέρες, ισχυριζόμενοι ότι ο Γκουτέρες υποστήριξε τη Χαμάς και δικαιολόγησε τη σφαγή που αυτή διέπραξε. Τα ισραηλινά μέσα μαζικής ενημέρωσης μπήκαν στο χορό υποστηρίζοντας μεταξύ άλλων ότι ο επικεφαλής του ΟΗΕ «επέδειξε ηθική χρεοκοπία σε εκπληκτικό βαθμό».

Η αντίδραση αυτή υποδηλώνει ότι ένα νέο είδος ισχυρισμών για αντισημιτισμό είναι στο τραπέζι. Μέχρι τις 7 Οκτωβρίου, το Ισραήλ πίεζε ώστε ο ορισμός του αντισημιτισμού να επεκταθεί και  να συμπεριλάβει την κριτική στο Ισραηλινό κράτος και την αμφισβήτηση της ηθικής βάσης του Σιωνισμού. Τώρα, αναφορές στο ευρύτερο πλαίσιο και στην ιστορικοποίηση όσων συμβαίνουν,  θα μπορούσαν επίσης  να πυροδοτήσουν την κατηγορία για αντισημιτισμό.

Η αποιστορικοποίηση αυτών των γεγονότων βοηθά το Ισραήλ και τις  Δυτικές κυβερνήσεις να ακολουθήσουν πολιτικές που απέφευγαν στο παρελθόν λόγω είτε ηθικών είτε τακτικών είτε στρατηγικών παραγόντων.

Έτσι, η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου χρησιμοποιείται από το Ισραήλ ως πρόσχημα για την άσκηση πολιτικών γενοκτονίας στη Λωρίδα της Γάζας. Είναι επίσης ένα πρόσχημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες ώστε να προσπαθήσουν να επιβεβαιώσουν την παρουσία τους στη Μέση Ανατολή. Και είναι πρόσχημα για ορισμένες Ευρωπαϊκές χώρες για να παραβιάζουν και να περιορίζουν τις δημοκρατικές ελευθερίες στο όνομα ενός νέου «πολέμου κατά της τρομοκρατίας».

Υπάρχουν όμως αρκετά ιστορικά πλαίσια για όσα συμβαίνουν σήμερα στην περιοχή Ισραήλ-Παλαιστίνης που δεν μπορούν να αγνοηθούν. Το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο ανάγεται στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν στη Δύση  ο Ευαγγελικός χριστιανισμός μετέτρεψε την ιδέα της «επιστροφής των Εβραίων» σε χιλιαστική θρησκευτική υποχρέωση και υποστήριξε την ίδρυση ενός εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη ως στάδιο της πορείας  προς την ανάσταση των νεκρών, την επιστροφή του Μεσσία και το τέλος του Κόσμου.

Προς τα τέλη του 19ου αιώνα και στα χρόνια πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η θεολογία μετατράπηκε σε  πολιτική  για δύο λόγους.

Πρώτον, λειτούργησε προς το συμφέρον όσων στη Βρετανία επιθυμούσαν να διαλύσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να ενσωματώσουν τμήματα της στη Βρετανική Αυτοκρατορία. Δεύτερον, είχε απήχηση εντός της βρετανικής αριστοκρατίας τόσο σε Εβραίους όσο και σε Χριστιανούς που γοητεύτηκαν από την ιδέα του Σιωνισμού ως πανάκεια για το πρόβλημα του αντισημιτισμού στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, εξαιτίας του οποίου είχε προκληθεί  ένα ανεπιθύμητο κύμα εβραϊκής μετανάστευσης με προορισμό τη Βρετανία.

Όταν αυτά τα δύο συμφέροντα συγχωνεύθηκαν, ώθησαν τη βρετανική κυβέρνηση να εκδώσει την περίφημη –ή διαβόητη– Διακήρυξη του Μπάλφουρ το 1917.

Εβραίοι στοχαστές και ακτιβιστές που επαναπροσδιόρισαν τον Ιουδαϊσμό ως εθνικισμό ήλπιζαν ότι ετούτος ο  ορισμός θα προστάτευε τις εβραϊκές κοινότητες στην Ευρώπη από τον κίνδυνο για την ύπαρξή τους, υποδεικνύοντας την Παλαιστίνη ως τον επιθυμητό τόπο για την «αναγέννηση του εβραϊκού έθνους».

Στην πορεία, το πολιτιστικό και πνευματικό σιωνιστικό σχέδιο μετατράπηκε σε εποικιστικό αποικιακό σχέδιο  που στόχευε στον εξιουδαϊσμό της ιστορικής Παλαιστίνης, αδιαφορώντας για το γεγονός ότι την κατοικούσαν αυτόχθονες πληθυσμοί.

Με τη σειρά της, η παλαιστινιακή κοινωνία, βασικά ποιμενική εκείνη την εποχή, και ευρισκόμενη σε πρώιμο στάδιο εκσυγχρονισμού και δημιουργίας εθνικής ταυτότητας, γέννησε το δικό της αντιαποικιακό κίνημα. Η πρώτη σημαντική ενέργεια ενάντια  στο σιωνιστικό αποικιακό σχέδιο ήρθε με την εξέγερση του al-Buraq, το 1929, κι από τότε  δεν έχει σταματήσει.

Ένα άλλο ιστορικό πλαίσιο που σχετίζεται με την παρούσα κρίση είναι η εθνοκάθαρση της Παλαιστίνης το 1948, που περιελάμβανε τη βίαιη εκδίωξη Παλαιστινίων από τα χωριά τους στη Λωρίδα της Γάζας,  στα ερείπια των οποίων χτίστηκαν ορισμένοι από τους ισραηλινούς οικισμούς που δέχθηκαν την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Αυτοί οι ξεριζωμένοι Παλαιστίνιοι ήταν μέρος των 750.000 Παλαιστινίων που έχασαν τα σπίτια τους και έγιναν πρόσφυγες.

Η συγκεκριμένη εθνοκάθαρση έγινε γνωστή στον Κόσμο αλλά δεν καταδικάστηκε. Ως αποτέλεσμα, το Ισραήλ συνέχισε να καταφεύγει στην εθνοκάθαρση ως μέρος της προσπάθειάς του να διασφαλίσει τον πλήρη έλεγχο της ιστορικής Παλαιστίνης με όσο το δυνατόν λιγότερους εναπομείναντες γηγενείς Παλαιστίνιους. Η εθνοκάθαρση περιελάμβανε την απέλαση 300.000 Παλαιστινίων, κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο του 1967, και την απέλαση  έκτοτε περισσότερων από 600.000 από τη Δυτική Όχθη, την Ιερουσαλήμ και τη Λωρίδα της Γάζας.

Υπάρχει επίσης το πλαίσιο που αφορά την ισραηλινή κατοχή της Δυτικής Όχθης και της Γάζας. Τα τελευταία 50 χρόνια, οι δυνάμεις κατοχής σε αυτά τα εδάφη  έχουν επιβάλει διαρκείς συλλογικές τιμωρίες στους Παλαιστίνιους, εκθέτοντάς τους σε ένα καθεστώς μόνιμης  παρενόχλησης από τους Ισραηλινούς εποίκους και τις δυνάμεις ασφαλείας και φυλακίζοντας εκατοντάδες χιλιάδες από αυτούς.

Από την εκλογή της σημερινής φονταμενταλιστικής μεσσιανικής ισραηλινής κυβέρνησης, τον Νοέμβριο του 2022, όλες αυτές οι σκληρές πολιτικές έφτασαν σε επίπεδα άνευ προηγουμένου. Ο αριθμός των Παλαιστινίων που σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν και συνελήφθησαν στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη εκτινάχθηκε στα ύψη. Επιπλέον, οι πολιτικές της ισραηλινής κυβέρνησης  έγιναν ακόμη πιο επιθετικές  απέναντι στους χριστιανικούς και μουσουλμανικούς ιερούς τόπους στην Ιερουσαλήμ.

Τέλος, υπάρχει και το ιστορικό πλαίσιο του δεκαεξάχρονου αποκλεισμού της Γάζας, όπου σχεδόν ο μισός πληθυσμός της αποτελείται από παιδιά. Το 2018, ο ΟΗΕ είχε ήδη προειδοποιήσει ότι η Λωρίδα της Γάζας, μέχρι το 2020, θα γινόταν ένας τόπος ακατάλληλος για ανθρώπους.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο αποκλεισμός της Γάζας επιβλήθηκε ως απάντηση στις δημοκρατικές εκλογές που κέρδισε η Χαμάς μετά τη μονομερή αποχώρηση του Ισραήλ από την περιοχή. Ακόμη πιο σημαντικό είναι να επιστρέψουμε στη δεκαετία του 1990, όταν η Λωρίδα της Γάζας περικυκλώθηκε με συρματοπλέγματα και αποσυνδέθηκε από την κατεχόμενη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως επακόλουθο  των Συμφωνιών του Όσλο.

Η απομόνωση της Γάζας, ο φράχτης γύρω από αυτήν και η αυξημένη ιουδαϊοποίηση της Δυτικής Όχθης ήταν μια σαφής ένδειξη ότι το Όσλο στα μάτια των Ισραηλινών σήμαινε κατοχή με άλλα μέσα, όχι μια πορεία προς την πραγματική ειρήνη.

Το Ισραήλ έλεγχε τα σημεία εξόδου και εισόδου στο γκέτο της Γάζας, επιτηρώντας ακόμη και το είδος τροφής που εισερχόταν – ενίοτε περιορίζοντάς τη σε συγκεκριμένο αριθμό θερμίδων. Η Χαμάς αντέδρασε σε αυτή την εξουθενωτική πολιορκία εκτοξεύοντας ρουκέτες προς αστικές περιοχές του Ισραήλ.

Η ισραηλινή κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι αυτές οι επιθέσεις υποκινήθηκαν από την ιδεολογική επιθυμία του κινήματος να σκοτώσει Εβραίους –μια νέα μορφή Ναζισμού– αδιαφορώντας για το πλαίσιο τόσο της Nakba όσο και της απάνθρωπης και βάρβαρης πολιορκίας που επιβλήθηκε σε δύο εκατομμύρια ανθρώπους, και της καταπίεσης των συμπατριωτών τους σε άλλα μέρη της ιστορικής Παλαιστίνης.

Η Χαμάς, από πολλές απόψεις, ήταν η μόνη παλαιστινιακή ομάδα που υποσχέθηκε να εκδικηθεί ή να απαντήσει σε αυτές τις πολιτικές. Ο τρόπος με τον οποίο αποφάσισε να απαντήσει, ωστόσο, μπορεί να φέρει τον δικό της τέλος, τουλάχιστον στη Λωρίδα της Γάζας, και μπορεί επίσης να αποτελέσει πρόσχημα για περαιτέρω καταπίεση του παλαιστινιακού λαού.

Η αγριότητα της επίθεσής της δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με κανέναν τρόπο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να εξηγηθεί και να ενταχθεί στο γενικό πλαίσιο. Όσο φρικτό κι αν ήταν, τα άσχημα νέα είναι ότι δεν πρόκειται για  ένα γεγονός που αλλάζει τους όρους του παιχνιδιού, παρά το τεράστιο ανθρώπινο κόστος και από τις δύο πλευρές. Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον;

Το Ισραήλ θα παραμείνει ένα κράτος που ιδρύθηκε από ένα εποικιστικό-αποικιακό κίνημα, το οποίο θα συνεχίσει να επηρεάζει το πολιτικό του DNA και να καθορίζει την ιδεολογική του φύση. Αυτό σημαίνει ότι παρά τον αυτοπροσδιορισμό του ως τη μόνη δημοκρατία στη Μέση Ανατολή, θα παραμείνει δημοκρατία μόνο για τους Εβραίους πολίτες της.

Η εσωτερική πάλη που απασχολούσε το Ισραήλ μέχρι τις 7 Οκτωβρίου ανάμεσα σε αυτό που μπορεί κανείς να αποκαλέσει το κράτος της Ιουδαίας –το κράτος των εποίκων που επιθυμεί το Ισραήλ να είναι πιο θεοκρατικό και πιο ρατσιστικό– και το κράτος του Ισραήλ –που επιθυμεί να διατηρήσει το status quo–  θα ξεσπάσει ξανά.  Μάλιστα, υπάρχουν ήδη σημάδια επανεμφάνισης   αυτής της εσωτερικής πάλης.

Το Ισραήλ θα συνεχίσει να είναι ένα κράτος απαρτχάιντ –όπως διακηρύχθηκε από μια σειρά οργανώσεων για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα– ωστόσο, η κατάσταση στη Γάζα εξελίσσεται. Οι Παλαιστίνιοι δεν θα εξαφανιστούν και θα συνεχίσουν την πάλη τους για την απελευθέρωση, με πολλές κοινωνίες των πολιτών να είναι στο πλευρό τους και τις κυβερνήσεις τους να υποστηρίζουν το Ισραήλ και να του παρέχουν ασυνήθιστη  ασυλία.

Η διέξοδος παραμένει η ίδια: αλλαγή καθεστώτος στο Ισραήλ που θα φέρει ίσα δικαιώματα για όλους, από τον ποταμό Ιορδάνη μέχρι τη Μεσόγειο, και θα επιτρέψει την επιστροφή των Παλαιστινίων προσφύγων. Διαφορετικά, ο κύκλος της αιματοχυσίας δεν θα τελειώσει.

[Για τη μετάφραση Π. Δ.]