Πωλ Ελυάρ – Ο ποιητής που ύμνησε τους αγώνες των λαών

Ο συγγραφέας, ποιητής Πωλ Ελυάρ γεννήθηκε στην πόλη Σαιν – Ντενί κοντά στο Παρίσι στις 14 του Δεκέμβρη 1895 και έφυγε από τη ζωή στις 18 του Νοέμβρη 1952, στο Σαραντον – λε – Πον της Γαλλίας.

Ολόκληρη τη ζωή του την αφιέρωσε στον αγώνα, για να φτάσει και να ανταμώσει ο άνθρωπος την ανθρώπινη υπόστασή του. Αγωνίστηκε για καλύτερες και πιο δίκαιες κοινωνίες.

Σε ηλικία 17 ετών αρρωσταίνει βαριά από φυματίωση και πηγαίνει για δύο χρόνια σε σανατόριο στην Ελβετία.

Μετά την επιστροφή του στη Γαλλία και λίγο αργότερα, στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, το 1914 τον καλούν στο μέτωπο.

Ο Πωλ Ελυάρ υποστήριξε τη Μαροκινή Επανάσταση το 1925, ενάντια στους Ισπανούς.

Λίγο αργότερα το 1927 εντάσσεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας και το 1936 επισκέπτεται την Ισπανία και στράφηκε κατά του φασισμού.

Το 1937 βομβαρδίζεται από τους φασίστες η Γκερνίκα. Ο Πικάσο φτιάχνει τον εμβληματικό πίνακα και ο Ελυάρ το ποίημα για τη “Νίκη της Γκερνίκα”.  Ο Πικάσο και ο Ελυάρ ήταν καλοί φίλοι.

Στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ο Ελυάρ μαζί με τον Αραγκόν, δημιουργούν την Εθνική Επιτροπή των Γάλλων Συγγραφέων.

Καταζητείται από τις κατοχικές γερμανικές αρχές και περνάει στην παρανομία. Αντιστάθηκε για άλλη μια φορά στον φασισμό.

Έρχεται στην Ελλάδα και στα τέλη του Μάη του 1949 ανεβαίνει στον Γράμμο, από όπου και έμεινε μέχρι στις 4 του Ιούλη, για συμπαράσταση των αγωνιστών του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας. Ύμνησε τον αγώνα του ΔΣΕ. Με ποίημα υμνεί τις γυναίκες αγωνίστριες.

Στις ελληνίδες αδελφές μου

Αδελφές μου της ελπίδας, ω, γυναίκες
Έχετε κλείσει συμφωνία ενάντια στο θάνατο
Ω, αθάνατες αγαπημένες μου,
Παίζεται τη ζωή σας
Για να θριαμβεύσει η ζωή
Είναι κοντά η μέρα, ω, αδελφές μου του μεγαλείου
Που θα κοροϊδεύομε τις λέξεις πόλεμος και μιζέρια
Γιατί θα έχετε νικήσει 

Σε μια σειρά ποιημάτων του εξήρε τον αγώνα του ΔΣΕ με τον τίτλο “Ελλάδα, ρόδο του λογικού μου”, που απέδωσε ο Τίτος Πατρίκιος.

Για να μη χαθούν αυτά τα ποιήματα εκδόθηκαν σ’ ένα λεύκωμα με χαρακτικά της Ζιζής Μακρή. Μετά από χρόνια έγινε ανατύπωση για να διασωθούν, σε μετάφραση της καθηγήτριας της Ιστορίας στο Παρίσι, Ελένης Μπιμπίκου – Αντωνιάδου.

Ο Πωλ Ελυάρ είχε επαφές με τους σπουδαίους Γάλλους ποιητές και συγγραφείς Λουί Αραγκόν, Τριστάν Τζορά, Αντρέ Μπρετόν και άλλους.

Το έργο του έχει μεταφραστεί στην Ελλάδα και κυκλοφορεί από διάφορες εκδόσεις.

Τα ποιήματα του Πωλ Ελυάρ που ακολουθούν, είναι σε μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη, από τη Δεύτερη Γραφή (Ίκαρος – 1976).

 

Η Νίκη της GUERNICA

 

1

Ομορφιά του κόσμου τα χαλάσματα

Στους κάμπους και στα μεταλλεία

 

2

Άνθρωποι που τ’ αντέχεται όλα

Το κρύο τη φωτιά

Τις βλαστήμιες τους χτύπους τη μαυρίλα

 

3

Άνθρωποι που τ’ αντέξατε όλα

Το χάσμα ιδού που σας στυλώνει ασάλευτους

Θα χρησιμέψει ο θάνατό σας για παράδειγμα

 

4

Καρδιά ριγμένη χάμου ανάσκελα

Ο θάνατος

 

5

Σας βάζαν να πλερώνετε ως και τη γης

Ως και τον ουρανό τον ύπνο το νερό και το ψωμί

Και τη μεγάλη ανέχεια της ζωής σας

 

6

Πρόθυμοι τάχα για μια συνεννόηση

Μπουκώνανε τους ισχυρούς καθίζαν στο σκαμνί τους άπραγους

Ελεούσαν μοιράζοντας στα δυο και την πεντάρα

Προσκυνούσαν τα πτώματα

Τσακισμένοι απ’ τις πολλές ευγένειες

 

7

Το παρακάνουν δεν το βάζουν κάτω

Καλέ τι άνθρωποι είναι αυτοί δεν είναι σαν εμάς

 

8

Οι γυναίκες τα παιδιά κρύβουν τον ίδιο θησαυρό

Από φύλλα πράσινα και από άνοιξη κι από καθιάρο γάλα

Κι από διάρκεια

Μέσα στ’ αγνά τους μάτια

 

9

Οι γυναίκες τα παιδιά κρύβουν τον ίδιο θησαυρό

Μέσα στα μάτια τους

Οι άντρες όπως μπορούνε τον υπερασπίζονται

 

10

Οι γυναίκες τα παιδιά κρύβουν τα ίδια πορφυρά

Ρόδα μέσα στα μάτια τους

Καθένας δείχτει το αίμα του

 

11

Η δειλία κι η αντρεία της ζωής και του θανάτου

Τόσο δύσκολος ο θάνατος τόσο εύκολος

 

12

Άνθρωποι που για σας ο θησαυρός αυτός υμνήθηκε

Άνθρωποι που για σας ο θησαυρός αυτός αδικοχάθηκε

 

13

Άνθρωποι πραγματικοί που η απόγνωση για σας

Θρέφει τη φάουσα φωτιά της ελπίδας

Μαζί ας ανοίξουμε το πιο στερνό του μέλλοντος μπουμπούκι

 

14

Παρίες ο θάνατος η γη κι ο ουρανός

Των εχτρών μας έχουν το μονότονο

Χρώμα της νύχτας της δικής μας

 

Ο που έχει δίκιο θαν το βρει!

 

*

 

                     Υπάρχουμε

 

Βλέπεις της νύχτας τη φωτιά που βγαίνει απ’ το καβούκι της

Και το δάσος το βλέπεις χωμένο στη δροσιά

 

Βλέπεις γυμνό τον κάμπο

Στα πλευρά ενός ουρανού αργοκύλητου

Αψηλά το χιόνι ωσάν θάλασσα

Κι αψηλά τη θάλασσα μες στον γλαυκόν ορίζοντα

 

Πέτρες τέλεια δουλεμένες

Γλυκά δάση καταφύγια σκεπαστά

Βλέπεις πέρα στη χρυσή τους τη μελαγχολία πόλεις

Πεζοδρόμια όλο ευγένειες

Μια πλατεία όπου το άγαλμα της μοναξιάς

Χαμογελάει κι ο έρωτας έχει ένα σπίτι μόνο

 

Βλέπεις τα ζώα σωσίες πονηρούς

Αλληλοθυσιασμένους

Άσπιλ’ αδέρφια που η σκιά τους μακριά

Σμίγει σε μιαν αιμάτινη έρημο

 

Βλέπεις ένα ωραίο παιδί πώς παίζει πώς γελά

Που ‘ναι μικρούλι που ‘ναι πιο μικρό

Κι από το πιο μικρό πουλί της άκριας των κλαριών

 

Ένα τοπίο που γεύεσαι σαν το νερό ή το λάδι

Κι όπου δεν είναι βράχος πια μα όπου εγκαταλείπει η γης

Στο θέρος τη χλωράδα της ναν τη σκεπάσει φρούτα

 

Γυναίκες κατεβαίνοντας από τ’ αρχαίο τους κάτοπτρο

Σου φέρνουν μια νεότητα μια πίστη στη δική σου

Κάποια μ’ ένα μαγνάδι φως που σε τραβάει σε κάνει

Κρυφά τον κόσμο να κοιτάς έξω απ’ τον εαυτό σου

Μαζί με μας θα ζωντανέψουνε όλα

 

Ζώα σωστά χρυσά μπαϊράκια μου

Κάμποι γλυκές μου περιπέτειες

Χρήσιμη χλόη πολιτείες ευαίσθητες

Θα ‘ρθει μια μέρα που θα σας διαφεντεύουνε άνθρωποι

 

Άνθρωποι πόχουνε περάσει από δαρμούς και δάκρυα

Μα που τα όνειρά τους πια θα τα δρέπουν ακέραια

 

Βλέπω σωστούς ευαίσθητους χρήσιμους και καλούς

Ανθρώπους να τινάζουν από πάνω τους

Ένα βάρος αχνότερο από θάνατο

Και να κοιμούνται από χαρά μέσα στο βρόντο του ήλιου.

 

*

 

      Για να μπορέσω εδώ να ζήσω

 

Όταν μου σώθηκαν οι ορίζοντες άναψα μια φωτιά

Μια φωτιά να κάνουμε παρέα

Μια φωτιά να με μπάζει στις νύχτες του χειμώνα

Μια φωτιά να ζω κάπως καλύτερα

 

Έριχνα μέσα της αυτά που η μέρα μου είχε δώσει

Τα δάση και τα θάμνα, τ’ αμπέλια, τα κλειδιά τους

Τις γιορτές, τις γούνες, τα λουλούδια, τα έντομα.

 

Έζησα μες στις φλόγες που τριζοβολούσαν

Στης ζεστασιάς τους έζησα την ευωδιά·

Ήμουνα πλοίο που βούλιαξε μες στα ρηχά

Ένας νεκρός ως το έσχατο πρωταρχικό στοιχείο.

 

*

 

Λίγη ανάσα

 

Εμείς από το μέλλον

Για μια μικρή στιγμή ας συλλογιστούμε τα όσα πέρασαν

Αρετή συλλογίσου τα δεινά

Περασμένα τωρινά μου

Πια δεν τα φοβόμαστε

 

Λέγαμε αγάπη κι ήταν ζωή

Στους πύργους και στις αμμουδιές των παιδικών μας χρόνων

Ήταν ελαφρύ αέρινο αίμα

Κι από το λέγε – λέγε μυστικά

Γινόμασταν στο τέλος άλλοι.

Χαρά να παίρνεις και να δίνεις

Εφευρίσκαμε πάντα τη φωτιά

Πάντα και μόνο τη φωτιά

 

Όταν μιλούσα μόνος

Έλεγ’ αγάπη κι ήταν ζωή

Μιλούσα κι άκουγα θαρρείς τον όμοιό μου

Της καρδιάς μου τα χίλια – δυο κουπιά σκίζαν τη σάρκα μου

Μιλούσα κι έλεγα δεν θέλω

Πια να βλέπω μες στον ήλιο μια σκιά σαν αυτή.

 

Δωσ’ μου πίσω τη θλίψη μου δωσ’ μου το σαράκι

Να μην βλέπω πια

Μια βροχή σαν αυτή μ’ όλο το βάρος πόχει

Στο γυμνό μου μέτωπο και στα νερά

Τα βαθιά και τ’ απύθμενα που μας έχουν ενώσει.

 

*

 

ΦΤΕΡΟ ΝΕΡΟΥ ΚΑΘΑΡΙΟΥ ευκολοσύντριφτη βροχή

Δροσιά στα χάδια τυλιγμένη

Στα λόγια και στα βλέμματα

Έρωτα που κρυφά κρατείς ό,τι αγαπώ.

 

*

 

ΣΕ ΟΠΛΑ ΕΠΙΦΟΒΑ κρέμεται η ζωή

Κι είναι αυτή που εξοντώνει όποιον τη νιώθει

Δείχ’ το αίμα σου, Μητέρα των καθρεφτισμών

Ομοιότητα, δείχ’ το αίμα σου

Που να στερέψουν οι βρύσες των αθώων ημερών

Από ντροπή σαν σούρουπα.

Επιμέλεια: Στρατής Γαλιάτσος