Ο ανθός της Ρούμελης

Παραμονή 24 του Δεκέμβρη του έτους 1947. Ο ραδιοφωνικός σταθμός  του ΔΣΕ (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας) μετά από απόφαση του Πολιτικού γραφείου του ΚΚΕ, ανακοινώνει τον σχηματισμό της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης της Ελεύθερης Ελλάδας. 

Χριστούγεννα ανήμερα, ξημερώματα, ο ΔΣ επιτίθεται  στην πόλη της Κόνιτσας την οποία υπεράσπιζε ο ΕΣ (Εθνικός Στρατός) . Το κράτος της Αθήνας μετά δύο μέρες ψηφίζει τον λεγόμενο  αναγκαστικό νόμο 509 “Περί μέτρων ασφαλείας του κράτους και  του κοινωνικού καθεστώτος” θέτοντας το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και την Εθνική Αλληλεγγύη εκτός νόμου. Έχει προηγηθεί το νομοθέτημα που ψηφίστηκε στην Βουλή  18/6/1946, το οποίο καταγράφηκε ως Γ’ Ψήφισμα και έθετε την Αριστερά εκτός νόμου, όχι όμως  ακόμη σε επίπεδο πολιτικής οργάνωσης. Στις 4 Ιανουαρίου ηττημένος ο ΔΣ εγκαταλείπει την προσπάθεια κατάληψης της πόλης. Η επίθεση αμέσως μετά συνδέθηκε με τις προθέσεις της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης και την εγκατάστασή της στην Κόνιτσα, ως πρωτεύουσα  του κράτους  της Ελεύθερης Ελλάδας. Η επιχείρηση αυτή αποσκοπούσε σε μια επίδειξη δύναμης, στη δημιουργία πολιτικών εντυπώσεων και ενός κλίματος αισιοδοξίας, νίκης και τρομοκράτησης του Κράτους της Αθήνας. Οι λίγες χιλιάδες  μαχητές πού ενδεχομένως θα μπορούσε ο ΔΣ να συγκεντρώσει δεν θα μπορούσαν να στηρίξουν την άμυνα της πόλης, απέναντι σε έναν αντίπαλο με πολλαπλάσιες στρατιωτικές δυνάμεις, εφεδρείες, εφόδια, οπλικά συστήματα και πυρομαχικά. 

Είναι οι μέρες του Δεκέμβρη, μέρες εμφυλίου, το Αρχηγείο Ρούμελης του ΔΣ από τις 20 του μήνα  μέχρι τον Ιανουάριο του ’48 στρατολογεί και συγκροτεί  σε έμπεδα στα χωριά της Ευρυτανίας Κλειτσό, Βράχα και Φουρνά μια δύναμη περίπου χιλίων ανθρώπων νεαρής ηλικίας, ανάμεσά τους περισσότερες από τριακόσιες νέες γυναίκες και κορίτσια. Στην πλειοψηφία είναι άτομα θεωρούμενων αριστερών οικογενειών. Έτσι σχηματίστηκε ένα σώμα με στρατιωτική δομή, σε τρία τάγματα,  που απετέλεσαν  την “ταξιαρχία  αόπλων Ρούμελης”, όπως ονομάσθηκε αργότερα. Αποστολή αυτού του σώματος εφέδρων νεοσυλλέκτων ήταν η μετάβασή του στην περιοχή του Γράμμου, για να εκπαιδευτεί πολεμικά και να ενισχύσει  ένοπλα τις μάχιμες μονάδες του ΔΣ. Στο διάστημα της παραμονής των επιστρατευμένων  το βάρος  δόθηκε στην ανάπτυξη στρατιωτικών δεξιοτήτων, στην πολιτική  διαπαιδαγώγηση, καθώς και στην ηθική τους προετοιμασία για τις  σκληρές συνθήκες που θα βίωναν. Επίσης, έγιναν οι απαραίτητες προετοιμασίες για την τροφοδοσία, μεθοδικά με φροντίδα και επιμέλεια. Από τα χωριά της περιοχής συγκεντρώθηκαν λάδια, παξιμάδια, τραχανάς, καπνός, γουρουνοτσάρουχα, πέταλα και άλλα αναγκαία εφόδια τα οποία φορτώθηκαν σε μουλάρια όταν ήρθε η ώρα.

Απορρίφθηκε εξαρχής από την στρατιωτική ηγεσία της Φάλαγγας η βόρεια φυσική διαδρομή, μέσω του Κόζιακα, Καλαμπάκας, Μετσόβου και Χάσια. Θεωρήθηκε επικίνδυνη και δύσκολα θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη μέσα στο χιόνι από τις μονάδες του ΕΣ και την αεροπορία. Προτάθηκε ένας δεύτερος δρόμος που θεωρήθηκε ασφαλέστερος, ένα πέρασμα από το όρος Όθρυς στον Θεσσαλικό κάμπο,  μέσα από την λίμνη Κάρλα και τον ποταμό Πηνειό, στα χωριά του Μαυροβουνίου,  Κίσσαβος, Όλυμπος, τα Πιέρια και Χάσια όρη και τέλος ο  Γράμμος.   

 Η ταξιαρχία των αόπλων ξεκίνησε την πορεία της από την Βράχα στις 18 του Γενάρη συνοδευόμενη από εκατοντάδες ένοπλους μαχητές του ΔΣΕ και δυνάμεις ιππικού, με κακοκαιρία και χιόνι που έφτανε το ενάμισι μέτρο. Δύο ημέρες αργότερα από τα χωριά του κάμπου εντάχθηκαν στην δύναμη ακόμη τριακόσιοι άοπλοι Θεσσαλοί.  Σύμφωνα με την έκθεση  του περιοδικού “Δημοκρατικός Στρατός”,  “αυτό το υλικό όμως ήταν ηθικά και ψυχολογικά απροετοίμαστο για μια τέτοια κίνηση και μας έβλαψαν, γιατί έσπερναν την  ηττοπάθεια και λιποτακτούσαν στο δρόμο”.

Άοπλοι και ένοπλοι μαχητές και μαχήτριες, αναμετρήθηκαν με δυνάμεις του εχθρού, διάβηκαν  τα παγωμένα αβαθή λασπωμένα νερά της λίμνης, πιασμένοι σφιχτά  σε αλυσίδες κατά μικρές ομάδες. Αεροπορικοί βομβαρδισμοί, ενέδρες και  συνεχείς μάχες με δυνάμεις του ΕΣ, την χωροφυλακή, τους ΜΑΥδες και τα παραστρατιωτικά σώματα. Αναρριχήθηκαν στις χιονισμένες βουνοκορφές, οι απώλειες ήταν καθημερινές, η εξάντληση από τις πολύωρες πορείες, το ψύχος και η πείνα αύξαναν τον αριθμό των νεκρών, των λιποτακτών και των αγνοουμένων, αρκετά μουλάρια χρησιμοποιήθηκαν προς σίτιση της φάλαγγας. Οι τραυματίες και άρρωστοι με απόφαση αναγκαστικά εγκαταλείφθηκαν, αρκετοί μαχητές ήταν ξυπόλητοι με πληγωμένα πόδια, ακολουθούσαν την φάλαγγα ακόμη και μπουσουλώντας.  

Αποδεκατισμένη η φάλαγγα φθάνει στην Ανθρακιά Γρεβενών όπου εκεί συναντά φίλιες δυνάμεις  και στις 25 Μαρτίου του 1948 καταλήγει στον Γράμμο.

Από τους 1300 συναγωνιστές, επιστρατευμένους, εθελοντές κάπου 300-350 καταπονημένοι, τραυματισμένοι και άρρωστοι, κατάφεραν να φθάσουν στον προορισμό τους στο Γενικό Αρχηγείο, να ενισχύσουν  τις μάχιμες μονάδες του ΔΣΕ. Μετά από μια πορεία σαράντα δύο ημερών,  αφού διέσχισαν έξι οροσειρές, από την Ρούμελη στην Μακεδονία. Μια επική και ηρωική πορεία, όπως χαρακτηρίστηκε τότε,  εκτεθειμένη και ακάλυπτη κάτω από αντίξοες συνθήκες, που από την αρχή είχε γίνει αντιληπτή από τις κυβερνητικές δυνάμεις, που την κατεδίωξαν ανελέητα. Ένα οδοιπορικό  εκατοντάδων χιλιομέτρων, αυτοκτονικό, αλλά θάρρους, αγωνιστικότητας, αλληλεγγύης και αυτοθυσίας.  Ένα εγχείρημα που σχεδιάσθηκε κάτω από την πίεση των πολιτικών γεγονότων και αδιεξόδων. 

Απόστολος Δ. Καραμπάς

ΠΗΓΕΣ

Γιαννακόπουλος Στ., “Ηρωική Πορεία (Ταξιαρχία αόπλων της Ρούμελης)”, Αύγουστος 1948.

Μαργαρίτης Γ., Τόμος 1 “Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου 1946-1949”, Εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα 2005.

Περιοδικό, “Δημοκρατικός Στρατός”, Τόμος Α’, Εκδ. Ριζοσπάστης, Αθήνα 1996.