Στρατόπεδο Χαϊδαρίου – Η εξόντωση των Εβραίων της Ελλάδας, από μαρτυρίες του Αντώνη Φλούντζη

Μεταξύ των ετών 1933 και 1945, η ναζιστική Γερμανία μαζί με τους συμμάχους και τους συνεργάτες της εφάρμοσαν ένα ευρύ φάσμα αντιεβραϊκών πολιτικών και μέτρων, που οδήγησαν σε μαζικές δολοφονίες.  Οι πολιτικές αυτές ήταν διαφορετικές από τόπο σε τόπο. Ωστόσο, σε όλες τις περιπτώσεις, εκατομμύρια άνθρωποι διώχθηκαν μόνο και μόνο επειδή προσδιορίστηκαν ως Εβραίοι. Ανάμεσα στα μέτρα σε βάρος των Εβραίων ήταν οι εκτοπισμοί και ο εγκλεισμός σε στρατόπεδα συγκέντρωσης (γκέτο).

Στην Ελλάδα της Κατοχής δημιουργήθηκαν πολλά στρατόπεδα συγκέντρωσης η ύπαρξη των οποίων δεν έχει διερευνηθεί ακόμα όσο θα έπρεπε. Το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης στην κατεχόμενη Ελλάδα, στο Χαϊδάρι, είναι και το λιγότερο γνωστό από τα αντίστοιχα στρατόπεδα στην Ευρώπη. 

Λειτούργησε υπό τις διαταγές των Ιταλών για λίγες μόνο μέρες και στις 10 Σεπτεμβρίου του 1943 πέρασε στα χέρια των Γερμανών, και συγκεκριμένα της SD (Sicherheitdienst), της Υπηρεσίας Ασφαλείας των Ες Ες. Στις αρχές λειτουργούσε ως παράρτημα των φυλακών Αβέρωφ της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.  

Το στρατόπεδο λειτούργησε ως τις 27 Σεπτέμβρη 1944.

Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταφέρθηκαν εκτός των Εβραίων και χριστιανοί. Δεν έχουμε στοιχεία για τον συνολικό αριθμό των αιχμαλώτων, εκτός από την αναφορά του Αντώνη Φλούντζη, κρατούμενου γιατρού του στρατοπέδου, για 5.506 ανθρώπους που στάλθηκαν στη Γερμανία και στην Πολωνία.                                                                                                                                               

Επίσης, ο Αντώνης Φλούντζης, αναφέρει πως κρατούμενοι ήταν και 243 κομμουνιστές Ακροναυπλιώτες, 20 Αναφιώτες και 327 αιχμάλωτοι των Ιταλών. 

Αντώνης ΦΛΟΥΝΤΖΗΣ, «Χαϊδάρι – Κάστρο και βωμός της Εθνικής Αντίστασης»

Το Χαϊδάρι ήταν, κυρίως, κέντρο μεταγωγών των κρατουμένων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης και λειτουργούσε με βάση τους κανονισμούς που ίσχυαν σε όλα τα ναζιστικά κολαστήρια. Στο Μπλοκ 15, την πτέρυγα απομόνωσης, οδηγούνταν οι μελλοθάνατοι και οι Εβραίοι από διαφορετικούς τόπους προέλευσης.

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ερρίκου Σεβίλλια, πριν από την άφιξή του με άλλους Εβραίους της Αθήνας στο Χαϊδάρι, τον Μάρτη του 1944,  δεν υπήρχαν πολλοί Εβραίοι εκεί. «Τους πρώτους Εβραίους, οχτώ τον αριθμό, τους έφερε το απόγευμα στις 4 Δεκέμβρη του 1943, ένα αυτοκίνητο της Γκεστάπο.[…] Αργότερα έφτασαν τις 3000». 

Η πρώτη μεγάλη μεταγωγή Εβραίων στο Χαϊδάρι έγινε στις 29 Μάρτη 1944, 614 άτομα: 352 από την Άρτα, 172 από την Πρέβεζα, 30 από το Αγρίνιο και 60 από την Πάτρα. Έφεραν επίσης 180 Ιταλούς, 19 Πορτογάλους κι ένα μεγάλο αριθμό Ισπανούς και Τούρκους υπηκόους Εβραίους. Από αυτούς και από εκείνους, που βρίσκονταν από πριν στο στρατόπεδο, επιλέχτηκε η πρώτη αποστολή  Εβραίων από το Χαϊδάρι στη Γερμανία, που πραγματοποιήθηκε στις 2 Απρίλη 1944. Όπως έγινε και στις κατοπινές αποστολές, τους συγκέντρωσαν, τους επιβίβασαν σε αυτοκίνητα, τους πήγαν στο σταθμό του Ρουθ και τους μεν ξένους υπηκόους, Ισπανούς και Τούρκους, τους έστειλαν στις πατρίδες τους, ενώ τους άλλους τους έστειλαν στη Γερμανία.

 Η πρώτη μεγάλη αποστολή Εβραίων που φεύγει από την Αθήνα για το Άουσβιτς την Κυριακή 2 Απριλίου αριθμεί περίπου 1.900 κρατούμενους του Χαϊδαρίου, κλεισμένους σε καμιά τριανταριά φορτηγά βαγόνια. Καθ’ οδόν μεγαλώνει: Εβραίοι της Χαλκίδας, της Λάρισας, 2.400 αιχμάλωτοι από τον Βόλο, τα Τρίκαλα, και κυρίως από τα Ιωάννινα. Πρόκειται για έναν τερατώδη συρμό, με 5.200 ανθρώπους, σε συνθήκες φριχτού συνωστισμού και ασφυξίας. 

Μαρτυρείται πως μια άλλη μεγάλη μεταφορά 700-1.000 κρατούμενων έγινε τη δεύτερη εβδομάδα του Απριλίου του 1944, και από αυτούς ο «άγγελος του θανάτου», γιατρός του Άουσβιτς Γιόζεφ Μένγκελε, επέλεξε 320 άνδρες και 328 γυναίκες για ψευδοϊατρικά πειράματα. 

Δεν περιλήφθηκαν στην αποστολή ο Τζακ Μωσέ με τον πατέρα, την μητέρα, την αδελφή του. Ο Ουμπέρτο Μοντιάνο από την Θεσσαλονίκη με τη χριστιανή γυναίκα του, ο Δαβίδ Μπενβενίστε με τη γυναίκα του Φλόρα, η Αλίκη Ακρίς, η Φανή Δημάκη. 

Επίσης, δεν συμπεριλήφθηκαν και οι Ραφαήλ Παρίτσης Γιεσούλα, ο Γαλλοεβραίος Εδουάρδο Λούπο και ο Κοέν, που αργότερα έγιναν – και οι τρεις – όργανα των Γερμανών, βασανιστές, χαφιέδες και προδότες όχι μόνο των άλλων κρατουμένων, αλλά και των “δικών τους” τη στιγμή που τα κρεματόρια, οι θάλαμοι αερίων, οι άδικες εκτελέσεις ξεκλήριζαν την εβραϊκή γενιά.

Το κουβάλημα των Εβραίων και το “στάλσιμο” συνεχίζεται και μετά την πρώτη αποστολή του Απρίλη χωρίς σταματημό. Ας σταθούμε σε τρία σημεία της διήγησής του:

-Την εβραιοπούλα, το κοριτσάκι των 6-7 χρόνων, που έφυγε για Γερμανία με την δεύτερη αποστολή. Οι γονείς της έφυγαν με την πρώτη.

-Την γυμνή νεαρή γυναίκα, που έγδυσαν και ερεύνησαν για – τυχόν – κρυμμένα χρυσαφικά ακόμη και στα γεννητικά όργανα.

-Την αυτοκτονία της Εβραίας στην απομόνωση.

Το καλοκαίρι του 1944 οι Γερμανοί “τελείωσαν” με τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης και με όσους έπιαναν ομαδικά ή ατομικά στις διάφορες πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας. Συνέχισαν το σχέδιο του ξεκαθαρίσματος και των νησιών: Στις 17 Ιούνη έστειλαν στο Χαϊδάρι 1850 Επτανήσιους Εβραίους, ιδίως από την Κέρκυρα, μητέρες και μωρά στην αγκαλιά, άνδρες, νέους και γέρους. Νηστικοί, διψασμένοι, στοιβαγμένοι στα πλοία, κακοποιημένοι με το « βούρδουλα» στο ταξίδι πέθαναν πέντε και τρεις χάθηκαν. Όταν μπήκαν στο στρατόπεδο τους χώρισαν αριστερά τους άνδρες και δεξιά τα γυναικόπαιδα.

Ακολουθεί η Τρίτη αποστολή των Εβραίων από τα Δωδεκάνησα. Η πιο μαρτυρική μεταφορά προς το Χαϊδάρι ήταν αυτή των 1700 Εβραίων της Ρόδου και της Κω στις 24 Ιούλη 1944. Το βασανιστικό ταξίδι τους κράτησε 8 μέρες. Στη διαδρομή πέθαναν 7 και 12 πληγώθηκαν θανάσιμα. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Μανώλη Κριαρά «ήταν οι Εβραίοι της Ρόδου, σε οικτρή κατάσταση… γέροι να πέφτουνε κάτω, να κλαίνε… Τους έβαλαν να καθίσουν κάτω από καυτό ήλιο. Άρχισαν να διψούν. 

Μετά από πολλά βάσανα, άγριο μαστίγωμα στο σώμα και το πρόσωπο, τους έφεραν νερό σε ένα βρώμικο καζάνι … Νύχτωσε. Δεν τους έδωσαν φαΐ – τους έστειλαν σε χωριστούς θαλάμους … Κανένα οίκτο, καμία συμπόνια δεν εκδήλωσαν προς αυτούς τους ταλαίπωρους και δύστυχους ανθρώπους οι Γερμανοί.

Οι Εβραίοι της Ρόδου είχαν μαζί τους αρκετά πράγματα, ιδίως λίρες και χρυσαφικά. Το τι επακολούθησε δε περιγράφεται. Ληστεία απίστευτη, ωμή, ελεεινή, πιο ταπεινωτικά μεταχειρίζονταν τις γυναίκες».

Για τις κτηνώδεις συνθήκες κράτησης, ο Αντώνης Φλούντζης στηρίχθηκε σε γραπτές μαρτυρίες, όπως του κρατούμενου Παναγιώτη ΚΟΤΣΙΑΒΡΑ. Γράφει ο γιατρός, ότι ο Π. ΚΟΤΣΙΑΒΡΑΣ – σε γράμμα του προς την εφημερίδα «ΑΥΓΗ» μιλά για το προαύλιο «14», δίπλα στο γραφείο που γίνονταν οι ανακρίσεις, απομονωμένο από το λοιπό στρατόπεδο. “Εκεί” η διοίκηση του στρατοπέδου υπέβαλλε τις «ειδικές» τιμωρίες.

Για το «14» ο γιατρός αναφέρεται στα βασανιστήρια μέχρι θανάτου του Εβραίου Λεόν Ακρίς. Στο μπλοκ των γυναικών κρατιόταν η αδελφή του Αλίκη, από τις λίγες Εβραίες που διασώθηκαν.

Από το Χαϊδάρι πέρασαν 2500 περίπου Εβραίες γυναίκες και παιδιά. Γλίτωσαν πολύ λίγες, 20 περίπου, όσες είχαν κάνει μικτό γάμο ή ήταν ξένοι υπήκοοι (Αυστραλοί κ.λ.π.) και έμειναν στο Χαϊδάρι.                                                                                                                

Ενδιαφέροντα στοιχεία για τη ζωή των γυναικών στο μπλοκ «6» δίνει ο   ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ της 26 Ιούλη του 1946, παρμένα « Απ’ το ημερολόγιο του Ζ. Ακροναυπλιώτη».

Μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έξι εκατομμύρια Εβραίοι εκτοπίστηκαν και εκατομμύρια άλλοι ήταν νεκροί. Η ναζιστική Γερμανία και οι σύμμαχοι και συνεργάτες της είχαν καταρρακώσει ή καταστρέψει εντελώς χιλιάδες εβραϊκές κοινότητες σε όλη την Ευρώπη και ανάμεσά τους και ελληνικές.

                                                                                                  Ιωάννα ΚΩΤΣΙΑΒΡΑ