«Απάνω στα ψηλά βουνά αντάρτες ΕΠΟΝίτες/ παλεύουν για τη λευτεριά χτυπώντας τους φασίστες…»

Σαν σήμερα, στις 23 του Φλεβάρη 1943, σε ένα μικρό σπίτι, στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3, στους Αμπελόκηπους, ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ), η μεγαλύτερη νεολαιίστικη οργάνωση της χώρας.

Στην ιδρυτική συνδιάσκεψη της ΕΠΟΝ μετείχαν οι οργανώσεις νέων: η «Αγροτική Νεολαία Ελλάδος», η «Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία», η «Ενιαία Μαθητική Νεολαία», η «Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης», ο «Θεσσαλικός Ιερός Λόχος», η «Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία», η «Λεύτερη Νέα», η «Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος» (ΟΚΝΕ), η «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδος», και η «Φιλική Εταιρεία Νέων».

«Οι βασικοί σκοποί που πρέπει να περιέχονται στο καταστατικό της ΕΠΟΝ» αναφέρονται στο ιδρυτικό κείμενο της ΕΠΟΝ: «α. Η εθνική απελευθέρωση με βάση την ακεραιότητα της Ελλάδας. β. Η εξόντωση του φασισμού τώρα και στο μέλλον και με οποιαδήποτε μορφή και αν παρουσιαστεί. Αποκατάσταση της Λαϊκής Κυριαρχίας έτσι που όλες οι εξουσίες να απορρέουν απ’ την κυρίαρχη θέληση του Λαού και της νέας γενιάς. γ. Η καταπολέμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων και η υπεράσπιση της ειρήνης με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών και της αδελφικής συνεργασίας όλων των Λαών και Νεολαιών και ειδικά της Βαλκανικής. δ. Η υπεράσπιση των οικονομικών, πολιτικών, εκπολιτιστικών και μορφωτικών δικαιωμάτων και επιδιώξεων της νέας γενιάς (…) 8. Η Πανελλαδική σύσκεψη αποφασίζει την προσχώρηση της ΕΠΟΝ στο ΕΑΜ σαν εκπρόσωπος της νέας γενιάς, με συμμετοχή του αντιπροσώπου της στην ΚΕ του ΕΑΜ».

“Πολεμάμε και τραγουδάμε…” – Περήφανες ανταρτοεπονίτισσες (Φωτογραφία: Σπύρος Μελετζής)

Η θρυλική ΕΠΟΝ, με την καθοριστική συμβολή της ΟΚΝΕ και με σημαία το «Πολεμάμε και τραγουδάμε», πήρε ενεργό μέρος στον ένοπλο αγώνα κατά των χιτλερο-φασιστών καταχτητών, συσπειρώνοντας στις γραμμές της πάνω από 600.000 περήφανα νιάτα. Τα μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ που έγιναν αντάρτες του ΕΛΑΣ ξεπέρασαν τους 35.000.

Η συμβολή των ΕΠΟΝιτών και ΕΠΟΝιτισσών που αγωνίστηκαν στα τμήματα του ΕΛΑΣ, μέχρι και την απελευθέρωση, ήταν τεράστια. Σύμφωνα με την Έκθεση του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ προς το Παγκόσμιο Συμβούλιο Νέων για το χαρακτήρα, τους σκοπούς και τη δράση της από την ίδρυσή της έως το 1945:

Πάνω από 8.000 επίλεκτοι ΕΠΟΝίτες αντάρτες πολέμησαν τους Ιταλούς, τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους κατακτητές μέσα απ’ τις γραμμές 200 υποδειγματικών στρατιωτικών σχηματισμών της ΕΠΟΝ.

Πάνω από 27.000 μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ, εκτός απ’ τους παραπάνω, πολέμησαν μέσα απ’ τους άλλους σχηματισμούς του ΕΛΑΣ.

Σε 430 μάχες και συγκρούσεις πήραν μέρος οι αντάρτικες μονάδες της ΕΠΟΝ.

Στις μάχες αυτές έπεσαν πάνω από 1.300 μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ ως την απελευθέρωση.

Και στις πόλεις – προπάντων στην Αθήνα – οι ΕΠΟΝίτες μαχητές έδωσαν μάχες με τους Γερμανούς και τα προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας στις λαϊκές γειτονιές. Η ΕΠΟΝ   καθοδήγησε επίσης την εργαζόμενη νεολαία σε ασταμάτητο σαμποτάζ στις εγκαταστάσεις και τα εργοστάσια των ναζί.

«Με τη χρυσή της νιότης πανοπλία/ Το θάρρος, την ορμή, τη λεβεντιά,/ Πετάμε στον αγώνα, στη θυσία/ Για την Ελλάδα, για τη λευτεριά…» (Φωτογραφία: Σπύρος Μελετζής)

Στην Ιστορία έμεινε η μάχη της ΕΠΟΝ για τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης: Το πρώτο φύλλο της «Νέας Γενιάς» (Όργανο του ΚΣ της ΕΠΟΝ) περιγράφει ως εξής τη δράση της Οργάνωσης: «24 Φλεβάρη και 5 Μάρτη [1943]! Να, δύο ημερομηνίες που θα μείνουν ιστορικές. Κι αξέχαστες. Δυο μέρες που ο αθηναϊκός και πειραιώτικος λαός με τα νιάτα του αγωνίστηκε και σάρωσε τα σχέδια των καταχτητών και επέβαλε τη θέλησή του. Η νέα γενιά συμμετείχε σε πρωτοφανή όγκο και μαχητικότητα σ’ αυτές τις μάχες. Η 5 του Μάρτη ακόμα αποτέλεσε το πρώτο βάφτισμα της ΕΠΟΝ. Μια μεγάλη διαδήλωση νέων κοριτσιών και παιδιών διέσχισε τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας με κραυγές “ΚΑΤΩ Η ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΗ – ΕΠΟΝ, ΕΠΟΝ”».

Ιστορική έχει μείνει και η μάχη που έδωσε η ΕΠΟΝ για την καταπολέμηση της πείνας, ενώ τεράστια υπήρξε η εκπολιτιστική δραστηριότητά της (σχολεία, σχολές, θέατρο,  διασκέδαση), στη διάδοση του αθλητισμού και των αθλητικών ιδεωδών σε συνδυασμό με τη μάχη κατά των ναρκωτικών.

«Της νέας γενιάς είμαστε εμείς
το πιο κρυφό καμάρι,
που ανοίξαμε το δρόμο μας -Ελλάδα μας-
στις 23 Φλεβάρη…»

Πατώντας εδώ μπορείτε να περιηγηθείτε στις δεκάδες σχετικές με την ΕΠΟΝ αναρτήσεις του περιοδικού.