Ερρίκος Ίψεν – Όσο οι άνθρωποι έχουν συνείδηση του ρόλου τους ως ατόμων της κοινωνίας, τόσο η κοινωνία είναι ελεύθερη

Ο θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και σκηνοθέτης Ερρίκος Ίψεν, γεννήθηκε στις 20 Μαρτίου 1828, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Γκαίτε, σε μια μικρή πόλη, στο Σκίεν της Νορβηγίας.

Το οικογενειακό του περιβάλλον το χαρακτήριζε η φανατική θρησκοληψία, η πιεστηκότητα και η αυστηρότητα. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, που έλειπε η χαρά,  μεγάλωσε ο Ίψεν. Απο πολύ μικρός, απομακρύνονταν από τους δικούς του και μόνο την αδερφή του μπορούσε να εμπιστευτεί.

Νέος, παράτησε τις φαρμακευτικές σπουδές και αφοσιώθηκε στην ποίηση και στη δραματική τέχνη.

Το πρώτο δραματικό έργο του Ίψεν είναι η τραγωδία ο “Κατιλίνας”, που αποτελεί ένα επαναστατικό ξέσπασμα της ψυχής του, όταν ήταν 21 χρονών, εναντίον της ασφιχτικής ατμόσφαιρας της μικρής επαρχιακής πόλης, όπου κάθε πνευματική κίνηση είχε αποτελματωθεί.

Αργότερα για λόγους οικονομικούς και επιβίωσης, διορίζεται διευθυντής στο Εθνικό Θέατρο του Μπέργκεν.

Ακολουθούν τα έργα του “Η νύχτα του Άι – Γιάννη”, η “Γιορτή στο Σολχάουγκ” και “Κωμωδία του Έρωτα”. Το 1858, σε ηλικία τριάντα χρόνων, γράφει τα “Παλικάρια του Χέλγκελαντ” και αναφέρεται στη σύγκρουση δύο ιδεωδών, της δύναμης με αυτή της θυσίας.

Μετά από αυτά τα έργα, τα νεανικά του, γράφει τους “Μνηστήρες του θρόνου”, που θεωρείται ως το πρώτο μεγάλο ποιητικό έργο του Ίψεν.

Μετά, ο Ίψεν, αισθάνθηκε την ανάγκη να γνωρίσει και άλλες κοινωνίες. Μελέτησε το θέατρο στη Δανία και στη Γερμανία. Μακριά από τη χώρα του, έψαχνε να βρει μια καινούργια μορφή πάλης, εναντίον των ψεύτικων συνθηκών ζωής του λαού του. Καρπός της γόνιμης αυτής σκέψης του, ήταν η δημιουργεία δύο ακόμα έργων του, ο “Μπραντ” και ο “Πέερ Γκυντ”. Με αυτά τα δύο έμμετρα δράματα, αρχίζουν τα έργα του να έχουν και φιλοσοφικό περιεχόμενο. Γίνεται γνωστός σε όλο τον κόσμο.

Όταν ο Ίψεν έγινε σαρανταπέντε χρόνων, κυκλοφόρησε ένα έργο, που από καιρό το σχεδίαζε. Πρόκειται για το “Αυτοκράτορας και Γαλιλαίος”.

Ακολουθούν τα έργα του, “Τα στηρίγματα της κοινωνίας” (1877), “Οι Βρυκόλακες” (1881) και “Ένας Εχθρός του Λαού” (1882).

Με αυτά τα έργα, αναδεικνύονται οι ριζοσπαστικές του δυνατότητες. Ο Ίψεν αντιμάχεται τον ηθικό ξεπεσμό, τη θρησκοληψία και την κοινωνική αδικία. Θέτει ζητήματα, όπως του γάμου και της θέσης της γυναίκας μέσα στην κοινωνία, τη σχέση Κράτους και Εκκλησίας και της εργασίας όπως εκφράζεται μέσα από την απότομη βιομηχανική ανάπτυξη της εποχής, που επέφερε την άνηση κατανομή του πλούτου.

Περιγράφει τους ανθρώπους, όχι μόνο με το εξωτερικό τους περίβλημα, αλλά και σαν ανατόμος της ίδιας της ύπαρξης, αποκάλυψε όλον τον εσωτερικό τους πλούτο.

Ο Ίψεν με το δράμα του, “Το Κουκλόσπιτο” ή “Νόρα” (1879), όπως την ονόμασαν μερικοί, ασχολείται με το πρόβλημα της θέσης της γυναίκας απέναντι στον άνδρα, για τον ανταγωνισμό ανάμεσα στο φυσικό αίσθημα της γυναίκας και στην πίστη του άντρα, πως είναι αυθεντία. Σύμφωνα με τον Ίψεν, η γυναίκα είναι πρώτα άνθρωπος και ύστερα σύζυγος. Ένα έργο, που στην εποχή του, επικρίθηκε από διάφορους κριτικούς και από τις αρχές.

Με το έργο του “Η αγριόπαπια” (1884), στρέφεται κατά του συμβατικού γάμου. Ο Ίψεν θεωρεί την αλήθεια, ως βασικό στήριγμα του γάμου.

Αλλά έργα του Ίψεν είναι: Η Κυρά της θάλασσας, Η Έντα Γκάμπλερ, Ο Αρχιτέκτονας Σόλνες, Ο μικρός Έϋολφ, Γιάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν.

Ο Ερρίκος Ίψεν έγραψε και άλλα έργα, που όλα μαζί σχηματίζουν ένα ενιαίο σφιχτοδεμένο σύνολο. Ο συγγραφέας είχε ένα μεγάλο ιδανικό. Τη δημιουργία μιας ανώτερης ζωής, αφήνοντας πίσω τις προκαταλήψεις, τη θρησκοληψία, την ηθική κατάπτωση. Ο Ίψεν μέσα από το έργο του καταπολέμησε, όπως ο ίδιος πίστευε, τα αίτια της ανθρώπινης δυστυχίας.

Μέσα από το έργο του ο Ίψεν μας (απ)έδειξε ότι όσο πιο πολλοί είναι οι άνθρωποι, που έχουν συνείδηση του ρόλου τους ως ατόμων στην κοινωνία, τόσο πιο πολύ η κοινωνία τούτη είναι ελεύθερη.

Τα έργα του παίζονται στα θέατρα όλου του κόσμου.

Έφυγε από τη ζωή στις 23 του Μάη του 1906 στο Όσλο.

[Βοηθήματα: Οι γίγαντες του πνεύματος, εκδ. Σκάρπα – Ριζοσπάστης]

Επιμέλεια: Στρατής Γαλιάτσος