Αδριανός: Ο φιλόμουσος αυτοκράτορας που κατέστρεψε την Ιουδαία
Ο Αδριανός έγραψε ποίηση στα λατινικά και τα ελληνικά, όπως και μια αυτοβιογραφία που δε διασώζεται. Είχε επηρεαστεί φιλοσοφικά από το στωϊκό ρεύμα. Η περίοδος του θεωρείται αποκορύφωμα της λεγόμενης Pax Romana . Η φιλειρηνική φήμη του Αδριανού επισκιάστηκε ωστόσο από το σκληρό πόλεμο του κατά των Ιουδαίων.
O Πούπλιος Αίλιος Αδριανός γεννήθηκε σαν σήμερα το 76 μ.Χ σε μέρος για το οποίο ερίζουν οι ιστορικοί (ενδεχομένως στη Ρώμη), κι ήταν ξάδερφος και διάδοχος του αυτοκράτορα Τραϊανού. Η οικογένειά του είχε μακρινή καταγωγή από τη Νότιο Ισπανία.
Σε μικρή ηλικία έχασε τον πατέρα του και η ανατροφή του ανατέθηκε στον Τραϊανό και τον Ακίλιο Αττιανό, επικεφαλής της πραιτωριανής φρουράς μετέπειτα. Έλαβα από εφηβική ηλικία στρατιωτική εκπαίδευση κι έδειξε κλίση στο κηνύγι, που τον συνόδευσε σε όλη του τη ζωή. Έδειξε επίσης από νωρίς την έφεση του στα γράμματα και τη φιλοσοφία, αναπτύσσοντας ιδιαίτερη αγάπη στον ελληνικό πολιτισμό.
Το 117 μ.Χ ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας, όταν υιοθετήθηκε κι επισήμως από τον Τραϊανό στη νεκρική του κλίνη. Το γεγονός μάλιστα της καθυστερημένης ανακοίνωσης του θανάτου του οδήγησε στην εικασία πως από κοινού με τη χήρα του αυτοκράτορα Πλωτίνα, ο Αδριανός πλαστογράφησε την πράξη υιοθεσίας.
Ενώ ο προκάτοχός του είχε επεκτείνει τα σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στα μέγιστα ιστορικά της όρια μέσω σειράς διαδοχικών πολέμων, ο αυτοκράτορας ενδιαφέρθηκε κυρίως για τη σταθεροποίηση των συνόρων και την ενότητα της αυτοκρατορίας. Η περίοδος του θεωρείται αποκορύφωμα της λεγόμενης Pax Romana (Ρωμαϊκή Ειρήνη, χοντρικά από το τέλος του 1ου π.Χ ως το τέλος του 2ου μ.Χ αιώνα).
Αδριάνειο τείχος
Πέρασε 13 από τα 21 χρόνια της θητείας του εκτός Ιταλίας, επισκεπτώμενος λεγεώνες σε όλη την αυτοκρατορία ώστε να τους ενισχύει το ηθικό κι εν καιρώ ειρήνης. Ενίσχυσε το τείχος στα γερμανικά σύνορα (limes) κι έχτισε το περίφημο Αδριάνειο Τείχος στη σημερινή Βρετανία, σε πολύ αδρές γραμμές στα σημερινά όρια Σκωτίας-Αγγλίας. Είχε 80 πύλες και μήκος 120 χλμ. Σε 14 στρατόπεδα διέμεναν οι στρατιώτες που προστάτευαν τα σύνορα από τις ανυπότακτες φυλές του Βορρά. Από το 1987 ανήκει στην παγκόσμια κληρονομιά της Ουνέσκο.
Το οικοδομικό πρόγραμμα του Αδριανού δεν αφορούσε μόνο τις επαρχίες φυσικά, αλλά είχε ως επίκεντρο του την Ιταλία. Περίφημη είναι η Βίλλα του στο Τίβολι, με τον τεράστιο κήπο της, όπου προσπάθησε να μιμηθεί τοπία από διάφορες γωνιές της αυτοκρατορίας που είχε επισκεφτεί κατά τα ταξίδια του. Μέσα στη Ρώμη περίφημο είναι το Μαυσωλείο που έχτισε για τον ίδιο και την οικογένεια του μεταξύ 135 και 139 μ.Χ, το οποίο χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως παπικό φρούριο και σήμερα είναι μουσείο, γνωστό ως Καστέλ Σαντ”Αντζελο. Ανακατασκεύασε επίσης το ρωμαϊκό Πάνθεον (όπως υποδηλώνει το όνομά του ήταν ναός αφιερωμένος σε όλους τους ρωμαϊκούς Θεούς), οίκημα του Αγρίππα από τον 1ο π.Χ αιώνα, που είχε υποστεί πολλές καταστροφές από πυρκαγιές.
Κάστρο των Αγγέλων, Ρώμη
Ο Αδριανός έγραψε ποίηση στα λατινικά και τα ελληνικά, όπως και μια αυτοβιογραφία που δε διασώζεται. Είχε επηρεαστεί φιλοσοφικά από το στωϊκό ρεύμα, που ήταν κυρίαρχο εκείνη την περίοδο στη Ρώμη, είχε μάλιστα μαθητεύσει ως νέος κοντά στο φιλόσοφο Επίκτητο. Κατά την επίσκεψη του στην Ελλάδα το 125, προσπάθησε να ενώσει τις ελληνικές πόλεις σε μια βουλή με τον τίτλο Πανελλήνιον, απόπειρα που ναυάγησε λόγω των εσωτερικών προστριβών μεταξύ των πόλεων. Προχώρησε σε εκτεταμένο οικοδομικό πρόγραμμα στους Δελφούς και μυήθηκε στα Ελευσίνια μυστήρια. Στην εποχή του καθιερώθηκε η γενειάδα στα αυτοκρατορικά πορτραίτα. Ιδιαίτερα γνωστή είναι η σχέση του με το νεαρό Έλληνα Αντίνοο, που χάθηκε πρόωρα από πνιγμό στο Νείλο το 130. Προς τιμήν του ο θλιμμένος αυτοκράτορας ίδρυσε την Αντινοόπολη κοντά στο σημείο του θανάτου του, ίδρυσε αγώνες προς τιμήν του σε Αντινοόπολη και Αθήνα, και ανακήρυξε το νεκρό του εραστή σε θεότητα.
Η φιλειρηνική φήμη του Αδριανού επισκιάστηκε ωστόσο από το σκληρό πόλεμο του κατά των Ιουδαίων. Ο Αδριανός σκόπευε να ανασυστήσει το μεγάλο ναό στην Ιερουσαλήμ που είχε καταστραφεί το 70 μ.Χ, κατά τον πρώτο Ιουδαιο-ρωμαϊκό πόλεμο. Στόχος του ήταν να μετατρέψει την Ιερουσαλήμ σε ρωμαϊκή μητρόπολη με τον τίτλο Αιλία Καπιτωλίνα, κι ο παλιός ναός να αφιερωνόταν στο Δία (Jupiter). Σκόπευε επίσης να απαγορεύσει το κεντρικής σημασίας εβραϊκό έθιμο της περιτομής. Οι προκλήσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα μια νέα επανάσταση το 132 υπό την ηγεσία του Μπαρ Κόχμπα, ο οποίος αρχικά επέφερε ήττες στο ρωμαϊκό στρατό κι απελευθέρωσε την Ιερουσαλήμ. Η Ρωμαϊκή αντεπίθεση το 135 ωστόσο ήταν συντριπτική και σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις είχε ως αποτέλεσμα πάνω από μισό εκατομμύριο νεκρούς.
Έχοντας καταλάβει όλη την Ιουδαία, οι Ρωμαίοι απαγόρευσαν στους Εβραίους την πρόσβαση στην Αιλία Καπιτωλίνα και την αναφορά στην Τορά και προέβησαν σε εκτελέσεις νομοδιδασκάλων. Τότε ήταν που η Ιουδαία μετονομάστηκε σε Συρία Παλαιστίνη, από το όνομα των βιβλικών εχθρών της Φιλισταίων. Ένας νέος κύκλος εβραϊκής διασποράς θα ξεκινούσε έκτοτε.
