«Πόσα χειρόγραφα κρατάς και πού πηγαίνεις/ κι είναι η θέση σου στο πιάνο αδειανή…»

Σαν σήμερα, στις 13 του Απρίλη 1947, γεννήθηκε στην Πάτρα ο μεγάλος μας συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος. Ξεκίνησε να σπουδάζει πιάνο και αρμονία από τεσσάρων ετών στη Φιλαρμονική Εταιρεία Πατρών και στο Ελληνικό Ωδείο. Έφτασε στο πτυχίο σε ηλικία 12 ετών.

Τη μουσική του πορεία διαμόρφωσαν τέσσερις παράγοντες: Η Κλασσική Μουσική, η έννοια του αυτοσχεδιασμού, το προοδευτικό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωνε και τα μαθήματα θεωρίας της μουσικής που ξεκίνησε όταν μπήκε στο Πανεπιστήμιο.

Η μουσική έγινε η βασική διάσταση στη ζωή του. «Στην αρχή εγκαταστάθηκε εντός μου η κλασική μουσική, ο Μπαχ, ο Μπετόβεν, ο Μότσαρτ. Παίζοντας τους στο πιάνο 10-12 χρονών, ταξίδευα στους δρόμους της πόλης μου, στην Πάτρα, στις στοές της, στα νεοκλασικά κτίριά της, αλλά έφευγα και πέραν αυτής. Σε πόλεις και εποχές παλιές που δεν ήξερα. Αυτοσχεδίαζα στο πιάνο με τις ώρες».

Σε πολύ μικρή ηλικία μπήκε στη ζωή του και η άλλη του μεγάλη αγάπη, η ποίηση, ηθικός αυτουργός ο πατέρας του, «κρατώντας με στην αγκαλιά του, από τα 5 μου χρόνια, μου διάβαζε ποιήματα σχεδόν κάθε βράδυ. Από τότε θυμάμαι απ’ έξω ολόκληρο τον Καρυωτάκη. Αλλά και Καβάφη και Ρίτσο και όλους σχεδόν τους ελάσσονες ποιητές, που δεν είναι όσο ελάσσονες τους είπαν».

Στη δεκαετία του ’60 μπαίνει στη ζωή του η έντεχνη ελληνική μουσική. «Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης, το τραγούδι δηλαδή. Δεύτερο αγκωνάρι εντός μου. Χρωστάω και σε αυτούς ταξίδια, αλλά και πόνους αφόρητους. Ο αυστηρός δάσκαλος του Ωδείου εξασκείτο με το χάρακα στα δάχτυλά μου, με δύναμη, για να πάψω να τους παίζω στο πιάνο…».

Σπούδασε μαθηματικά στο Μαθηματικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ παράλληλα μελέτησε αρμονία, αντίστιξη, φούγκα και σύνθεση με τον καθηγητή – συνθέτη Γ.Α. Παπαϊωάννου. Την περίοδο εκείνη ανακαλύπτει νέους μουσικούς κόσμους, τη μεταπολεμική avant guarde μουσική, την πρωτοπορία της δεκαετίας του ’60. «Νέοι ήχοι, νέες θεωρίες, έγιναν καθημερινότητά μου. Καινούρια ταξίδια, νέα όνειρα, άγνωστοι τόποι». Αυτή την περίοδο ξεκινά και τη μελέτη έργων του Καρλ Μαρξ.

Ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη μουσικής. Έχει γράψει όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, πειραματική μουσική. Συνεργάστηκε με πολλούς Έλληνες και ξένους σκηνοθέτες, γράφοντας μουσική για δεκάδες θεατρικά έργα, τα οποία έχουν παρουσιαστεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Τεράστια ήταν και η παρουσία του στη δισκογραφία. Μελοποίησε πολλούς Έλληνες και ξένους ποιητές. Όπως έλεγε «η ποίηση έγινε η δεύτερη διάσταση στην καθημερινότητα μου».

Έδωσε εκατοντάδες συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει συμμετάσχει ή έχουν παιχτεί έργα του σε πολλά διεθνή φεστιβάλ μουσικής (Λονδίνο, Γλασκόβη, Εδιμβούργο, Παρίσι, Λιλ, Λυών, Ρενς, Μονπελλιέ, Βρυξέλλες, Λιέγη, Γενεύη, Λοζάννη, Βαρκελώνη, Μαδρίτη, Βερόνα, Φλωρεντία, Βερολίνο, Δρέσδη, Λειψία, Βιέννη, Κωνσταντινούπολη κ.α.).

Έργα του έχουν παρουσιαστεί από πολλές μεγάλες ορχήστρες και ορχήστρες μουσικής δωματίου και τα έχουν διευθύνει σπουδαίοι μαέστροι, ανάμεσά τους οι Αλέξανδρος Μυράτ, Jerzy Swoboda, Adrew Davis, Kazuyoshi Akiyama, Louis Devos, Λουκάς Καρυτινός, Αλκης Μπαλτάς κ.ά. Ο Θάνος Μικρούτσικος έχει συνεργαστεί με όλους σχεδόν τους σημαντικούς Έλληνες ερμηνευτές και μουσικούς, ανάμεσά τους είναι οι: Μαρία Δημητριάδη, Δημήτρης Μητροπάνος, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Γιώργος Νταλάρας, Μανώλης Μητσιάς, Γιώργος Μεράντζας, Γιάννης Κούτρας, Χάρις Αλεξίου, Δήμητρα Γαλάνη, Κώστας Θωμαΐδης, Μίλτος Πασχαλίδης, Χρήστος Θηβαίος, Γιάννης Κότσιρας, Ρίτα Αντωνοπούλου. Έχει, επίσης, συνεργαστεί με πολλούς διεθνείς καλλιτέχνες, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζουν οι: Irene Jarsky, Petro Guelfutsi, Milva, Udo Reineman, Lucienne Van Deyck κ.ά.

Το 2002 τιμήθηκε για τη μουσική του στο θέατρο με το βραβείο «Δημήτρης Μητρόπουλος» από το Κέντρο Μελέτης και Έρευνας του Ελληνικού Θεάτρου (Θεατρικό Μουσείο). Έχει σκηνοθετήσει τρία έργα στο χώρο του μουσικού θεάτρου. Ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών.

Ο Θάνος Μικρούτσικος υπήρξε μέλος του ΚΚΕ στα νεανικά του χρόνια. Στην πορεία, οι δρόμοι τους χώρισαν αλλά ο συνθέτης συνέβαλλε σε εκδηλώσεις του Κόμματος. «Τον κόσμο του ΚΚΕ τον σεβόμουν και όταν δεν ήμουν κοντά στο ΚΚΕ. Εκατό χρόνια ιστορία. Ένα Κόμμα θυσιών, ένα Κόμμα έπους», έλεγε ο ίδιος. Ξανασυναντήθηκε με το ΚΚΕ τα τελευταία χρόνια ενώ ήταν σταθερή η παρουσία του στα Φεστιβάλ της ΚΝΕ, στις ξεχωριστές μουσικές του συναυλίες που πλαισίωναν τα Επιστημονικά Συνέδρια του Κόμματος.

Τιμήθηκε από το ΚΚΕ με την ένταξή του στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας, στη 12η τιμητική θέση, στις βουλευτικές εκλογές 7ης Ιούλη 2019. Ο ίδιος, στην έναρξη της τελευταίας του συναυλίας, στο 45ο Φεστιβάλ ΚΝΕ – «Οδηγητή» στο αφιέρωμα στα πολιτικά τραγούδια, σημείωνε: «Τα πράγματα είναι νόμος, αλλάζουν. Το θέμα είναι να τα αλλάξουμε στη σωστή κατεύθυνση, όχι στο χάος. Εγώ το μόνο, το λίγο, που μπορώ να σας υποσχεθώ, είναι: Μέχρι τέλους, θα είμαι εδώ!».

Έφυγε από τη ζωή στις 28 του Δεκέμβρη 2019, μετά από σκληρή μάχη με την ασθένεια που τον ταλαιπωρούσε τα τελευταία χρόνια. Λίγες μέρες πριν, από το κρεβάτι του νοσοκομείου έγραφε: «…αισθάνομαι πιο δυνατός κι είμαι σίγουρος ότι θα σας συναντήσω σύντομα. “Το ζήτημα δεν είναι να είσαι αιχμάλωτος. Το να μην παραδίνεσαι αυτό είναι” που λέει και ο αγαπημένος μου Χικμέτ», ενώ σε κεντρική εκδήλωση στην οποία τιμήθηκε για τη συνολική προσφορά του στη μουσική, ο γιος του, Στέργιος Μικρούτσικος, μετέφερε μήνυμά του στο οποίο ο σπουδαίος συνθέτης τόνιζε: «…παρότι πορεύομαι με την πλάτη στον τοίχο, είμαι ένας απόλυτα ευτυχισμένος άνθρωπος…Μην αφήσετε καμιά στιγμή στη ζωή σας να πάει χαμένη. Ρουφήξτε κάθε δευτερόλεπτο. Ο χρόνος τρέχει τόσο γρήγορα. Διευρύνετε τις γνώσεις σας μέχρι τέλους. Συνεχώς να ονειρεύεστε. Κυνηγήστε την ουτοπία, όπως σας διαβεβαιώνω το έκανα εγώ και θα συνεχίσω, μέχρι τέλους».

Σε μια κίνηση αλληλεγγύης και ανθρωπιάς, αντάξια του μεγαλείου του Θάνου Μικρούτσικου, η οικογένειά του ζήτησε αντί στεφάνων στην πολιτική κηδεία του, να ενισχυθούν τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα της Μόριας, ενώ με επιστολή προς την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, έκανε γνωστό ότι δεν αποδέχεται την προσφορά για κηδεία δημοσία δαπάνη, του μεγάλου δημιουργού, συντασσόμενη δίπλα στους υπόλοιπους δημιουργούς και στο δίκαιο αίτημά τους να δοθεί άδεια στην ΕΔΕΜ για διαχείριση των πνευματικών τους δικαιωμάτων.

Πατώντας εδώ μπορείτε να περιηγηθείτε στις δεκάδες πολύ ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του περιοδικού για τον Θάνο Μικρούτσικο.

«Τώρα μιλάς με τους αθάνατους και βγαίνεις
με μια υπόκλιση στου κόσμου τη σκηνή
πες μου ποιο ποίημα κοιτάς και δε χορταίνεις
πόσα χειρόγραφα κρατάς και πού πηγαίνεις
κι είναι η θέση σου στο πιάνο αδειανή…»