Σωματικά υγρά (Ο καπιταλισμός ως σύγχρονο βαμπίρ)

Ο τίτλος, προφανώς και εσκεμμένα προκλητικός, μου έκανε πρώτη φορά εντύπωση όταν τον είδα στο κλασικό βιβλίο Μικροβιολογίας της κ. Αρσένη. Ομολογουμένως εντυπωσιακός τίτλος. Η αλήθεια είναι ότι στο ευρύ κοινό τα σωματικά υγρά δεν κάνουν τόσο μεγάλη εντύπωση  όσο τα όργανα και τα εξωτερικά μέρη του σώματος. Εξίσου εντυπωσιακή είναι η επαναλαμβανόμενη αναφορά στα πολύτιμα σωματικά υγρά τα οποία θέλουν να κλέψουν οι κομμουνιστές στην ταινία Dr. Strangelove (or how I stopped worrying and loved the bomb) του Stanley Kubrick.  

Τελικά, με το πλήρωμα του χρόνου, όπως και με τα σπίτια που τελικά τα έκλεψαν οι τράπεζες και όχι οι κομμουνιστές, έτσι και τα σωματικά υγρά μπαίνουν όλο και πιο έντονα στο στόχαστρο της ελεύθερης αγοράς. Πρόσφατα στην Ελλάδα δόθηκε η νομική δυνατότητα για την ίδρυση ιδιωτικών κέντρων αιμοδοσίας. Με βάση βέβαια τις οδηγίες του παγκόσμιου οργανισμού υγείας (ΠΟΥ)  η δωρεά αίματος θα πρέπει να είναι  εθελοντική και όχι ανταλλακτική, πόσω μάλλον εμπορεύσιμη. Ο ΠΟΥ, όμως, δεν υπερβαίνει την ανάγκη του κεφαλαίου για κέρδη και νέες αγορές. Ήδη σε πολιτείες των ΗΠΑ υπάρχει η δωρεά αίματος με οικονομικό αντίτιμο. Κάτι αντίστοιχο προφανώς θα γίνει και στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα τα φτωχότερα στρώματα να καταλήγουν σακούλες αίματος (κατά τη φράση της ταινίας Mad Max) για όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα να καλύπτονται από ένα ιδιωτικό κέντρο αιμοδοσίας. Σε βάθος χρόνου μάλιστα είναι απρόβλεπτη η εξέλιξη της κατάστασης καθώς λόγω της οικονομικής ανέχειας τα ιδιωτικά κέντρα αιμοδοσίας θα έχουν ενδεχομένως μεγαλύτερο απόθεμα αίματος, το οποίο θα επηρεάσει και την λειτουργία των χειρουργείων στο εθνικό σύστημα υγείας, με δεδομένο ότι έχει μπει ήδη σε τροχιά ιδιωτικοποίησης. 

Το αίμα δεν είναι όμως το μόνο σωματικό υγρό που θα μπει ή έχει μπει στη σφαίρα της αγοράς. Ήδη η δωρεά σπέρματος είναι μόνο φραστική δωρεά, καθώς στα ιδιωτικά κέντρα τεχνητής γονιμοποίησης και στις ιδιωτικές τράπεζες σπέρματος η χορήγηση γίνεται επ’ αμοιβή. Είναι γνωστό πως τα τελευταία χρόνια λόγω των απάνθρωπων ρυθμών της εργασιακής καθημερινότητας και του άγχους επιβίωσης η εξωσωματική γονιμοποίηση έχει εξελιχθεί από μεγάλη κοινωνική και επιστημονική ανακάλυψη σε τεράστια αγορά. Σε αυτό επιχείρησε να συνεισφέρει και το σχετικά πρόσφατο νομοσχέδιο για την παρένθετη κύηση το οποίο θα καταλήξει σε αγορά ενοικίασης μήτρας. 

Είναι λοιπόν ξεκάθαρο από τα παραπάνω ότι το καπιταλιστικό σύστημα εκμεταλλεύεται την ανέχεια που το ίδιο έχει δημιουργήσει, περιθωριοποιεί κοινωνικές ομάδες και είναι έτοιμο να αντλήσει υπεραξία ακόμα και από το ίδιος τους το σώμα. Αυτό πλέον το βαφτίζει αυτοδιάθεση του σώματος, λες και ένας άνθρωπος που βρίσκεται στο όριο επιβίωσης έχει τη δυνατότητα επιλογής. Στο ίδιο μοτίβο κινούνται και απόψεις ομάδων της φιλελεύθερης αριστεράς, οι οποίες λόγω της αδυναμίας τους να προτάξουν ένα διαφορετικό οικονομικό σχέδιο εκμεταλλεύονται επικοινωνιακά την αγωνία κοινωνικών ομάδων για δικαιώματα και αγνοούν πως το πρόβλημα  για παράδειγμα με την παρένθετη μητρότητα δεν είναι το φύλλο αλλά η περιαγωγή της μήτρας σε εμπόρευμα. 

Η απουσία της ένταξης λοιπόν της ιατρικής και της επιστήμης σε ένα συνολικό κοινωνικό πλαίσιο, το οποίο προφανώς και θα λαμβάνει υπόψη και το ταξικό στοιχείο, οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα και σε εκτρωματικές πολιτικές. Η σύγχρονη αστική τάξη εξελίσσεται σε ένα μοντέρνο βαμπίρ έτοιμο να απομυζήσει κυριολεκτικά κάθε σταγόνα από την εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Στον αντίποδα αυτού δε χωρούν αυταπάτες περί αυτοδιάθεσης που καταργούν τελικά κάθε έννοια αλληλεγγύης και χειραφέτησης. Γιατί αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πιο προοδευτικό, πιο φεμινιστικό, πιο ουσιαστικό  σύνθημα,  από το ότι κανένα σωματικό υγρό και κανένα όργανο δε μπορεί να είναι εμπόρευμα, ότι δε θα μας πιούνε στο τέλος και το αίμα. 

 

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, Ιατρός Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης