Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα: «[Με τους φτωχούς της γης θέλω να μοιραστώ την τύχη μου…]» του Χοσέ Μαρτί
«Η αγάπη, μάνα, για την πατρίδα
δεν είναι η γελοία αγάπη για τη γη
ούτε για το χορτάρι που πατάνε τα πόδια μας
είναι το άσβεστο μίσος γι’ αυτόν που την καταπιέζει
είναι η αιώνια έχθρα γι’ αυτόν που της επιτίθεται…»
«Φυσικά, εγώ είμαι σοσιαλιστής, είμαι μαρξιστής και λενινιστής, δεν έπαψα ούτε θα πάψω ποτέ να είμαι. Η πρώτη μου πολιτική σκέψη ήταν η μαρτιανή. Αλλά τότε που έγινε πια η επίθεση στο Μονκάδα, το 1952, είχα διαβάσει αρκετά για το σοσιαλισμό, διέθετα ανεπτυγμένη μαρτιανή σκέψη κι επιπλέον ριζοσπαστικές σοσιαλιστικές ιδέες. Γι’ αυτό, όταν λέτε ότι η Επανάσταση αρχίζει στις 26 Ιουλίου του 1953, εμείς λέμε ότι αρχίζει στις 10 Οκτωβρίου του 1868 και επεκτέινεται διαμέσου της ιστορίας». Φιντέλ Κάστρο («Ιγνάσιο Ραμονέ, Εκατό ώρες με τον Φιντέλ, βιογραφία σε δυο φωνές», εκδ. Πατάκη, 2007)
Ο Κουβανός επαναστάτης στοχαστής, ποιητής, πολιτικός και συγγραφέας, ο Απόστολος της Κουβανικής Ανεξαρτησίας όπως τον αποκαλούν οι συμπατριώτες του, Χοσέ Μαρτί (José Julián Martí Pérez), γεννήθηκε στην Αβάνα, στις 28 του Γενάρη 1853 και έπεσε στο πεδίο της μάχης, πολεμώντας με το όπλο στο χέρι τους Ισπανούς αποικιοκράτες, στις 19 του Μάη 1895.
Η λογοτεχνική κληρονομιά του Μαρτί συνδέεται με την επαναστατική του δράση. Η ποίησή του θα επηρεάσει έντονα την λατινοαμερικάνικη ποίηση του 20ού αιώνα.
Το πρώτο του έργο, το ρομαντικό δράμα “Αμπντάλα” (1869) διαπνέεται από τη διαμαρτυρία εναντίον της δουλείας.
Στις συλλογές ποιημάτων του “Ισμαελίλο” (1882), “Απλοί στίχοι” (1891) και “Ελεύθεροι στίχοι” (εκδόθηκαν το 1913), ο Μαρτί υμνεί με λυρισμό τα απλά και ειλικρινή ανθρώπινα αισθήματα που αντιπαρατίθενται στο κακό και την αδικία. Στην εισαγωγή της έκδοσης των Απλών στίχων, που αποτελούν μια σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφική καταγραφή, ο Μαρτί αναφέρει ότι δημοσιεύει το βιβλίο «γιατί αγαπάει την ειλικρίνεια και πιστεύει στην αναγκαιότητα να εκφράζεται το συναίσθημα με τρόπο απλό και ειλικρινή».
«Το κλειδί της ζωής του ως επαναστάτη και ως στοχαστή είναι ο συγκερασμός, στον χαρακτήρα και στον νου του, της επιστήμης, της συνείδησης και της δράσης. Και αυτό ξεκινούσε από την ηθική του, γιατί ο Μαρτί ήταν πάνω απ’ όλα ένας άνθρωπος βαθύτατα ηθικός, και στο πρόσωπό του οι ιδιότητες αυτές εκφράζονταν έμπρακτα πάνω στη βάση μιας υψηλής ηθικής συνείδησης. Στην κουλτούρα του Μαρτί βρίσκονταν η χριστιανική σκέψη και η ευαισθησία στην πλέον αγνή και πρωταρχική τους μορφή. Έλεγε ότι “στον σταυρό πέθανε ο άνθρωπος μέσα σε μία μέρα, αλλά χρειάστηκε να μάθει να πεθαίνει στον σταυρό κάθε μέρα”. Η αξιοπρέπεια της συμπεριφοράς του του επέτρεψε, χωρίς να είναι πολεμιστής, να συνειδητοποιήσει ότι ο πόλεμος ήταν αντικειμενικά αναγκαίος για την ανεξαρτησία της Κούβας, και να κατανοήσει ότι έπρεπε να διδάξει με το παράδειγμά του. Από εδώ πηγάζει η τραγωδία της πτώσης του στο Ντος Ρίος, στις 19 Μάη του 1895, μόλις ξεκινούσε ο πόλεμος που ο ίδιος είχε προετοιμάσει και για τον οποίο είχε απευθύνει το κάλεσμα. Από εδώ πηγάζει η ουσία της διδακτικής του αξίας, η οριστική απόδειξη της συνέπειας της ζωής του» θα γράψει ο Αρμάντο Χαρτ.
Οι αρχές της ιδεολογίας του Χοσέ Μαρτί συνοδεύουν την κουβανική επανάσταση στη διαδρομή της. Ο Χοσέ Μαρτί αποτελεί την κύρια πηγή έμπνευσής του Φιντέλ Κάστρο, που τον μνημόνευε περισσότερο από κάθε άλλη προσωπικότητα του σοσιαλιστικού-εργατικού κινήματος, τον διάβαζε και τον μελετούσε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Οι στίχοι που ακολουθούν εμπεριέχονται στον τόμο «Στίχοι Απλοί, Χοσέ Μαρτί» που κυκλοφορεί σε έκδοση του «Πολιτιστικού Συλλόγου Χοσέ Μαρτί στην Ελλάδα» (Αθήνα 2010), μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον Χιλιανό ποιητή Χάιμε Σβαρτ και την Άννα Καράπα.
Χοσέ Μαρτί
«Η αγάπη, μάνα, για την πατρίδα
δεν είναι η γελοία αγάπη για τη γη
ούτε για το χορτάρι που πατάνε τα πόδια μας
είναι το άσβεστο μίσος γι’ αυτόν που την καταπιέζει
είναι η αιώνια έχθρα γι’ αυτόν που της επιτίθεται…»***
«Βάσανα! Ποιος τολμά να πει
Πως έχω εγώ βάσανα; Αργότερα,
Μετά από τον κεραυνό και τη φωτιά
Θα έχω χρόνο για να υποφέρω.Εγώ ξέρω για ένα μεγάλο πόνο
Ανάμεσα στα βάσανα τα ανείπωτα:
Η σκλαβιά των ανθρώπων
Είναι η μεγάλη δυστυχία του κόσμου!Υπάρχουν βουνά και πρέπει να σκαρφαλώσεις
Στα ψηλά βουνά. Μετά
Θα δούμε, ψυχή, ποιος είναι
Αυτός που σε έχει καταδικάσει να μου πεθάνεις!»***
«(…)Με τους φτωχούς της γης
θέλω να μοιραστώ την τύχη μου.
Το ρυάκι του βουνού
μου αρέσει περισσότερο από τη θάλασσα.Δώστε στο φαύλο το λειωμένο χρυσάφι
που καίει και λάμπει στο καμίνι.
Σε μένα δώστε μου το αέναο δάσος
την ώρα που το χτυπάει ο ήλιος.(…)Κοιμάμαι στο πέτρινο κρεβάτι μου
ο ύπνος μου γλυκός και βαθύς.
Αγγίζει μια μέλισσα το στόμα μου
και στο κορμί μου ο κόσμος μεγαλώνει…»
“Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα”: Δείτε όλα τα ποιήματα εδώ.
