Τρις υπό Κρίση

Με αφορμή τη σημερινή Γενική Συνέλευση του Σ.Ε.Η στις 17:00 στο θέατρο ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗ, πήρα την άδεια να αναδημοσιεύσω το κείμενό μου ΤΡΙΣ ΥΠΟ ΚΡΙΣΗ που φιλοξενήθηκε στο 2ο τεύχος του ετήσιου περιοδικού  “Παράθυρο στην Τέχνη” το οποίο επιμελείται ο Φιλολογικός Όμιλος Ελλάδος (εκδ.ΓΡΑΦΗΜΑ). Κρίνοντας πως είναι επίκαιρο όσο ποτέ για τον κλάδο μας αλλά και για να πάρει μια γεύση ο υπόλοιπος κόσμος από τις αγωνίες που τραβάμε κι εμείς οι υποτιμημένοι ‘υποκριτές’, σάς καλώ να  αφουγκραστείτε περισσότερο τις σκέψεις και τα συναισθήματα ανάμεσα στις λέξεις του κειμένου..

πάντα δική σας

Α.Ξ.

ΤΡΙΣ ΥΠΟ ΚΡΙΣΗ

της Αγγελικής Ξένου

Σσσκ.. άστα να πάνε και πανάθεμα την ευχή την ξεστομισμένη τρεις φορές, λες και είναι ξόρκι, από συναδέλφους σου και λοιπούς ‘ψαγμένους’ φίλους. Μα, σε κάθε πρεμιέρα (και όχι μόνο) να σε πιάνει αυτή η αίσθηση; Απατηλή μεν τόσο έντονη δε, που αναρωτιέσαι μήπως δεν κρύβεται πίσω από την ευχή η ιστορία με τα άλογα αλλά αυτή ακριβώς η ανάγκη ξορκίσματος μιας αρχαίας κατάρας χεσμένων από τρακ ηθοποιών…

Ολοκληρώνεις το μακιγιάζ. Πρώτο κουδούνι. Τα πράγματα σοβαρεύουν.

Σκατά.

Πας για τελευταία φορά τουαλέτα. Τίποτα πάλι, εννοείται. Μερικές διαφραγματικές… εισπνοή από μύτη, κράτημα, εκπνοή αργά από στόμα. Στον λαιμό σου νιώθεις κόμπο. Τι στο καλό; Χαράμι πήγε τόσο ζέσταμα πριν; Χαμογελάς και λες σαχλαμάρες για να διασκεδάσεις την αγωνία και των άλλων και τη δική σου. Δεύτερο κουδούνι. Τελευταία επισκόπηση στον καθρέφτη. Σου κλείνεις το μάτι σαν παλιόφιλος που ακόμα σε αγαπά και σε πιστεύει. Όλα καλά θα πάνε.

Σκατά.

Εσύ νιώθεις πώς δεν είσαι εσύ. Κρίση ταυτότητας; Δεν έχεις καμιά δουλειά να είσαι ΕΔΩ, λες και εδώ σε φέρανε άλλοι με το ζόρι, όχι οι διακαείς σου επιθυμίες. Πλησιάζει η ώρα.

Σκατά.

Μερικά τεντώματα ακόμα. Πας σιγά σιγά στα παρασκήνια σα να πηγαίνεις στο εκτελεστικό απόσπασμα. Τα πράγματα σκουραίνουν περισσότερο τώρα. Το απόλυτο κενό. Μα πριν λίγο ‘πέρασες’ όλο το έργο… θα θυμηθείς που πας, τι κάνεις τι λες; Κρίση συνείδησης; Κρατιέσαι από την κουίντα. Τη χαϊδεύεις (από μια μεγαλύτερη συνάδελφο το ‘έκλεψες’ αυτό και το ‘χεις για γούρι). Τρίτο κουδούνι. Για κλάσματα του δευτερολέπτου: πανικός! Τρέμει το φυλλοκάρδι σου… Κρίση πανικού

Σκατά σκατά σκατά

Σκοτάδι

Σε σπρώχνεις (αυτό σου είπε να το κάνεις πάντα, ένας πολύ μεγαλύτερος και σπουδαίος συνάδελφος). Βγαίνεις και τώρα είσαι στο

Φως

Άλλος άνθρωπος! Ξέρεις, ο ίδιος άνθρωπος είσαι, όμως κάθε φορά πρέπει να ξεπηδάς από τα σκοτάδια του μικρού φοβισμένου σου ‘εγώ’ για να βγεις στο ξέφωτο, σαν να ακολουθείς  μια αρχέγονη τελετουργία των προκατόχων υποκριτών. Υπέρ Θέσπιδος..

Όλα τα θυμάσαι αλλά κάνεις τα πάντα σαν να είναι η πρώτη φορά, απολαμβάνοντας στιγμή-στιγμή κάθε δράση, αντίδραση, σκέψη, ερμηνεία, συναίσθημα (όπως σου μάθαινε ο δάσκαλός σου και όπως συνειδητοποίησες με τον δικό σου τρόπο, εμπειρικά).

Και χαίρεσαι όσο τίποτα όλα αυτά: το σύνδεσμο με τον σκηνικό φωτεινό σου εαυτό, τον ρόλο σου, τη σύνδεση με τους επί σκηνής συμπαίκτες-συναδέλφους και τους δικούς τους ρόλους.. αλλά ίσως λίγο περισσότερο να χαίρεσαι αυτόν τον δίαυλο επικοινωνίας με το κοινό. Όταν αισθάνεσαι την ανάσα του να συντονίζεται σταδιακά, ο στόχος επετεύχθη! Είστε όλοι κοινωνοί μιας αντικειμενικής πράξης, όπως έλεγε και ο Γκροτόφσκι – εντάξει, προφανώς κι εκείνη τη στιγμή δεν σου περνάει από το μυαλό μια τέτοια βαθυστόχαστη φράση, και μεταξύ μας τώρα, αυτή η επικοινωνία με το κοινό τις περισσότερες φορές σου δίνει την αίσθηση μιας ιδιότυπης ερωτικής πράξης… όταν δε το ‘δόσιμο’ είναι αμφίδρομο από σκηνής και από πλατείας, τότε μιλάμε για μια καθολική και ολιστική απόλαυση με αποκορύφωμα βεβαίως το θερμό χειροκρότημα! Σύσσωμος ο θίασος ανταποδίδετε κάνοντας υπόκλιση στο κοινό. Καλείτε επί σκηνής και τους υπόλοιπους συντελεστές. Λουλούδια, φωτογραφήσεις, λήψεις με κινητά για ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα, κλπ κλπ…

Επιστρέφεις στο καμαρίνι με μια αίσθηση πληρότητας. Χαμογελάς αυτάρεσκα γιατί είσαι και λίγο ψώνιο – είπαμε να λέμε αλήθειες. Έχεις ξεχάσει ό,τι μαρτύριο έχεις υποστεί πριν την έναρξη της παράστασης, όλο το σιχτίρισμα και το άγχος και αυτή τη σιχαμένη γνωστή αίσθηση και τις βαρύγδουπες δηλώσεις σου: «το αποφάσισες. Είναι η τελευταία φορά που το περνάς όλο αυτό και δεν πρόκειται να ξαναπαίξεις». Γελάς με τον εαυτό σου. Βγάζεις τα ρούχα του ρόλου, βάζεις τα ‘πολιτικά’ σου ρούχα (πάντα σου αρέσει να το χρησιμοποιείς ως χαριτωμένο αστειάκι αυτό που το έμαθες από τη μάνα σου). Βγαίνεις με τον υπόλοιπο θίασο στον κόσμο που περιμένει έξω. Συγχαρητήρια και ανταπόδοση ευχαριστιών, φωτογραφίες ξανά και όλα τα συνακόλουθα. Φαγητό-ποτό και επιστροφή στο σπίτι.

Ήταν μια καλή πρεμιέρα… τελικά… οι καλές συνεργασίες αποδίδουν πάντοτε υπό Ιδανικές Συνθήκες όπως λέτε στη Χημεία του Θεάτρου… όμως οι συνθήκες και οι συνεργασίες δεν είναι πάντοτε ιδανικές, όπως ούτε η ανταπόκριση του κοινού ούτε και η απόδοση του θιάσου είναι σε κάθε παράσταση ίδια.

“Αυτό που παραμένει ίδιο είναι αυτή η πανανθρώπινη ανάγκη για επικοινωνία…” σκέφτεσαι και σε παίρνει ο ύπνος ενώ οι υπόλοιπες βιοποριστικές ανάγκες σου ελλοχεύουν…

Βαθύ σκοτάδι… Αισθάνεσαι κάτι δυνατό να σε ρουφάει προς τα κάτω, μέσα από μια στενή χοάνη και ξαφνικά… βρίσκεσαι χωρίς ρούχα σ’ ένα έρημο θέατρο τεράστιο, ανοιχτό που την ίδια στιγμή είναι και μικρό και κλειστό πάνω στην άδεια του σκηνή. Κρυώνεις. Ανάβουν προβολείς από παντού, καίγονται τα μάτια σου. Προσπαθείς να βρεις το δρόμο για τα καμαρίνια. Ψάχνεις ρούχα και παπούτσια. Ακούς μια φωνή να σου λέει θριαμβικά: «Επιτέλους ήρθες! Ξεκινάμε σε λίγο». Μέσα στον πανικό βρίσκεις το θάρρος να πεις: «Τα λόγια δεν ξέρω. Θέλω τουλάχιστον ένα κείμενο ή να μου πείτε στα γρήγορα την ιστορία». Τότε εμφανίζονται ακαριαία απ’ όλες τις μεριές, φυσιογνωμίες μπερδεμένες γνώριμες και άγνωστές σου. Σε καθησυχάζουν: «Είμαστε εμείς εδώ, δε θα έχεις κανένα πρόβλημα». Ανάμεσά τους έχεις διακρίνει στα φευγαλέα: τον Δημήτρη Καταλειφό να προσφέρει νερό στην Αντζέλικα Χιούστον και τη Σάρα Μπερνάρ, την Νίκη Τριανταφυλλίδη να στρώνει τα μαλλιά του Ντένζελ Ουάσινγκτον την ώρα που ο Στίβεν Μπερκόφ χτυπώντας με μοναδικό τρόπο τα δάχτυλά του γίνεται η Άννα Μανιάνι και γελώντας τρανταχτά ανοίγει τα χέρια της για να σε αγκαλιάσει η Γιούλικα Σκαφιδά ενώ στο κέντρο της σκηνής σε περιμένει με παιχνιδιάρικο ύφος ο Μπρεχτ ψιθυρίζοντας κάτι στην Κατίνα Παξινού που κάθεται σ’ ένα πιάνο και γυρνώντας τις παρτιτούρες της έχει γίνει ο Ντάριο Φο που κάνει νεύμα σε κάτι ακροβάτες να σου φέρουν το ένδυμά σου! Είναι απερίγραπτο, δεν έχεις δει ωραιότερο στη ζωή σου… αλλάζει συνεχώς μορφή!! Το φοράς με δέος και υπερίπτασαι.. η παράσταση την ίδια στιγμή που ξεκινάει ως δια μαγείας φτάνει στο χειροκρότημα. Από τις επευφημίες καταλαβαίνεις ότι τα κατάφερες. Το κοινό έχει εξαφανιστεί. Μοναξιά. Όμως αμέσως αισθάνεσαι δίπλα σου αυτές τις περίεργες υπάρξεις τις συνεχώς εναλλασσόμενες. Κάποια στιγμή αντιλαμβάνεσαι πως είναι ασαφείς προσωπικότητες γιατί είναι… Τι είναι άραγε; Ρόλοι; Και τι θέλουν από σένα; Ζητούν εκδίκηση; Πατάς τα πόδια σου με δύναμη στο έδαφος και τους ρωτάς: «Γιατί με φέρατε εδώ; Τι σας έχω κάνει; Τι είστε;» και σαν είναι Χορός αρχαίου δράματος σου απαντούν: «Μη φοβάσαι. Εσύ δεν μας έκανες τίποτα. Άλλοι κάνουν κακό σε μας και σε σένα.. εμείς σαν εσένα είμαστε… οι ενδιάμεσοι.. εμείς γεφυρώνουμε τη φαντασία με τον ορθολογισμό χρησιμοποιώντας όλα μας τα εκφραστικά μέσα με νου, σώμα, ψυχή.. εμείς πάντα συνδέαμε τέχνες, επιστήμες, πολιτισμούς και ανθρώπους. Είμαστε οι ακούραστοι εργάτες, οι φωτεινοί επιστήμονες και ορμώμενοι από μια βαθύτερη υπαρξιακή ανάγκη συνεχώς συνδιαλεγόμαστε. Υποκριτές αυτό είμαστε… η προσωποποίηση της Διαλεκτικής. Κι εσύ είσαι εμείς… είμαστε εσύ… εμείς.. είσαι… εσύ… είμαστε…». Οι φωνές μπερδεύονται και δυναμώνουν, βουητό αφόρητο γίνονται και αισθάνεσαι να σε στριφογυρίζουν εκατομμύρια αόρατα χέρια.. η καρδιά σου χτυπάει τρελά μέχρι που πετάγεσαι από τον ύπνο σου…

Είναι πρωί. Στο δωμάτιο σου. Κοντανασαίνεις. Προσπαθείς να συνέλθεις. Το φως του ήλιου μπαίνει από τις χαραμάδες. Αυτές οι υπέροχες ρωγμές φωτός που όσο τις ανοίγεις ενώνονται σε μεγαλύτερες δέσμες και διαλύουν το σκοτάδι..

Σηκώνεσαι. Φτιάχνεις πρωινό. Προσπαθώντας να θυμηθείς με κάθε λεπτομέρεια το όνειρο και να τα βάλεις όλα σε σειρά, σκέφτεσαι : “Εμείς άραγε μπορούμε να διαλύσουμε τα σκοτάδια; Και πως; Αφού από πέρυσι αντιμετωπιζόμαστε ως απόφοιτοι λυκείου, ως ανειδίκευτοι εργάτες, εμείς οι πολυ-ειδικευόμενοι, εξ ανάγκης, καλλιτέχνες.”

Βέβαια σε πονάει αυτό. Έχεις αφιερώσει τα νιάτα σου σε σπουδές, έχεις ξοδέψει χρήμα και κόπο σε σεμινάρια για τη μετεκπαίδευσή σου, σε μεταπτυχιακά και κυρίως έχει σπουδάσει την τέχνη σου μέσω της δουλειάς μαθητεύοντας δίπλα στους εμπειρότερους και καταξιωμένους συναδέλφους σου. Πως μπορείς να ανέχεσαι ακόμα αυτή την απαξίωση; Δεν οφείλεις κι εσύ να αγωνιστείς για τη θέση που αξίζει να έχει η Υποκριτική ως Τέχνη, Επιστήμη, Εργασία στη σύγχρονη κοινωνία και να αναγνωριστεί επιτέλους από την Πολιτεία;

Κι εδώ το αίτημα της ίδρυσης Πανεπιστημίου Παραστατικών Τεχνών Δημόσιου και Δωρεάν, ορθώνεται πιο επίκαιρο από ποτέ… ναι, ειδικά τώρα που το πανεκπαιδευτικό  κίνημα εναντιώνεται σθεναρά στην ιδιωτικοποίηση των Πανεπιστημίων. Όπως η υπογραφή της Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, και στον δικό σου κλάδο, προβάλει ως επιτακτική ανάγκη γιατί είναι ζωτικής σημασίας και χρειάζονται κινηματικές διαδικασίες για να επιτευχθεί. Συζητήσεις σε όλους τους χώρους δουλειάς, ζυμώσεις με τους συναδέλφους, συγκρούσεις με τους εργοδότες και κυρίως μαζική συμμετοχή στις γενικές συνελεύσεις για λήψεις αποφάσεων διατηρώντας με ευλάβεια όλες τις δημοκρατικές διαδικασίες. Σ’ έναν κόσμο σε κρίση, είσαι υποκριτής υπό κρίση προσπαθώντας να έχεις ξεκάθαρη κρίση.

Σήμερα έχεις συνέντευξη. Μπορείς να κάνεις την αρχή. Μίλα καθαρά. Μίλα για όλα. Μη φοβάσαι.

Σ’ αγαπάμε.