Γιώργος Ν. Μπουκουβάλας…

Το χωριό, Άγιος Γεώργιος Γρεβενών, έδινε πάντα το “παρών” όταν το ‘χε ανάγκη η πατρίδα μας. Έτσι, λοιπόν, όταν τα πέτρινα χρόνια της δεκαετίας 1940-1950, τότε που το φίδι του φασισμού σήκωσε κεφάλι και θέλησε να κατακτήσει την υφήλιο και την βούτηξε στην κυριολεξία στο αίμα, δολοφονώντας χωρίς διάκριση άντρες γυναίκες και παιδιά, οι δυνάμεις που δεν επικαλούνται τον πατριωτισμό αλλά που κάνουν πράξη τον πατριωτισμό όταν κινδυνεύει η πατρίδα, δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια. Από άκρη σ’ άκρη της χώρας έδωσαν το σάλπισμα της οργάνωσης και αντίστασης του λαού σε αυτή τη χολέρα του χιτλερισμού και του ναζισμού που κατέτρωγε τη χώρα και το λαό της καθημερινά. Δεκάδες τα Καλάβρυτα και τα Δίστομα,  τα Μεσόβουνα και τα Κερδύλια της χώρας που καταστράφηκαν συθέμελα.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας πήρε την υπόθεση της αντίστασης του λαού στα χέρια του. Σε κάλεσμά του τα μικρά κόμματα παίρνουν μέρος σε σύσκεψη με το ΚΚΕ και αποφασίζουν την ίδρυση του ΕΑΜ. Έτσι ακούγοντας το μήνυμα του ΕΑΜ το χωριό μας ο Άγιος Γεώργιος δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια, οργανώθηκε όπως ζήτησε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο και όταν ίδρυσε τον μαχητικό του στρατό τον περίφημο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) απευθύνθηκε στο λαό και τον παρότρυνε να οργανωθεί στον ΕΛΑΣ. 

Όλα αυτά γίνονται στο τέλος του 1942 και έτσι δημιουργήθηκε το Λαϊκό Άσμα: «κάθε κορφούλα και κλαρί κάθε κλαρί και αντάρτης…». Τον Φλεβάρη του 1943, στις 8 του μήνα, γίνεται η μάχη της Οξύνειας Καλαμπάκας με μια διμοιρία 300 Ιταλών και εφεδροελασιτών με επικεφαλής των Ζαράλη και άλλους μικροκαπεταναίους της περιοχής, μια μάχη με πάνω από 150 σκοτωμένους Ιταλούς, ενώ οι υπόλοιποι αιχμαλωτίστηκαν από τους εφεδροελασίτες.

Σε 15 μέρες, δηλαδή γύρω στις 23 του Φλεβάρη, πήγε ένας Ιταλικός λόχος για πλιάτσικο στο χωριό Δεσπότης (Σνίχοβο).  Αφού τρομοκράτησε, βίασε, πήρε όλα τα ζώα του χωριού, ξεκίνησε για τα Γρεβενά. Όμως για κακή του τύχη ένα τμήμα ανταρτών του ΕΛΑΣ με δοκιμασμένους αγωνιστές που ήταν στην Ανθρακιά και ειδοποιήθηκε τους έστησε τη φάκα. Λίγοι γλίτωσαν από τα όπλα των ανταρτών, ενώ αρκετοί πνίγηκαν στα φουσκωμένα νερά του Βενέτικου ποταμού και ελάχιστοι πήγαν το μήνυμα του χαμού τους στη διοίκησή τους.

Αμέσως γίνεται το μπλόκο από Σιατιστινούς πατριώτες στο Μπουγάζι της Σιάτιστας. Ήταν  4  Μάρτη… Από τα δέκα γερμανικά αυτοκίνητα που πήγαιναν εφόδια στο Ιταλικό τάγμα, αιχμαλωτίστηκαν τα εννέα, το ένα γύρισε στην Κοζάνη, όπου μετέφερε το μαύρο για αυτούς μαντάτο για το θάνατο 130 ναζιστών στρατιωτών που επέβαιναν σε αυτά.

Στις 6 Μάρτη ξεκινάει το Ιταλικό τάγμα και πάει να κάψει την Σιάτιστα. Σημαίνει συναγερμός στην περιοχή. Δεκαρχίες εφεδροελασιτών από τα Βέντζια, Βόιο, κυρίως όμως από τα χωριά Κοκκινιά, Κιβωτό και τον Άγιο Γεώργιο, περικυκλώνουν τα Ιταλικό τάγμα που νύχτωσε και στρατοπέδευσε στη θέση Φαρδύκαμπος. Την επομένη 7 του Μάρτη οι Ιταλοί δεν αντέχουν, μιας και τα τρόφιμα – νερό που τους έριχνε η αεροπορία τους, έπεφταν στα χέρια των ανταρτών. Γύρω στο απόγευμα σηκώθηκε ο Ιταλός διοικητής και παρέδωσε το ξίφος του… 

Αυτές οι τρεις μάχες με τον εχθρό στην Οξύνεια, Δεσπότη και Φαρδύκαμπο δημιούργησαν την ελεύθερη Ελλάδα από Θεσσαλία, Καστοριά, Γιάννενα. Μια Ελλάδα που νέες μορφές εξουσίας άρχισαν να δημιουργούνται. Η τοπική αυτοδιοίκηση, η λαϊκή δικαιοσύνη βρήκαν την πραγματική τους έκφραση, γιατί ασκούνταν απ’ τον ίδιο το λαό. Μεγάλωσε η εμπιστοσύνη του στον εαυτό του, διότι έβλεπε ότι όσο τα πιράνχας που τον διοικούσαν πριν, εξέλειπαν, τόσο πιο ευτυχισμένος ήταν…

Το ΕΑΜ δημιούργησε στο χωριό Σύδενδρο Γρεβενών παιδαγωγική ακαδημία από όπου αποφοίτησαν 18 δάσκαλοι που ρίχτηκαν στη μόρφωση των παιδιών. Η ΕΠΟΝ που στις γραμμές της οργανώθηκαν 800.000 μέλη, όργωνε τη χώρα με την πολιτιστική της δράση. Τραγούδια, χοροί,  ήταν η χαρά των νέων καθημερινά. Το θέατρο, που δεν γνώριζε ο λαός μας, γιατί ήταν μόνο για τους κηφήνες των μεγάλων πόλεων, άρχισε να αναπτύσσεται από μεγάλους δασκάλους της τέχνης που οργανώθηκαν στο ΕΑΜ και οργάνωναν χιλιάδες θιάσους της ΕΠΟΝ που με μεγάλο καμάρι δίναν χαρά και δύναμη στο λαό.  Τέλος η κλεψιά, ένα φαινόμενο πολύ συνηθισμένο, κόπηκε μαχαίρι στις συνθήκες της λαϊκής εξουσίας.  Η κοινωνία των χωριών ηρέμησε, ζούσε σε πρωτοφανείς συνθήκες. Αυτοί που δεν κατανοούσαν αυτές τις καταστάσεις απορούσαν.  Έβλεπαν σιγά-σιγά ότι με την εξάλειψη του κέρδους να αρχίζει μια νέα ζωή, μια ζωή χωρίς αδικία, μια ζωή που όχι μόνο δεν ήθελες το κακό του γείτονα, του φίλου, του συγχωριανού, αλλά αντίθετα ήθελες να του συμπαρασταθείς στον πόνο του, στο κάθε του πρόβλημα. Αρρώσταινε ένας και έπεφτε πάνω του όλο το χωριό να του οργώσει και να σπείρει τα χωράφια του. Αυτή η αλληλεγγύη έφτασε ως τις μέρες που ήταν απότοκος εκείνης της περιόδου.

Τα σπίτια μας δεν είχαν κλειδαριά, μέχρι που άρχισαν να αγριεύουν τα πράγματα από τις ανακατατάξεις που άρχισαν να γίνονται εξαιτίας της δίψας των πιράνχας για πλουτισμό. Να πετρέλαιο, να πρώτες ύλες, να ανταγωνισμοί, να πόλεμοι.  Εξολοθρεύουν λαούς ολόκληρους και αυτοί οι έρμοι για να σωθούν περνάν την Μεσόγειο με άθλιους δουλεμπόρους να τους βάζουν στα άθλια σκάφη τους στοιβαγμένους, υπέρβαρα και πολλές φορές γίνονται σκυλοπνίχτες.  Τέλος εκείνη η περίοδος αποτελεί περίοδος σύγκρισης με τη σημερινή που τέλος τέλος έχουμε κάποια υλικά αγαθά που όμως και αυτά λιγοστεύουν, αλλά νιώθουμε ότι δεν έχουμε τίποτα.

Τάσος Σεβαστιάδης

Για εκείνη την περίοδο πολλοί χωριανοί μας πάλεψαν να στηθεί σαν κοινωνία.  Οι πολλοί συνταυτίστηκαν με το ΕΑΜ. Λίγοι ήταν για διάφορους λόγους αδιάφοροι και λιγότεροι στοιχήθηκαν με τους κατακτητές ενάντια στο λαό τους. Εμείς θα μιλήσουμε για αυτούς που έδωσαν την ίδια τη ζωή τους για αυτά τα ιδανικά.  Στην αρχή με το σάλπισμα του ΕΑΜ υπήρχαν άνθρωποι που παρ’ όλες τις δυσκολίες κατάλαβαν αμέσως αυτό το σάλπισμα. Οικοδόμοι που διατρέχαν όλη τη χώρα για να βρουν μεροκάματο, ήρθαν σε επαφή με τις σοσιαλιστικές ιδέες που διακινούνταν στη Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Βόλο. Αυτοί ήταν οι πρώτοι που οργανώθηκαν απ’ τους δασκάλους της περιοχής μας που ήταν ήδη αγωνιστές μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ. Ο Ζαχαρίας Δρόσος μαζί με τον Μπαρμπανδρέα Δρόσο, τον Παπαγιάννη, τον Πέτρο Μιμιλίδη, τον Ζήση Ζιάκα, τον «μεταμεληθέντα» Παναγιώτη Καραγιάννη, δημιούργησαν μια σειρά από στελέχη που απ’ την πρώτη στιγμή πέσαν στη φωτιά. Από το Νοέμβρη του 1942 την καθοδηγητική επιτροπή του ΕΑΜ, την αποτελούσαν οι Τζήκας Θανάσης, Κουταλής Στέργιος,  Καλεντζής Νικόλας, Κώστας και Τάκης Δρόσος του Χαρίσιου εκ μέρους της ΕΠΟΝ. Αυτοί πέσαν με τα μούτρα στην οργάνωση του χωριού στο ΕΑΜ και τα κατάφεραν υποδειγματικά. Με την ανάπτυξη του ΕΛΑΣ, πολλοί χωριανοί κατατάχθηκαν, κυρίως μετά το Φαρδύκαμπο. Τέτοιοι  ήταν ο Γιαννάκης Τζήκας που έπεσε στη μάχη της Ξηρολίμνης με τους γερμανοντυμένους ΠΑΟτζήδες του Μιχάλαγα. Στον ΕΛΑΣ υπηρέτησε ο Θωμάς Σαράντης, αδερφός του Γιάννη Σαράντη που αυτουνού δεν τελείωσαν τα μαρτύρια του, μιας και η χούντα των συνταγματαρχών τον φυλάκισε το 1967. Επίσης ο Ζωγράφος Αλέκος απ’ την οικογένεια των αγιογράφων, ο οποίος έπεσε σε μάχη με τους ΠΑΟτζήδες στα Καστανοχώρια του Βοΐου. Στον τακτικό ΕΛΑΣ, όπως όλοι οι παραπάνω, υπηρέτησε και ο Στέφανος Κανούτας. Ένα χωριό που πολέμησε σύσσωμο στον αγώνα για την λευτεριά της χώρας, είχε πολλές θυσίες και θυσίες αθώων όπως ήταν ο Βιαστικόπουλος Θεοδόσης και ο Δημήτρης Καλέσογλου που σφαγιάστηκαν από ΠΑΟτζήδες συνεργάτες των Γερμανών μέσα στο χωριό. 

Αυτούς τους ανθρώπους, ακόμα και αυτοί που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να καταλάβουν την αυτοθυσία τους, μέσα τους είναι καταδικασμένοι να τους ζηλεύουν, γιατί είναι μειωμένων δυνατοτήτων να πράξουν αυτό που όλοι οι Γιώργομπουκουβάληδες της οικουμένης κάνουν χωρίς δεύτερη σκέψη…

Ο Γιώργος Μπουκουβάλας, πατέρας του Θωμά και της Χριστοδούλης  Μπουκουβάλα, που σήμερα ζουν στις ΗΠΑ, αποτελούσε όπως όλοι οι αγωνιστές σύμβολο πίστης και αγώνα. Θέλησα να τον βγάλω από την αφάνεια της λήθης στο φως της ζωής, όπως του αξίζει. Τέτοιοι άνθρωποι όπως ο Γιώργος Μπουκουβάλας ήταν σπουδαίοι, από μάλαμα μέταλλο, για τον λόγο ότι μπροστά στο κάλεσμα της πατρίδας δεν υπολόγισε την ίδια του τη ζωή,  μιας και έπεσε από το γερμανικά βόλια τον Ιούνη του 1944 στην μεγάλη καταστροφή του νομού μας που περικυκλώθηκε από Ήπειρο, Δυτική Μακεδονία και Θεσσαλία και ο Γιώργος έπεσε αγωνιστής μέσα στη Βάλια Κάλντα του Περιβολίου Γρεβενών.  Ήταν αδερφός του Κοσμά Μπουκουβάλα που ήταν οργανωμένος στο ΕΑΜ,  άλλο μάλαμα μέταλλο που στάθηκε άνθρωπος όρθιος μέχρι το τέλος της ζωής του. Η ανθρωπιά τέτοιων ανθρώπων κάνει εμάς τους νεότερους να νιώθουμε περηφάνια και να δημιουργούμε μέσα μας δύναμη να αντέχουμε στην πάλη για το σύνολο της κοινωνίας και όχι για το άτομό μας τον «κυρ Παντελή» όπως έλεγε ο τραγουδιστής ΕΛΑΣίτης από την Κοζάνη με αρκετά χρόνια φυλάκισης μέσα στα κάστρα του θανάτου που ήταν οι φυλακές που λειτουργούσαν οι κλειδοκράτορες…

Έγραψα αυτό το γραφτό, με το περιεχόμενο αυτό, για να δώσω στον αναγνώστη να καταλάβει μέσα σε ποιες συνθήκες αγωνιστές σαν τον Γιώργο Μπουκουβάλα παίρνουν την μεγάλη απόφαση, μη υπολογίζοντας ούτε την οικογένειά τους, ούτε τη ζωή τους, την απόφαση της αυτοθυσίας προκειμένου τα μεγάλα ιδανικά να εκπληρωθούν. Ίσως σήμερα κάποιοι να μην μπορούν να το καταλάβουν ότι έρχονται στιγμές που η ζωή βάζει διλήμματα που πρέπει να απαντήσεις έστω και αν το πληρώσεις με την ίδια σου την ζωή… 

Τάσος Σεβαστιάδης