Δήμος και Πολιτισμός

Η τέχνη και ο πολιτισμός είναι  μια  πολύ  σημαντική κοινωνική δραστηριότητα και  ήταν πάντα  έτσι. Βέβαια,  οι  κυβερνήσεις δίνουν κάτω από το 1% του κρατικού προϋπολογισμού  στον τομέα του Πολιτισμού καθώς δεν τον θεωρούν σημαντική προτεραιότητα. Αλλά. πρέπει να πούμε, πως η τέχνη είναι δύναμη στο χώρο του συναισθήματος και της βούλησης. Είναι απαραίτητη για τον άνθρωπο και τα παιδιά και για τη δημιουργία ενός καλλιεργημένου ατόμου. Πρέπει να  καθρεφτίζει τη ζωή και  να έχει τρείς λειτουργίες. Μια γνωστική, μια αισθητική  και μια ηθικοπολιτική. Επίσης βασική λειτουργία της πρέπει να είναι η  ψυχαγωγία κάθε ανθρώπου. Ενθυμούμαι, πριν μερικά χρόνια, ότι ο Σαββόπουλος σε ένα πρόγραμμα  με τραγούδια Χατζηδάκι έλεγε πως γίνεσαι πιο ευγενής όταν τα ακούς. Καλή η ευγένεια,  δεν λέω, αλλά πέραν από αυτό θεωρώ ότι πρέπει και άλλα πράγματα να προωθεί η τέχνη.

Έχει σημασία  να προκύπτει  διάθεση για γνώση, αλληλεγγύη προς τον διπλανό σου που έχει κάποιο πρόβλημα, και ευαισθησίες για ζητήματα του κοινωνικού περίγυρου. Παρακολουθώντας μια ταινία, μια συναυλία, ένα θεατρικό έργο και κάποιο εικαστικό δρώμενο, να αποκτάς  μια αντικειμενική γνώση της κοινωνικής διάστασης και  του μηνύματος του θεάματος.  Η τέχνη πρέπει να δείχνει  και τη ζωή, να βλέπει τα προβλήματα,  να αποκαλύπτει τη φύση και τις αιτίες τους, και να προτείνει  λύσεις. Πρέπει να είναι  προσιτή και κατανοητή από  όλους και να διασκεδάζει προβληματίζοντας. Πρέπει να σέβεται τις απόψεις του λαού και να προσεγγίζει  τα  άγχητα της ζωής του.

Το  πρόβλημα που πάντα υπήρχε και υπάρχει και σήμερα είναι ότι  η τέχνη μπορεί να γίνει και όργανο των λίγων, εκείνων που καθορίζουν την μοίρα των ανθρώπων και οργανώνονται για τα προσωπικά  τους συμφέροντα. Το ζητούμενο σήμερα είναι  η αντίσταση της τέχνης και του πολιτισμού στην χειραγώγηση της κοινωνικής συνείδησης και στην παρεμπόδιση της γνώσης των αιτίων των προβλημάτων του λαού.  Πώς δηλαδή λειτουργούν τα μέσα επικοινωνίας στον τομέα της τέχνης, ποιες  μορφές της και ποιους καλλιτεχνικούς φορείς προωθούν, και πώς τελικά  μεθοδεύουν και υλοποιούν την προβολή όποιων καλλιτεχνικών και ψυχαγωγικών  θεαμάτων.  Αντανακλά  δηλαδή σήμερα  η τέχνη και η όποια πολιτιστική δραστηριότητα την ζωή των ανθρώπων και τις εμπειρίες τους; Γιατί, υπάρχουν πολλοί τρόποι  να πει κανείς την αλήθεια και ακόμη  πιο πολλοί  για να την κρύψεις.

Στη χώρα μας, μετά τον εμφύλιο και κύρια στις αρχές της δεκαετίας του 60, υπήρξε ένας οργασμός πολιτιστικών  δράσεων από δημιουργούς που βρέθηκαν δίπλα στο λαό και τα προβλήματά του. Άρχισε  και αυτός να ονειρεύεται και  να πιστεύει  ότι  όλα είναι δυνατά. Αλλά ήρθε η δικτατορία του ζόφου, της καταπίεσης και των διώξεων, και όλα πάγωσαν. Με  την μεταπολίτευση ξαναγεννήθηκε  η ελπίδα, πολλοί δημιουργοί προχώρησαν την τέχνη κοντά στο λαό και βοήθησαν  σημαντικά στην άνοδο του πολιτιστικού και ιδεολογικού  του επιπέδου.

Τα  εμπόδια πάντα  υπήρχαν, και υπάρχουν και σήμερα, που έχουν πάρει ενδημική μορφή. Σήμερα  η  στόχευση  κάθε  καλλιτεχνικής  δημιουργίας είναι φανερή, όπως  και  οι επιδιώξεις  της. Και  εύκολα ο  υποψιασμένος  άνθρωπος μπορεί  να διακρίνει τι  πρεσβεύει και  προπαγανδίζει κάθε έργο τέχνης, και τι τελικά εξυπηρετεί η προβολή του. Θυμάμαι  άποψη παλιού αντιστασιακού και το επιχείρημα που χρησιμοποίησε για  να δείξει ποιά παράταξη  από τις αντιμαχόμενες της δεκαετίας του  ‘40, είχε το δίκαιο με το μέρος της. “Υπήρχε μια διαφορά στα άσματα της κάθε πλευράς, έλεγε με πάθος. Οι οπαδοί του  ΕΑΜ διαλαλούσαν, εμπρός  για το δίκαιο και τη λευτεριά, την θέλουμε πανανθρώπινη, τραγουδούσε  για  μια διαρκή ειρήνη, και οι αντίπαλοι, που επικράτησαν τελικά, τραγουδούσαν γύρνα  ξανά στην παλιά σου φωλιά βασιλιά, όταν θα ‘ρθείς , ΚΚΕδες εδώ δεν θα βρεις, και ότι με όπλα  δεν θα χύσουμε ούτε  μια  σταγόνα αίμα ελληνικό, μόνο το άτιμο προδοτικό των …ανταρτών και των κομμουνιστών, να βρει η Ελλάδα ..λυτρωμό!! Επίσης, μέσα στο γενικό  ψυχροπολεμικό κλίμα που διαμορφώθηκε, οι στρατιώτες μας δήλωναν πως από  τη δράση  τους, τρέχουν να σωθούν οι….   Ρώσοι !!”.

Και  σήμερα, με άλλα χαρακτηριστικά, υπάρχει μεγάλη διαφορά στο ότι  προβάλλεται πόσο  φροντίζει η εξουσία να περνά τη γραμμή της και πόσο οι “ταγοί” του πολιτισμού υπακούουν ή  αυτολογοκρίνονται  για να επιβιώσουν. Εμείς, σαν Επιτροπή Πολιτισμού του Δήμου Πατρέων, πρέπει να λειτουργούμε και αυτό κάνουμε, με τα λίγα μέσα που διαθέτουμε, για  εξυπηρέτηση της  αλήθειας. Δεν  ξεχνάμε  ότι  ο λαός, που  σήμερα υποφέρει αντιμετωπίζοντας πολλές  δυσχέρειες (ακρίβεια, μείωση αποδοχών, ανεργία και ελαστικές  ή  μειωμένου ωραρίου, εργασιακές σχέσεις και αποδοχές, όπου ισχύει το Μπρεχτικό: οι άνεργοι  πεινούσαν, τώρα πεινάνε  και όσοι εργάζονται). Παρά  την σημαντική  μείωση  της  κρατικής  χρηματοδότησης των Δήμων, και  την ακόλουθη, οικονομική  κατάσταση  του  πολιτιστικού  φορέα  του Δήμου, ενεργούμε, ό,τι  είναι  δυνατό, για  την  ψυχαγωγία του λαού, που  την έχει πολύ  ανάγκη, χωρίς  να  ξεχνάμε  το  κύριο. Δηλαδή  την  ανάπτυξη ποιοτικών  μορφών τέχνης που  να εξυπηρετούν  την αλήθεια που επιμελώς  τους  κρύβουν αυτοί  που  λειτουργούν υπηρετώντας  τα  συμφέροντα  των λίγων. Πολύ  συχνά, για  παράδειγμα, προβάλλονται   μουσικά  σχήματα με ποιοτικά  καμιά  φορά χαρακτηριστικά, που  όμως προωθούν την  αδιαφορία στην  αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων και  μια  ευθέως χαζοχαρούμενη μορφή  διασκέδασης, που είναι απόλυτα αποπροσανατολιστική, και  κατά συνέπεια ανώδυνη για την εξουσία. Η  Επιτροπή Πολιτισμού της Πάτρας έχει άλλα χαρακτηριστικά και  στόχους. Δεν ξεχνά τα βιωματικά προβλήματα  του  λαού και μεριμνά, στο μέτρο των οικονομικών  της δυνατοτήτων,  για  την διασκέδαση του κόσμου, την ποιοτική της αναβάθμιση και την ενημέρωσή  του πάνω στη  φύση των αιτίων που  του δυσκολεύουν  τη ζωή, και  την  διέξοδο  που πρέπει  να παλέψει και  να πετύχει.

Ανδρέας Μάζης, Γιατρός  Χειρουργός, μέλος της Επιτροπής Πολιτισμού του Δήμου της Πάτρας, και  της Λαϊκής Συσπείρωσης