Η λογική της πολιτικής δράσης, τα πρόσωπα, οι συμμαχίες

Αν διαχωρίσουμε τον Μίκη Θεοδωράκη ως πρόσωπο (πολιτικό) από τον δημιουργό, νομίζω πως μπορούμε να είμαστε περισσότερο δίκαιοι στις κρίσεις μας. Οι διεργασίες που βγάζουν στους δημιουργούς, είναι κοινωνικές, πολιτικές, πολιτισμικές ενώ οι διεργασίες που διαμορφώνουν τα πρόσωπα, είναι, ας πούμε, πρωτίστως ατομικές-ψυχολογικές. Αυτό σαν πρώτη προσέγγιση για να το κατανοήσουμε. Επομένως είναι άλλο πράγμα ο Μίκης Θεοδωράκης, ως δημιουργός, και άλλο πράγμα ως πολιτικό πρόσωπο. Άλλα είναι τα κριτήρια για να κριθεί ως μουσικός δημιουργός, και άλλα για να κριθεί για την πολιτική του συμπεριφορά, εν προκειμένω για τη συμμετοχή του στο σημερινό συλλαλητήριο, στην Αθήνα, για το «Μακεδονικό πρόβλημα».

Σαφώς υπάρχει αλληλεπίδραση, αλλά το απόθεμα δύναμης μυαλού, κουράγιου, αντοχής των ατόμων είναι πεπερασμένο. Σε κάθε περίπτωση οφείλουμε να λάβουμε υπόψη, όπως το λέει ο ποιητής, την «εποχή», «τα βάρη» και τις «συνθήκες». Αντιλαμβάνεται ο καθένας τον βαρύνοντα συμβολισμό της χειρονομίας Θεοδωράκη από την ομιλία του στο συλλαλητήριο της Αθήνας και την απογοήτευση που έφερε. Ωστόσο η κοινωνική δράση και πιο συγκεκριμένα η πολιτική δράση, δεν ήταν ποτέ ζήτημα προσώπων, αλλά ζήτημα «δομής» (πολιτικό υποκείμενο κ.λπ.) που όφειλε να έχει αυτονομηθεί από τα πρόσωπα.

Με ποια έννοια; Με την έννοια ότι αυτή (η δομή, ο πολιτικός οργανισμός, Κόμμα κ.λπ.) δεν είναι “αυτοαναφορική ομάδα”, προέκταση ατομικών βιωμάτων, αλλά κοινωνική εμπειρία που μετασχηματίζει τα άτομα και τα καθιστά, ως μέλη ενός οργανισμού, «δρώντα υποκείμενα». Ουσιαστικά τα άτομα φέρουν πλέον τις ιδιότητες της «δομής». Ή, όπως το έθετε ο Μπελογιάννης στην απολογία του: «Είμαι μέλος του ΚΚΕ και για την ιδιότητά μου αυτή δικάζομαι…Στο πρόσωπό μου δικάζεται η πολιτική του ΚΚΕ». Όπως αντιλαμβάνεται ο καθένας σε μια τέτοια λογική πολιτικής δράσης, όπου κυρίαρχη είναι η δομή (πολιτικό υποκείμενο), δεν υπάρχει χώρος για πρόσωπα, όποια και να είναι, ακόμη και ο Μίκης Θεοδωράκης.

Από την άλλη, δεν είναι το εθνικό-πατριωτικό στοιχείο που βγάζει στο φασισμό, όπως διατείνεται η πολιτισμική αριστερά, «Οι μένουμε Ευρώπη», ο κοσμοπολίτικος «αντιεθνικισμός» που ουσιαστικά απαξιώνουν τον λαϊκό παράγοντα, αλλά το ταξικό στοιχείο, που εφόσον δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί, πατώντας στη «φαντασιακή κοινότητα» του έθνους που γίνεται αντιληπτή ως «κοινότητα ίσων», να βγάλει στο φασισμό. Ήταν το ταξικό στοιχείο (κρίση, μνημόνια, μειώσεις μισθών και συντάξεων κ.ά.) που βραχυκυκλώθηκε με την «απολίτικη» διαμαρτυρία των Αγανακτισμένων, των Πλατειών κ.ά., και με τη βοήθεια του ΣΥΡΙΖΑ (πολιτικός βολονταρισμός) και την παθητικοποίηση της κοινωνίας, ανέδειξε (στη θολούρα του αντιμνημονιακού λόγου) τη Χρυσή Αυγή που αποκαθίσταται σήμερα ως “πατριωτικό-κοινωνικό” μέτωπο.

Να γιατί ο φασισμός προβάλλει επίσης το ταξικό στοιχείο (το σβήσιμο των κοινωνικών ανισοτήτων μέσα στη «Λαϊκή Κοινότητα των Ελλήνων» κ.ο.κ.). Μόνο έτσι μπορεί να να απευθυνθεί στους κατεστραμμένους μικροαστούς και αγρότες που προλεταριοποιούνται, στους μεροκαματιάρηδες, στους άνεργους, στους νέους χωρίς μέλλον κ.ά. Συνεπώς οι διαχωρισμοί και οι συμμαχίες γίνονται πρωτίστως με κοινωνικό-ταξικούς όρους και δευτερευόντως, και εφόσον η ιστορική συνθήκη το επιβάλλει, και με πολιτικούς όρους, ας πούμε, δημοκράτες/φασίστες κ.λπ. Εξάλλου, όπως δείχνε και η ιστορική εμπειρία των «ενιαίων μετώπων», όσες φορές το ταξικό στοιχείο επικαλύφτηκε από το εθνικό-πατριωτικό, οι συνέπειες για την χώρα και την κοινωνία ήταν τραγικές.