Η Τριλογία του Πολέμου (Η άποψη της ιστορικής προσωποκρατίας) του Δημήτρη Γληνού (ΒΙΝΤΕΟ)

Ο Γληνός εξετάζει την άποψη της ιστορικής προσωποκρατίας (εκφρασμένη με δύο τρόπους) ως αίτιο του πολέμου, μια θεωρία που διατυπώνεται από ιστορικούς, φιλοσόφους, κοινωνιολόγους και πολιτικούς . Δείχνει ότι και οι δύο θεωρίες – που αποδίδουν τον πόλεμο στις αποτυχίες μεμονωμένων ηγετών ή ελπίζουν στην ειρήνη μέσω της “καλής θέλησης” – είναι ανεπαρκείς. Υποστηρίζει ότι ο πόλεμος είναι αποτέλεσμα συστημικών παραγόντων, κυρίως της εκμεταλλευτικής φύσης του καπιταλισμού και των αντικρουόμενων οικονομικών συμφερόντων που αυτός δημιουργεί. Απορρίπτει την ιδέα ότι ο πόλεμος μπορεί να αποφευχθεί απλώς μέσω καλύτερων ηγετών ή αμοιβαίας κατανόησης, υποστηρίζοντας ότι απαιτούνται θεμελιώδεις αλλαγές στο οικονομικό σύστημα.

Πιο συγκεκριμένα,  η θεωρία της ιστορικής προσωποκρατίας υποστηρίζει ότι τα ιστορικά γεγονότα, ιδίως ο πόλεμος και η ειρήνη, καθορίζονται από τις ατομικές ιδιότητες (αρετές, ελαττώματα, ικανότητες) των ηγεμόνων. Ο Γληνός χρησιμοποιεί το παράδειγμα του ιστορικού William Ferrero, ο οποίος υποστήριξε ότι ο πόλεμος θα συμβαίνει επειδή οι δημοκρατικοί ηγέτες εκδηλώνουν φόβο, με αποτέλεσμα να δίνουν θάρρος στους αυταρχικούς ηγέτες να τους εκβιάζουν. Ο Γληνός επιχειρηματολογεί εναντίον αυτής της άποψης, αναφέροντας ότι οι ηγέτες επιλέγονται από την άρχουσα τάξη και εκπροσωπούν τα συμφέροντα της, και οι πράξεις τους εξυπηρετούν τελικά αυτά τα συμφέροντα. Ως εκ τούτου, ο πόλεμος δεν είναι απλώς θέμα ατομικών αδυναμιών, όπως η “έλλειψη λογικής και σοβαρότητας”, αλλά προκύπτει από βαθύτερα, συστημικά αίτια.

Ακόμη, ο Γληνός κατατάσσει  την απόφαση/διακήρυξη της Μεγάλης Ανατολής της Γαλλίας, μιας μασονικής στοάς, στην ίδια θεωρία της ιστορικής προσωποκρατίας ή “καλής θέλησης”. Η διακήρυξη αυτή παραδεχόταν ότι ο πόλεμος είναι καταστροφικός, αλλά ισχυρίζονταν πως δεν επιλύει κανένα πρόβλημα. Υποστήριζε πως  μπορεί να υπάρξει ειρήνη μέσω της “καλής θέλησης”, της κατανόησης μεταξύ των κρατών, του αφοπλισμού, της αυτοδιάθεσης των λαών, της προστασίας των μειονοτήτων. Ο Γληνός ασκεί κριτική σε αυτή τη διακήρυξη για διάφορους λόγους:

– Αποκλεισμός των αποικιακών λαών: Επισημαίνει ότι η διακήρυξη αποκλείει σιωπηρά τους αποικιοκρατούμενους πληθυσμούς στην Αφρική και την Ασία από το “δικαίωμα στην αυτοδιάθεση”.

– Επιφανειακή οικονομική ανάλυση: Υποστηρίζει ότι η διακήρυξη δεν εμβαθύνει αρκετά στις βαθύτερες αιτίες του πολέμου, τις οποίες προσδιορίζει ως την εκμεταλλευτική φύση του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος. Με απλά λόγια, δεν αντιμετωπίζει το οικονομικό σύστημα που βρίσκεται στην καρδιά της σύγκρουσης.

– Βασίζεται στην “καλή θέληση”: Το άρθρο θεωρεί ότι η έκκληση για “καλή θέληση” δεν έχει νόημα, καθώς τα αντικρουόμενα οικονομικά συμφέροντα θα εμποδίζουν πάντα την πραγματική συμφωνία και συνεργασία. Χρησιμοποιεί την αναλογία των αρπακτικών που δεν είναι πρόθυμα να χάσουν τα νύχια τους, την ώρα που ανταγωνίζονται για τη λεία τους, για να καταδείξει αυτό το σημείο. “Ποια τίγρη θα δεχότανε να βγάλει τα νύχια της και τα δόντια της για να μοιραστεί «δίκαια» το σκοτωμένο αγρίμι, μ’ ένα λεοντάρι ή μ’ ένα λεόπαρδο;” Ο Γληνός πιστεύει ότι όσο υπάρχουν συμφέροντα που μπορούν να ικανοποιηθούν μόνο μέσω της εκμετάλλευσης, η “καλή θέληση” είναι αδύνατη.

Και καταλήγει για τη θεωρία αυτή: “Είνε άχρηστη θεωρία και αστήριχτη. Ένας πολιτικοκοινωνικός βερμπαλισμός…

Δε δείχνει ποια είνε τα πραγματικά αιτία, που γεννούν τον πόλεμο και πώς μπορούνε τα αίτια αυτά να υπερνικηθούνε από τη συνειδητή δράση των ανθρώπων.”

Νάγια Νομικού