Θανάση Ν. Καραγιάννη, «Κριτική Θεάτρου για παιδιά» (Προδημοσίευση)

Προσεχώς αναμένεται να κυκλοφορήσει το βιβλίο του Θανάση Ν. Καραγιάννη, «Κριτική Θεάτρου για παιδιά». Πρόκειται για επανέκδοση (3^η έκδοση) από τον Εκδοτικό Οίκο Κ. & Μ. Σταμούλη. Το προλογίζουν οι Κώστας Γεωργουσόπουλος, Κριτικός Θεάτρου και Μαίρη Δημάκη-Ζώρα, Αν. Καθηγήτρια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α.

Στην εισαγωγή του βιβλίου ο συγγραφέας δίνει πληροφορίες για την προέλευση των κριτικών του για τις 130 θεατρικές παραστάσεις που παρακολούθησε, για την εν γένει πορεία του ίδιου στον χώρο της Κριτικής Θεάτρου σε εφημερίδες, περιοδικά, τηλεόραση και ραδιόφωνο. Παρέχει, επίσης,  προτάσεις για την αναγκαιότητα ύπαρξης και λειτουργίας σε μόνιμη βάση Κριτικής Θεάτρου προς όφελος εκπαιδευτικών και γονιών, οι οποίοι στη συνέχεια θα συμβάλλουν με τις γνώσεις τους στην καλύτερη θεατρική αγωγή των μαθητών και παιδιών τους, αντίστοιχα.

Η κάθε Εισαγωγή βιβλίου, όπως και ο Πρόλογος εισάγουν τον αναγνώστη στο θέμα που διαπραγματεύεται ο συγγραφέας στο βιβλίο του, δίνοντάς του πληροφορίες, παρέχοντάς του γνώσεις και προβληματισμούς.

Θανάση Ν. Καραγιάννη, «Κριτική Θεάτρου για παιδιά» – Το εξώφυλλο της 2ης έκδοσης

Πρόκειται για το πρώτο και μοναδικό βιβλίο του είδους, μέχρι στιγμής, στην Ελληνική Βιβλιογραφία και ο συγγραφέας του εύχεται να κυκλοφορήσουν και άλλα παρόμοιου περιεχομένου και ίδιας αισθητικής και παιδαγωγικής στοχοθεσίας βιβλία.

Η Κατιούσα (katiousa.gr) με χαρά προδημοσιεύει την Εισαγωγή του βιβλίου.

–Κεντρική φωτογραφία ανάρτησης: Κοραλία Τσόγκα, «Η μηλιά που όλο γελά και το μυστικό της φιλίας»

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η κριτική τού Θεάτρου για παιδιά στη χώρα μας είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Ο ημερήσιος και περιοδικός τύπος (έντυπος και ηλεκτρονικός), καθώς και τα Μ.Μ.Ε., απαξιώνουν ως είδος το Θέατρο για παιδιά ή, όπως αλλιώς λέγεται, το Θέατρο για ανηλίκους θεατές, σαν να μην υφίσταται ως πολιτιστικό γεγονός, ως κοινωνικό δρώμενο με μεγάλη και σημαντική διαπαιδαγωγική σημασία. Και αν δεν το απαξιώνουν εντελώς, το προβάλλουν σπάνια και περιστασιακά, σαν ένα πολιτιστικό προϊόν που έχει μικρή αξία και ευτελή σημασία για την ψυχαγωγία, την αισθητική απόλαυση, την κοινωνική και ιδεολογική θωράκιση των παιδιών και των εφήβων. Βέβαια, οι θιασάρχες και οι παραγωγοί θεαμάτων για παιδιά τα προβάλλουν μέσα από τις ιστοσελίδες τους και τα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Εύλογα τίθενται τα παρακάτω ερωτήματα:

α) Αγνοούν άραγε την παιδαγωγική αξία που έχει το Θέατρο για νήπια, παιδιά και εφήβους, από αισθητική, ιδεολογική και κοινωνική άποψη;

β) Γιατί το Θέατρο για παιδιά δεν προβάλλεται επαρκώς (παρά μόνο περιστασιακά);   

γ) Απέναντι σ’ αυτό το φαινόμενο, πώς αντιδρούν οι άνθρωποι, οι οποίοι ασχολούνται επαγγελματικά με το θέατρο και οι συνδικαλιστικοί τους φορείς;

δ) Γιατί δεν υπάρχουν μόνιμες σελίδες ή στήλες Κριτικής Θεάτρου, που να λειτουργούν σε τακτική βάση, σε ημερήσιες εφημερίδες πανελλήνιας εμβέλειας ή σε περιοδικά και γιατί δεν απαιτούν την ύπαρξή τους οι παραπάνω ενδιαφερόμενοι φορείς;

ε) Γιατί δεν προβάλλονται τακτικές εκπομπές στα δημόσια και ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια;

στ) Γιατί δεν ακούγονται στις ραδιοσυχνότητες τακτικές εκπομπές, σχετικές με το είδος;

ζ) Δεν υπάρχει, άραγε, αναγκαιότητα για ενημέρωση, γνώση και προβληματισμό σε ό,τι αφορά στις θεατρικές παραστάσεις για παιδιά, που ανεβαίνουν στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. διαφόρων πόλεων, από τα κρατικά μας θέατρα, τα ιδιωτικά (Ελεύθερα Επαγγελματικά Θέατρα) κ.ο.κ.;

η) Τα εκατομμύρια γονιών και εκπαιδευτικών μας δεν νιώθουν την ανάγκη να πληροφορηθούν για τη θεματολογία, το περιεχόμενο, τη σκηνοθεσία, τη σκηνογραφία, αλλά και για την ιδεολογία του κάθε θεατρικού έργου που απευθύνεται στα παιδιά ή στους μαθητές τους, αντίστοιχα;

θ) Δεν πρέπει να πληροφορηθούν και να προβληματιστούν οι παιδαγωγοί/εκπαιδευτικοί για θέματα που αφορούν στην αισθητική των θεατρικών παραστάσεων για παιδιά; Δεν επιθυμούν να εντρυφήσουν σε ζητήματα θεατρικής αγωγής των μαθητών τους;

ι) Οι δευτεροβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις των εκπαιδευτικών: Δ.Ο.Ε., Ο.Λ.Μ.Ε., Ο.Ι.Ε.Λ.Ε. δεν ενδιαφέρονται να μάθουν και στη συνέχεια να παρέμβουν με προτάσεις και άλλες ενέργειές τους;      

ια) Η κριτική και οι κριτικοί θεάτρου δεν πρέπει να παίξουν τον προσήκοντα κοινωνικό ρόλο τους απέναντι σε εκπαιδευτικούς και γονείς –όσον αφορά το Θέατρο για νήπια, παιδιά και εφήβους–, όπως δεκαετίες τώρα επιχειρούν κριτικοί για θεατρικές παραστάσεις που απευθύνονται σε ενήλικες θεατές; 

ιβ) Οι θεατρολόγοι εκτελούν τα καθήκοντά τους, όπως επιβάλλεται δεοντολογικά, σε ζητήματα έρευνας, μελέτης και κριτικής θεμάτων που αφορούν τις θεατρικές παραστάσεις για παιδιά;

ιγ) Τα Παιδαγωγικά Τμήματα και τα Τμήματα Θεατρικών Σπουδών εκπαιδεύουν τους φοιτητές τους, ώστε κι αυτοί ν’ ασχοληθούν αργότερα με τον τομέα της Θεατρικής Κριτικής για παιδιά;

ιδ) Οι δημοσιογράφοι σε συνεργασία με τα έντυπα και με τις ηλεκτρονικές σελίδες όπου εργάζονται, αλλά και με τα ΜΜΕ, έχουν την ευθύνη να πείθουν τους εργοδότες τους ώστε να υπάρχουν μόνιμες και τακτικές σελίδες Κριτικής Θεάτρου και σχετικές τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές. Εδώ, σημαντική θα είναι και η παρέμβαση της Ε.Σ.Η.Ε.Α. και της Π.Ο.Ε.Σ.Υ

Πιστεύω ότι οι κριτικοί θεάτρου για παιδιά –όσοι υπάρχουν και στον βαθμό που ασχολούνται συστηματικά με το Θέατρο για νήπια, παιδιά και εφήβους– έχουν την ηθική και κοινωνική υποχρέωση να ανοίξουν διάλογο μεταξύ των δραματουργών, σκηνοθετών, σκηνογράφων, ηθοποιών και άλλων συντελεστών των παραστάσεων για παιδιά από τη μία, και των συνδικαλιστικών φορέων εκπαιδευτικών και γονιών από την άλλη, οι οποίοι έχουν ένα σημαντικό μέρος ευθύνης για τη θεατρική αγωγή, ανάπτυξη και καλλιέργεια της προσωπικότητας και της μόρφωσης των παιδιών τους. Οι κριτικοί θεάτρου (δημοσιογράφοι, θεατρολόγοι, εκπαιδευτικοί, ανεξαρτήτως ποιοι θα παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο) πρέπει ν’ αναλάβουν την ευθύνη, που τους αναλογεί, απέναντι στη θεατρική αγωγή και κοινωνική διαπαιδαγώγηση, δια του θεάτρου που απευθύνεται σε νήπια, παιδιά και εφήβους και να πάρουν σημαντικές πρωτοβουλίες. Πρωτοβουλίες όμως, για τέτοιου είδους δραστηριότητες οφείλουν να πάρουν, επίσης, οι διευθυντές, οι αρχισυντάκτες εφημερίδων και περιοδικών, οι Διευθυντές τηλεοπτικών καναλιών και ραδιοφωνικών σταθμών.

Βέβαια, μεγάλη ευθύνη, τη μεγαλύτερη, έχει η Πολιτεία, η εκάστοτε κυβέρνηση για τη θεατρική αγωγή της νέας γενιάς: το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων & Αθλητισμού στα σχολεία και το Υπουργείο Πολιτισμού στην κοινωνία. Το ζήτημα είναι πρωτίστως και άκρως πολιτικό και ιδίως ταξικό. Η Πολιτεία έχει υποχρέωση να διαπαιδαγωγήσει αισθητικά, κοινωνικά και ιδεολογία όλα τα παιδιά των εργαζομένων, που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία στα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία, αλλά και ολόκληρο τον λαό.

Είναι πολλά τα θέματα τα οποία πρέπει να συζητηθούν, τα γνωστικά αντικείμενα και τα βασικά στοιχεία, που σχετίζονται και αφορούν στη θεατρική αγωγή των παιδιών, με τα οποία πρέπει να έρθουν σε επαφή οι γονείς, ως φυσικοί παιδαγωγοί, καθώς και οι επιστήμονες παιδαγωγοί/εκπαιδευτικοί των παιδιών. Μήπως, όμως, «εκ των κάτω το φως», όπως έλεγε ο μεγάλος οραματιστής, ιδεολόγος και κοινωνικός αγωνιστής και παιδαγωγός/φιλόσοφος Δημήτρης Γληνός; Μήπως πρέπει να υποβάλλουν τεκμηριωμένες προτάσεις πανεπιστημιακοί, θεατρολόγοι, εργάτες του θεάτρου, εκπαιδευτικοί και δημοσιογράφοι, που κατέχουν το θέμα, αυτοί που έχουν τη θέληση και την αγάπη να διεκπεραιώσουν μια τέτοια δραστηριότητα και αυτοί που έχουν τη συνείδηση για την επίτευξη του στόχου για μια τόσο σημαντική υπόθεση;

Προσωπικά, έτσι σκέφτηκα και ακολούθησα τη φωνή της συνείδησής μου και της καρδιάς μου, αν και δεν είμαι ο ειδικός επιστήμονας, ο θεατρολόγος, ο θεατράνθρωπος. Είχα επίγνωση ότι μπαίνω σε «ξένα χωράφια». Υποσχέθηκα στον εαυτό μου ότι:

α) Θα συντάσσω τα κείμενά μου με σύνεση, χωρίς να προκαλώ τη θεατρική και θεατρολογική καλλιτεχνική, επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα,

β) Θα συντάσσω τα κείμενά μου, κατέχοντας τις επιστημονικές γνώσεις ως παιδαγωγός και έχοντας την εμπειρία ως βετεράνος εκπαιδευτικός, 

γ) Θα αξιοποιώ, κατά την άσκηση του κριτικού λόγου μου τις όποιες θεατρικές γνώσεις μου από διάφορα σεμινάρια και συνέδρια που έχω παρακολουθήσει και τις εμπειρίες μου από το ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων στα σχολεία που υπηρέτησα και

δ) Θα προσπαθώ να εμπλουτίζω τις γνώσεις μου με την παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων, με την ανάγνωση θεατρικών κειμένων και με τη μελέτη της ιστορίας και της θεωρίας του θεάτρου.

Αρχικά, απευθύνθηκα στη φιλόλογο και διευθύντρια του περ. «Θέματα Παιδείας», κ. Ρίτα Νικολαΐδου, το Φθινόπωρο του 2007 και ένα-δυο μήνες αργότερα στον διευθυντή της εφ. «Ριζοσπάστης», κ. Στέφανο Λουκά, προτείνοντάς τους να μου παραχωρήσουν κάποιο χώρο στα έντυπά τους για την επίτευξη του εγχειρήματός μου. Από εκείνη τη χρονιά άρχισε το μακρύ και θαυμαστό ταξίδι μου στο χώρο της Κριτικής Θεάτρου, γενικότερα και ειδικότερα της Κριτικής Θεάτρου για παιδιά. Και οι δύο διευθυντές που προανέφερα αποδέχτηκαν με προθυμία την πρότασή μου και αυτό είναι προς τιμή τους. Τιμή αξίζει και στα υπόλοιπα μέλη της συντακτικής επιτροπής των ενλόγω εντύπων, που αποδέχτηκαν και αυτά με τη σειρά τους την πρότασή μου, μετά από εισήγηση των διευθυντών τους. Τοιουτοτρόπως, δύο έντυπα πανελλήνιας κυκλοφορίας, η ιστορική και μακροβιότερη ελληνική εφημερίδα «Ριζοσπάστης», Όργανο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ και το περιοδικό «Θέματα Παιδείας», Τρίμηνη Επιθεώρηση Εκπαιδευτικής Πολιτικής και Έρευνας, στάθηκαν πρωτοπόρα για την υλοποίηση μιας δραστηριότητας, που αφορά στην παρουσίαση-κριτική θεατρικών παραστάσεων για νήπια, παιδιά και εφήβους, του Επαγγελματικού Θεάτρου για παιδιά, κυρίως, και ενμέρει του Ερασιτεχνικού Θεάτρου για παιδιά. 

Το περ. «Θέματα Παιδείας» από το τεύχος αρ. 30, Ιούν.-Αύγ. 2007 μέχρι σήμερα μου διαθέτει, σε έκτακτη βάση και όποτε του το ζητήσω, σελίδες για την άσκηση αυτού του λειτουργήματός μου και η εφ. «Ριζοσπάστης» από το φύλλο της 22ας Δεκ. 2007 μου διέθεσε  μισή σελίδα και αργότερα ολόκληρη σελίδα, αρχικά σε έκτακτη βάση. Από το φύλλο, όμως, της 21ης Νοεμ. 2008 μέχρι το φύλλο της 17ης Απρ. 2009, μου διέθεσε μία σελίδα σε τακτική βάση, κάθε Παρασκευή, με τίτλο «Θέατρο για παιδιά (συνολικά μου διατέθηκαν 20 σελίδες και δημοσιεύτηκαν κείμενά μου για 42 θεατρικές παραστάσεις για παιδιά). Η ενλόγω εφημερίδα συνέχισε να μου διαθέτει εβδομαδιαία, μία σελίδα, κάθε κάθε Παρασκευή, και κατά τη θεατρική περίοδο 2009-2010, από το φύλλο της 6ης Νοεμ. 2009 μέχρι και το φύλλο της 9ης Απρ. 2010. Συνολικά μου διατέθηκαν 21 σελίδες, στις οποίες δημοσιεύτηκαν κείμενά μου για άλλες 64 θεατρικές παραστάσεις για νήπια, παιδιά και εφήβους.   

Το Καλοκαίρι του 2009 πρότεινα στον τηλεοπτικό σταθμό «902» του ΚΚΕ, και συγκεκριμένα στον αείμνηστο Διευθυντή του, κ. Τάκη Τσίγκα (1953-2014), να μου διατεθεί τηλεοπτικός χρόνος για να επιμελούμαι και να παρουσιάζω σε τακτική βάση εκπομπή με τίτλο: «Θέατρο για παιδιά». Η πρότασή μου έγινε δεκτή μ’ ενθουσιασμό. Ανήκει τιμή στον Διευθυντή του «902» και στη Συντακτική επιτροπή του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού για την απόφαση που πήραν, ώστε η ενλόγω εκπομπή να μεταδίδεται για ένα ημίωρο, κάθε Τετάρτη, στις 18.30΄, από την 16η Δεκ. 2009 μέχρι την 21η Απρ. 2010. Συνολικά προβλήθηκαν 19 εκπομπές, τις οποίες διατηρώ βιντεοσκοπημένες στο αρχείο μου.   

Επίσης, πραγματοποίησα 13 ωριαίες εκπομπές στο ραδιοφωνικό στούντιο web radio του 902, με ηχολήπτη τον κ. Βασίλη Σκουρτόπουλο και υπεύθυνο τον δημοσιογράφο κ. Γιάννη Ευσταθίου, με τίτλο «Θέατρο για παιδιά».

Ας σημειωθεί ότι στην Ιστορία τού Θεάτρου για παιδιά στη χώρα μας για πρώτη φορά υπήρξε σε τακτική εβδομαδιαία βάση, σελίδα με Κριτική για Θεατρικές Παραστάσεις του Επαγγελματικού Θεάτρου για νήπια, παιδιά και εφήβους και για πρώτη φορά τακτική τηλεοπτική εκπομπή, που αφορά το Θέατρο για παιδιά.

Η εφ. «Ριζοσπάστης» είχε παρουσιάσει στο παρελθόν παρόμοιου περιεχομένου σελίδες, περιστασιακά, με την αείμνηστη δημοσιογράφο-δραματουργό-κριτικό-συγγραφέα Σοφία Αδαμίδου (1963-2021), η οποία δημοσίευσε αξιόλογα κείμενα σχετικά με το Θέατρο για παιδιά. Όπως, επίσης περιστασιακά, παρόμοια κείμενα είχε δημοσιεύσει στην ίδια εφημερίδα και η αείμνηστη δημοσιογράφος-κριτικός θεάτρου Αριστούλα Ελληνούδη (ψευδ. Θυμέλη) (1945-2017). Βέβαια, περιστασιακά, Κριτικές Θεάτρου για παιδιά και αφιερώματα σε θεατράνθρωπους έχουν παρουσιάσει σε διάφορες εφημερίδες δημοσιογράφοι, θεατρολόγοι κ.ά., με σύντομα συνήθως ή εκτενέστερα ρεπορτάζ, συνεντεύξεις και άρθρα, κυρίως σε κάποιες πρεμιέρες παραστάσεων ή κατά τις γιορταστικές ημέρες των Χριστουγέννων και ιδιαίτερα για μεγάλους θιάσους του Εθνικού Θεάτρου, της Κάρμεν Ρουγγέρη, της Ξένιας Καλογεροπούλου κ.ο.κ. Πάντοτε βρίσκονταν στο περιθώριο της θεατρικής κριτικής μικρότερα θεατρικά σχήματα και νεότεροι ηθοποιοί και σκηνοθέτες.

Θεωρώ ότι απαιτείται ιστορική έρευνα και μελέτη για την Κριτική Θεάτρου για νήπια, παιδιά και εφήβους, αλλά και για όλες τις παραστατικές τέχνες για ανήλικους θεατές στην Ελλάδα, στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, όπως έχει συμβεί αντίστοιχα για το Θέατρο για ενήλικες και αυτό αποδεικνύεται από την υπάρχουσα σχετική βιβλιογραφία.

Στην παρούσα έκδοση έχω συμπεριλάβει τις 110 θεατρικές κριτικές μου, που είχαν δημοσιευθεί στην 1η έκδοση και επίσης άλλες 20 θεατρικές κριτικές, τις οποίες δημοσίευσα αργότερα σε διάφορα έντυπα. Στην 1η έκδοση είχα συμπεριλάβει τα δημοσιευμένα κείμενά μου, τα οποία αφορούσαν τις παραστάσεις που παρακολούθησα κατά τις θεατρικές περιόδους 2007-2008 (ελάχιστες παραστάσεις), 2008-2009 και 2009-2010. Για τις δύο τελευταίες θεατρικές περιόδους έχω παρουσιάσει τις περισσότερες θεατρικές παραστάσεις για παιδιά και ενδεικτικά ορισμένες παραστάσεις κουκλοθεάτρου, θεάτρου σκιών, θεάτρου-μπαλέτου, θεάτρου-θεατρικού παιχνιδιού, όπερας για παιδιά, αφήγησης παραμυθιού.  

Ορισμένοι δημιουργοί δεν δέχτηκαν τη συνεργασία μου –δικαίωμά τους, βέβαια– άλλοι απαξίωσαν την προσπάθειά μου (υπάρχουν και βεντέτες στον χώρο) και σε ελαχιστότατους πείραξε η ιδεολογική ταυτότητα του δημοσιογραφικού οργάνου, όπου δημοσίευα τις κριτικές μου, παραβλέποντας την ουσία της υπόθεσης και του κοινωνικοπολιτικού καθήκοντος όλων στα ζητήματα θεατρικής αγωγής της νεολαίας και του λαού μας και ιδιαίτερα όσων ασχολούνται με τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, ήτοι των γονιών και των εκπαιδευτικών.

Συγκεκριμένα, λοιπόν, στην παρούσα έκδοση αναδημοσιεύονται 130 κείμενά μου, με ελάχιστες διορθώσεις και προσθήκες στα κείμενα των προηγουμένων εκδόσεων:

Από την εφ. «Ριζοσπάστης»……………………………………………………………107

Από το περ. «Θέματα Παιδείας»………………………………………………………….5

Από την εφ. «Ενεργός Δημότης Νοτίων Προαστίων» (Άγ. Δημήτριος)…………………..1

Εφ. «Σήμερα» (Κορίνθος)…………………………………………………………………7

Από την ιστοσελίδα  «www.thematapaideias.org»……………………………………….5 

Από το blog «Θεατροδύσσεια»…………………………………………………………….1

Από το ηλεκτρονικό περιοδικό «Κατιούσα»………………………………………………1

Από το ηλεκτρονικό περιοδικό «Ατέχνως»………………………………………………..1

Ιστοσελίδα Δήμου Αγ. Δημητρίου…………………………………………………………1

Άγνωστο το έντυπο, όπου δημοσιεύτηκε………………………………………………….1

Σύνολο…………………………………………………………………………………..130

 

Κατά είδος συμπεριλαμβάνονται κείμενα για παραστάσεις που αφορούν τα εξής είδη:

Θέατρο……………………………………………………………………………………92

Θέατρο-Μπαλέτο…………………………………………………………………………..2 

Θέατρο-Θεατρικό Παιχνίδι…………………………………………………………………5

Όπερα………………………………………………………………………………………3

«Ζακυνθινή Ομιλία»………………………………………………………………………..1

Κουκλοθέατρο…………………………………………………………………………….15

Θέατρο Σκιών………………………………………………………………………………5

Μαριονέτες…………………………………………………………………………………3

Αφήγηση παραμυθιών (θεατρική έκφανση)………………………………………………..4

Σύνολο……………………………………………………………………………………130 

Η εμπειρία μου ήταν σημαντική, καθώς αποκτήθηκε κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα, οπότε μελέτησα αρκετά θεατρικά κείμενα και στη συνέχεια παρακολούθησα τη σκηνική τους παράσταση σε θεατρικές αίθουσες της Αθήνας, ευρύτερα της Αττικής, της Θεσσαλονίκης, της Λαμίας και του Αγρινίου. Έχω να παρατηρήσω τα εξής:

Α. ΓΙΑ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

1.Όσον αφορά την ειδολογική λογοτεχνική τους καταγωγή, τα θεατρικά κείμενα είναι δυνατό να καταταγούν ως εξής: 

α. 43 έργα στην πρωτογενή ελληνική και ξένη δραματουργική παραγωγή

β.  8 έργα είναι διασκευές ελληνικών λαϊκών και λαϊκότροπων Έντεχνων Παραμυθιών

γ. 33 έργα είναι διασκευές ξένων λαϊκών και λαϊκότροπων Έντεχνων Παραμυθιών

δ.  5 έργα μεταφέρονται από το Θέατρο Σκιών στο Θέατρο (ουσιαστικά συνυπάρχουν επί σκηνής)

ε. 17 έργων είναι διασκευές ελληνικών και ξένων μυθιστορημάτων και διηγημάτων

στ. 6 έργα είναι διασκευές από την Ελληνική Μυθολογία

ζ.   2 έργα είναι διασκευές έργων της Αρχαίας Ελληνικής Δραματουργίας

η.  10 έργα είναι μεταφράσεις-διασκευές θεατρικών έργων ξένων δραματουργών

θ.  2 έργα είναι διασκευές λιμπρέτου έργων Κλασικού Μπαλέτου

ι.   2 έργα είναι διασκευές λιμπρέτου έργων Όπερας

ια. 1 έργο είναι «Ζακυνθινή Ομιλία»

Τα θέματα των θεατρικών έργων, όπως μπορεί να διαπιστώσει και να καταγράψει κάποιος, ήταν τα εξής:

α. Οικολογικά (μόλυνση της ατμόσφαιρας, προστασία της φύσης)

    Κοινωνικού Προβληματισμού (ελευθερία, δημοκρατία)

    Ψυχικές/Συναισθηματικές καταστάσεις (αγάπη, έρωτας, φιλία)

    Σύγχρονη Τεχνολογία

    Υγιεινή Διατροφή

    Κίνδυνοι από το Διαδίκτυο

    Κλοπή Πνευματικής Ιδιοκτησίας

    Παραδοσιακά Επαγγέλματα

    Σύγχρονη Λαϊκή Μουσική

    Όπερα

    Μπαλέτο

    Ιστορικές αναφορές

    Ελληνική Μυθολογία κ.ά.

β. Τα περισσότερα έργα ήταν κωμωδίες, με σατιρικά και χιουμοριστικά στοιχεία. Ελάχιστα ήταν δράματα, με κάποια χιουμοριστικά στοιχεία.

γ. Τα περισσότερα έργα είχαν παραμυθιακή υπόθεση με έντονα τα φανταστικά και μεταφυσικά στοιχεία, ορισμένα είχαν ρεαλιστική υπόθεση και άλλα σουρεαλιστική διάθεση.

δ. Δεν ανέβηκαν αρκετά έργα με θέματα που αφορούσαν τα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες των εφήβων, δηλ. παραστάσεις που να απευθύνονται σε εφήβους 14-18 χρόνων. Ελάχιστα ήταν αυτά που ενδιέφεραν τους εφήβους: «Σύγκρουση Γενεών “Το Χάσμα”», «Ευριπίδη, Ελένη», Κάρλο Γκολντόνι, «Η Λοκαντιέρα», Γιώργου Φρατζεσκάκη, «Το αγόρι που μιλούσε με τα πουλιά», «Μίκης Θεοδωράκης, Τα γιασεμιά και τ’ όνειρο», Μαριάννας Τόλη, «Η Μαίρη Πόπινς συναντά τους Μπιτλς», «Chatroom».

ε. Δεν διαθέτω τη θεατρική παραγωγή με έργα κοινωνικού προβληματισμού, τα οποία ασφαλώς θα αγγίζουν τις ευαισθησίες, τα ενδιαφέροντα, τα προβλήματα, τις προσδοκίες και τα οράματα της νέας γενιάς, όπως αυτά προσλαμβάνονται από τους σύγχρονους προεφήβους και εφήβους και που θα έδιναν κάποιες διεξόδους, «λύσεις», κάποιους προβληματισμούς, ελπίδα και προοπτική…

στ. Οι περισσότερες παραστάσεις που παρακολούθησα απευθύνονταν ή σε παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας (3-9 χρόνων) και λιγότερες σε μεγαλύτερα παιδιά σχολικής ηλικίας (10-13 χρόνων).

ζ. Διαπίστωσα, από τη συζήτηση μαζί τους στα φουαγιέ των θεάτρων κατά τις Κυριακές, ότι αρκετοί γονείς δεν ήταν επαρκώς ενημερωμένοι, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται το εξής φαινόμενο: Σε αρκετές παραστάσεις που η υπόθεση του έργου ήταν κατάλληλη για την προσχολική ηλικία, να παρευρίσκονται μεγάλα παιδιά, τα οποία αντιλαμβάνονταν ότι βρίσκονταν σε λάθος παράσταση. Το ίδιο φαινόμενο παρουσιάζονταν κατά τις καθημερινές, όταν ολόκληρο Δημοτικό Σχολείο πήγαινε σε παραστάσεις για μικρά παιδιά, με αποτέλεσμα τα παιδιά να θορυβούν από έλλειψη ενδιαφέροντος. Αντίθετα, όταν η υπόθεση του έργου ήταν κατάλληλη για μεγάλα παιδιά, τα μικρότερα δεν την κατανοούσαν και έτσι δημιουργούνταν προβλήματα συμπεριφοράς τους, μη συμβατής με την ατμόσφαιρα που ασφαλώς πρέπει να υπάρχει σε κάθε θεατρική παράσταση. Το πιο δυσάρεστο ήταν όταν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί δεν ήταν επαρκώς πληροφορημένοι για το θέμα και την υπόθεση του έργου που θα παρακολουθούσαν. Υπογραμμίσω εδώ την αναγκαιότητα Οδηγών Θεατρικών Παραστάσεων, έντυπων ή ηλεκτρονικών, τους οποίους θα συμβουλεύονται εκπαιδευτικοί και γονείς, πριν να οδηγήσουν τους μαθητές ή τα παιδιά τους αντίστοιχα στο θέατρο.

Για παράδειγμα αναφέρω μια παράσταση, την οποία παρακολούθησα, κατάλληλη για τις μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού, ενός δραματοποιημένου κλασικού έργου της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας, όπου παιδιά ενός Νηπιαγωγείου, που ατυχώς βρέθηκαν εκεί, καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης πηγαινοέρχονταν στην τουαλέτα, θορυβούσαν, φώναζαν, γεγονός που επιδρούσε αρνητικά στην απόδοση της υποκριτικής των ηθοποιών, οι οποίοι διαρκώς δυσανασχετούσαν, αλλά και τα μεγαλύτερα παιδιά του Δημοτικού, τα οποία παρευρίσκονταν στη θεατρική αίθουσα, δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν την παράσταση, αφού επικρατούσε φασαρία και ως εκ τούτου αρνητική θεατρική ατμόσφαιρα. 

Β. ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

Συμπερασματικά, αποτιμώντας τις θεατρικές παραγωγές για παιδιά, τις οποίες παρακολούθησα, επιθυμώ να παρατηρήσω τα εξής:

1.Με προβληματίζει το αν είναι ή οφείλουν να είναι προετοιμασμένοι οι μαθητές ενός σχολείου για την παρακολούθηση μιας παράστασης θεατρικού έργου και αν υπάρχει αξιολόγησή της μετά. Και γενικότερα, αν τα παιδιά έχουν αποκτήσει ή οφείλουν να αποκτήσουν θεατρική αγωγή και εκπαίδευση από το σχολείο και την οικογένειά τους 

Μ’ ενδιαφέρει ειδικότερα:

–Αν συζητιέται  η υπόθεση του θεατρικού έργου στην αίθουσα διδασκαλίας από τους εκπαιδευτικούς,  κυρίως, και ίσως και από τους γονείς στο σπίτι, πριν από την παρακολούθηση της παράστασης και αν πραγματοποιείται συζήτηση στο σχολείο ή στο σπίτι μετά από την παράσταση, ώστε τα παιδιά να εκφράσουν τις απόψεις τους, τις εντυπώσεις τους και τα συναισθήματά τους, όσον αφορά την υπόθεση του έργου, την υποκριτική των ηθοποιών, τη σκηνοθεσία, τη σκηνογραφία, τα κοστούμια, τη μουσική επένδυση κ.ο.κ. Θεωρώ πολύ σημαντικές δραστηριότητες τις δύο προηγούμενες από αισθητική, κοινωνική και ιδεολογική άποψη, για όλους τους μαθητές του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου. Είναι φυσικό ότι όταν απευθυνόμαστε σε μαθητές όλο και μεγαλυτέρων ηλικιών τόσο και η συζήτηση γίνεται πιο ουσιαστική και εποικοδομητική.  

–Αν έχουν αναφερθεί:

α. Η ιστορική και χρονική περίοδος κατά την οποία εξελίσσεται η υπόθεση του έργου και για η περιοχή, όπου λαμβάνει χώρα η δράση των ηρώων, με χαρακτηριστικά στοιχεία, που αφορούν την εκάστοτε κοινωνική ζωή, τις παραδόσεις, το γεωπολιτικό περιβάλλον, την ενδυμασία, τα προϊόντα, ήτοι κάποια στοιχεία Γεωγραφίας, Φυσικής Ιστορίας, Οικονομίας, Πολιτικής Αγωγής, Κοινωνιολογίας, Θρησκειολογίας κ.ο.κ. 

β. Η χρονική περίοδος κατά την οποία γράφτηκε το έργο

γ. Εργο-βιογραφικά στοιχεία του δραματουργού 

δ. Τα θέματα που διαπραγματεύεται ο δραματουργός στο έργο

ε. Ορισμένα στοιχεία για τους χαρακτήρες των ηρώων   

στ. Στοιχεία για τους συντελεστές της παράστασης (σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σκηνογράφους κ.ο.κ.) και διάφορα στοιχεία Θεατρολογίας, τα οποία αφορούν στη θεατρική αγωγή των μαθητών, γενικότερα, και τα οποία συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση της παράστασης και της απόκτησης εγκυκλοπαιδικών γνώσεων για τη βαθύτερη συνειδητοποίηση καταστάσεων και ενεργειών των ηρώων, καθώς και για τον κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό των προεφήβων και εφήβων.

2.Αναρωτιέμαι αν έχει τη δυνατότητα κάποιος ενήλικος θεατής της παράστασης ν’ αντιληφθεί, κατά την ώρα μιας θεατρικής παράστασης για παιδιά, τη θεατρική αγωγή και κουλτούρα των μαθητών τού κάθε σχολείου. Ασφαλώς και μπορεί, κατά τη γνώμη μου, παίρνοντας υπόψη του τη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις των παιδιών, κατά την ώρα της παράστασης. Δεν είναι παιδαγωγικά πρέπον, βέβαια, οι μαθητές να είναι μόνοι τους στην πλατεία κατά την ώρα της παράστασης, οι δε εκπαιδευτικοί τους την ίδια ώρα να πίνουν καφέ ή να καπνίζουν στο φουαγιέ ή ν’ απουσιάζουν. Και δυστυχώς, αυτό το φαινόμενο γίνεται αντιληπτό από τους ίδιους τους  σκηνοθέτες και τους ηθοποιούς… Αυτά είναι ζητήματα που αφορούν στο πολιτιστικό και παιδαγωγικό επίπεδο των εκπαιδευτικών και κατά τη γνώμη μου πρέπει ν’ αποτελούν αντικείμενο συζήτησης σε επίπεδο της Σχολικής Μονάδας και Συλλόγου των Διδασκόντων, αλλά και με Παιδαγωγικές Συγκεντρώσεις και με Σεμινάρια Θεατρικής Αγωγής, τα οποία πρέπει να διοργανώνονται από τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης. Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών κρίνεται απαραίτητη, με ευθύνη της Πολιτείας και των θεσμοθετημένων καθοδηγητικών οργάνων (Επόπτες Ποιότητας της Εκπαίδευσης, Σύμβουλοι Εκπαίδευσης, Προϊστάμενοι Νηπιαγωγείων και Διευθυντές Δημ. Σχολείων) και είναι θεσμοθετημένη με βάση τους νόμους: Ν. 4823/2021 και Ν. 1340/2002.

3.Το Μάθημα της Θεατρικής Αγωγής είναι θεσμοθετημένο με τον Ν.6205/2021 και διορίζεται ένας ορισμένος αριθμός Θεατρολόγων στη Δημοτική Εκπαίδευση, χωρίς δυστυχώς να καλύπτει τις ανάγκες του συνόλου των Δημ. Σχολείων της χώρας μας, λες και τα περισσότερα σχολεία που βρίσκονται στην επαρχία έχουν μαθητές β΄ κατηγορίας… Ανισομέρεια, αδικία και κατηγοριοποίηση και εδώ, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, και φυσικά και παραβίαση του άρθρου 4 του Συντάγματος της Ελλάδας.

Παλιότερα είχαν εκδοθεί από τον Ο.Ε.Δ.Β. του ΥΠ.Ε.Π.Θ. σχολικά βιβλία Θεατρικής Αγωγής για μαθητές και εκπαιδευτικούς. Σήμερα δυστυχώς δεν υπάρχουν, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται το υπάρχον Μάθημα Θεατρικής Αγωγής (Υπουργική Απόφαση 166196/Δ1/2021 – ΦΕΚ 6205/Β/23-12-2021) ελλείψει διδακτικών βιβλίων και για το Δημοτικό και για το Γυμνάσιο και Λύκειο, όπου δυστυχώς στην Δ/θμια Εκπαίδευση δεν διδάσκεται καν το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής, όπως και στις Ε΄-ΣΤ΄ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου. Πλήρης υποβάθμιση σε όλα τα επίπεδα.

Διαπιστώνεται, λοιπόν, έλλειψη επαρκούς γνώσης των εκπαιδευτικών στα θέματα θεατρικής αγωγής των μαθητών, χωρίς απόλυτη ευθύνη τους. Κυρίως, εκπαιδευτικοί που έχουν την ευθύνη αγωγής και εκπαίδευσης των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου (νηπιαγωγοί και δάσκαλοι), δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον και συνειδητοποιώντας τις ελλείψεις τους αυτομορφώνονται, είτε διαβάζοντας θεωρητικά βιβλία, είτε συμμετέχοντας σε σεμινάρια θεατρικού παιχνιδιού, με δικές τους δαπάνες. Έτσι, εκτελούν, ως ένα βαθμό, το καθήκον τους, είτε υπάρχει στο σχολείο τους θεατρολόγος είτε όχι. Αγωνίζονται, λοιπόν, για την καλύτερη θεατρική αγωγή των μαθητών τους, μέσα από το θεατρικό παιχνίδι, τον αυτοσχεδιασμό, τη δραματοποίηση, την παντομίμα, το σωματικό θέατρο, αλλά και με άλλες θεατρικές δραστηριότητες αισθητικού και παιδαγωγικού χαρακτήρα και στόχευσης. Σε όλες αυτές τις δραστηριότητες ίσως να εντάσσεται και η θεατρική παράσταση από παιδιά για παιδιά και η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων για παιδιά από επαγγελματίες ηθοποιούς και συντελεστές. Και είναι αξιοσημείωτο ότι υπάρχουν σε πολλές δημόσιες βιβλιοθήκες και διατίθενται στα βιβλιοπωλεία ένα πλήθος από χρήσιμα «εργαλεία»: θεωρητικά βιβλία για το θέατρο και τη θεατρική αγωγή νηπίων, παιδιών και εφήβων, θεατρικά έργα για όλες τις σχολικές γιορτές και για την περίοδο πριν από τη λήξη των μαθημάτων, δηλαδή πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές. Επίσης, ανεβαίνουν κάθε χρόνο δεκάδες αξιόλογες θεατρικές παραστάσεις για παιδιά από αξιόλογους δραματουργούς, σκηνοθέτες, σκηνογράφους και ηθοποιούς.

Γι’ αυτό απαιτούνται ενημερωτικά βιβλία σαν και αυτό που κρατάτε στα χέρια σας, αρκετά με κριτικές θεάτρου για διάφορα αξιόλογα θεατρικά έργα, με ερμηνευτικές αναλύσεις των θεατρικών έργων και με διάφορες απόψεις των κριτικών για την κάθε παράσταση, ώστε να δημιουργείται με την πάροδο του χρόνου μια διαρκής επιμόρφωση και προβληματισμός των γονιών και των εκπαιδευτικών, χρήσιμη εντέλει για τα παιδιά και τους μαθητές τους. 

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Θέλω να ευχαριστήσω όλους, όσοι μου έδωσαν την ευκαιρία να παρακολουθήσω αυτές τις θεατρικές παραστάσεις και μου έκαναν την τιμή να συνεργαστώ, κατά κάποιο τρόπο, μαζί τους (δραματουργούς και σκηνοθέτες, κυρίως), τους διευθυντές των έντυπων εφημερίδων και περιοδικών, αλλά και των ηλεκτρονικών περιοδικών, όπου δημοσιεύτηκαν τα κριτικά σημειώματά μου, και συγκεκριμένα: τον κ. Στέφανο Λουκά, Διευθυντή τότε της εφ. «Ριζοσπάστης», την κ. Ρίτα Νικολαΐδου, Διευθύντρια του περ. «Θέματα Παιδείας», τον κ. Νίκο Πουρναρά («Οικοδόμο») της Συντακτικής Επιτροπής του ηλεκτρ. περιοδικού «Κατιούσα», τον κ. Ηρακλή Κακαβάνη, Διευθυντή του ηλεκτρ. περιοδικού «Ατέχνως», τον αείμνηστο Θύμιο Κάππο (1959-2020), Διευθυντή της εφ. «Σήμερα» της Κορίνθου και την κ. Δήμητρα Κάσσου, Διευθύντρια της εφ. «Ενεργός Δημότης των Νοτίων Προαστίων» του Αγ. Δημητρίου. Να ευχαριστήσω, ακόμη, τον εξαίρετο δημοσιογράφο κ. Δημήτρη Καραγιάννη, της εφ. «Ριζοσπάστης», για την παντός είδους βοήθειά του και για την αγαστή συνεργασία μας.

Θερμές ευχαριστίες οφείλω και στον αείμνηστο φιλόλογο, μεταφραστή, στιχουργό, θεατρικό κριτικό και πρώην Καθηγητή τού Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α. και πρώην Διευθυντή του Θεατρικού Μουσείου, Κώστα Γεωργουσόπουλο (1937-2024), για τη διακριτική και συνεχή στήριξη της δουλειάς μου και για την τιμή που μου έκανε να προλογίσει το παρόν βιβλίο μου και να συμβάλλει τοιουτοτρόπως στην προβολή τής Κριτικής Θεάτρου για παιδιά, που επιχείρησα, έστω με τα ελάχιστα τούτα και σύντομα κριτικά κείμενά μου, στέλνοντας το μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις για την αναγκαιότητα καθιέρωσης:

α) Τακτικών σελίδων Κριτικής Θεάτρου για παιδιά στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο και

β) Τακτικών εκπομπών ενημέρωσης και προβληματισμού με σχετικά θέματα στα Μ.Μ.Ε. (ραδιόφωνο, τηλεόραση και ηλεκτρονικά μέσα). 

Έλπιζα ότι το μήνυμά μου θα λαμβάνονταν από κάποιους, μέσα στα 15 χρόνια που πέρασαν από την 1η έκδοση του βιβλίου μου. Δυστυχώς, δεν ελήφθη. Λυπάμαι ειλικρινά γι’ αυτό…

Δυστυχώς δε, το παρόν βιβλίο εξακολουθεί να είναι το μοναδικό βιβλίο του είδους στην Ελληνική Βιβλιογραφία. Εύχομαι ολόψυχα να κυκλοφορήσουν και άλλα παρόμοια βιβλία, προς όφελος εκπαιδευτικών και γονιών.

Θέλω να ζητήσω συγγνώμη από τους αναγνώστες μου που δεν διορθώθηκαν τα ορθογραφικά και συντακτικά λάθη, τα οποία υπήρξαν στις προηγούμενες εκδόσεις του βιβλίου. Η φωτομηχανική ανατύπωσή του δεν το επέτρεψε… 

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ