Να κάνεις το “αδύνατο” δυνατό…

Γεννήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 1910 στην Μαντζουρία της Κίνας, από γονείς Κεφαλλονίτες. Το 1914, με το ξέσπασμα του Α’ παγκοσμίου ιμπεριαλιστικού πολέμου, η οικογένεια έρχεται στην Ελλάδα κι εγκαθίσταται στο Αργοστόλι και έπειτα στον Πειραιά. Το διάστημα της παραμονής του στον Πειραιά εισρέουν πρόσφυγες, κυρίως από τη Μικρά Ασία, μετά και την καταστροφή του 1922. Το ΚΚΕ, πάντα παρόν, στέκεται στο πλευρό τους, τους βοηθάει να ορθοποδήσουν, να οργανώσουν την πάλη τους για ένα καλύτερο αύριο. Ο Καββαδίας, πρόσφυγας κι αυτός, τους αντιμετωπίζει με σεβασμό, εμπνέεται από τη νεοσύστατη ΕΣΣΔ. Αμέσως μετά τον θάνατο του πατέρα του, μπαρκάρει ναύτης σε φορτηγό πλοίο. Τον Οκτώβρη του 1940 με την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου φεύγει για το αλβανικό μέτωπο. Υπηρετεί αρχικά ως τραυματιοφορέας και αργότερα, λόγω της ειδικότητας που είχε, ως ασυρματιστής. Με τη συνθηκολόγηση του ελληνικού στρατού επιστρέφει πεζός στην Αθήνα.

Στην κατοχή εντάσσεται στο ΕΑΜ, γράφει στους “Πρωτοπόρους”, στα “Ελεύθερα Γράμματα”, συνεργάζεται με τη “Νέα Γενιά” της ΕΠΟΝ, συμμετέχει ενεργά στην οργάνωση της πάλης των λογοτεχνών και του λαού. Εμπνέεται από την πρωτοπόρα δράση του ΚΚΕ ως βασικού αιμοδότη του απελευθερωτικού και επαναστατικού κινήματος. Γράφει τα ποιήματα “Αθήνα 1943”, “Αντίσταση”, “Στον Τάφο του ΕΠΟΝίτη”. Στις αρχές του 1945 γίνεται επικεφαλής του ΕΑΜ Λογοτεχνών – Ποιητών και δημοσιεύει ποιήματα  όπως το εμβληματικό “Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα”, δείχνοντας τον κοινό εχθρό σε Ελλάδα, Ισπανία και παντού. Το ποίημα ήταν αφιερωμένο στον μεγάλο Ισπανό ποιητή-σύμβολο του αντιφασιστικού αγώνα -που εκτελέστηκε το 1936 στη Γρανάδα από τους φασιστές του στρατηγού Φράνκο, ένα μήνα μετά την έναρξη του ισπανικού εμφυλίου.

Κοπέλες απ’ το Δίστομο, φέρτε νερό και ξύδι

κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά

σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι

μέσα απ’ τα διψασμένα της χωράφια τα ανοιχτά

“Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα”

Λίγες μέρες πριν το στρατιωτικό πραξικόπημα το 1967 ο Νίκος Καββαδίας δίνει συνέντευξη στην “Πανσπουδαστική” όπου και αφιερώνει και το ποίημά του “Σπουδαστές”:

 Σας είδα κάτου από την πύρινη βροχή

Με τα πλακάτ και τα σκουτιά τα ματωμένα

εσάς που κάματε τη δύσκολην αρχή

κείνα τα χρόνια τα βαριά τα κολασμένα.

Σήμερα βλέπω τα δικά σας τα παιδιά (…)

Πάντα κατάντικρα στην κάθε αναποδιά

 Στη διάρκεια της δικτατορίας λειτουργεί σαν σύνδεσμος των αντιδικτατορικών της Ελλάδας με το εξωτερικό. Από το 1954 μέχρι και το 1974, ταξίδευε διαρκώς με πολύ μικρά διαλείμματα. Μετά τη δικτατορία ετοιμάζει την τελευταία του ποιητική συλλογή “Τραβέρσο”, καθώς και μια αυτοβιογραφία. Πέθανε στις 10 Φεβρουαρίου του 1975.

Το έργο του ποιητή αποτέλεσε έμπνευση για πολλούς καλλιτέχνες, συνθέτες, μουσικούς αλλά και κινηματογραφιστές. Η ποίηση του μελοποιείται από μουσικούς όπως οι Μαρίζα Κωχ, Ξέμπαρκοι, Χάρη και Πάνο Κατσιμίχα, Γιάννη Σπανό, Χειμερινοί Κολυμβητές κ.α. Μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες ενώ στη μεγάλη οθόνη μεταφέρονται και τα μικρά αφηγήματα “Λι” (Between the Devil and the Deep Blue Sea, 1995) και “Του Πολέμου”.

Ο συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος, που αριστουργηματικά και συστηματικά μελοποίησε τον Νίκο Καββαδία, αφήνοντας πίσω εμβληματικούς δίσκους που έβαλαν τους στίχους του στα στόματα χιλιάδων, σε μία συνέντευξη ανέφερε χαρακτηριστικά: «η επιτυχία που είχε ο Σταυρός του Νότου οφείλεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στην αξία της ποίησης του ίδιου του Καββαδία».

Αυτή η περίφημη φράση του ποιητή, δείχνει πως ο Νίκος Καββαδίας δεν είναι απλώς ο ποιητής της θάλασσας και των ναυτικών. Μιλάει για τη δυνατότητα να ονειρεύεσαι έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση, προτρέπει να κάνεις το “αδύνατο” δυνατό. Άλλωστε όπως είχε επισημάνει και ο Θ. Μικρούτσικος, οι στίχοι του «χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία» δεν σημαίνουν τίποτε άλλο παρά «κατάκτησε το αδύνατο».

Ο Νίκος Καββαδίας χωρίς περιττά τεχνάσματα μιλάει άμεσα για τις κακουχίες και τα δεινά των ναυτικών, των εργατών, όλου του λαού. Προχωράει όμως βαθύτερα αφού προσεγγίζει μέσα από την ποίηση του πως ο εργαζόμενος λαός παρά το γεγονός ότι κινεί κάθε μοχλό της παραγωγής, τα αποτελέσματα της δεν του ανήκουν. Έγραψε για την ανάγκη να ανατραπεί η καπιταλιστική βαρβαρότητα -προϋπόθεση ώστε ο άνθρωπος να ζήσει μια ζωή γεμάτη από τα μεγαλύτερα συναισθήματα και τελικά, πραγματικά, ελεύθερη.

Ο Κώστας Βάρναλης, ένας από τους μεγαλύτερους μαρξιστές ποιητές, αναφερόμενος στον Νίκο Καββαδία έγραψε στο “Ρίζο της Δευτέρας”: «Ο ποιητής παίρνει φανερά και συνειδητά στάση υπέρ εκείνων (σ’ όποια γης!) που πολεμάνε για τη λευτεριά, υπέρ των τίμιων αγωνιστών του Λαού (…) φανερώνει ποιος είναι ο Αίτιος (…), ο ίδιος διεθνικός Μινώταυρος, ο καπιταλισμός»

Ο “Μαραμπού”, το παρατσούκλι που κέρδισε μετά την έκδοση της 1ης ομώνυμης ποιητικής συλλογής του, στέλνει και σήμερα μήνυμα ελπίδας -μαχητικός και επίκαιρος, όπως ακριβώς υπήρξε και στις πιο δύσκολες ώρες που έζησε και πάλεψε:

Μήνα το μήνα

Και πληθαίνουν οι πιστοί

Ώρα την ώρα

Και φουντώνει το μελίσσι,

Ως τη στιγμή που μες

Στους δρόμους θ’ ακουστεί,

Η μουσική που κάθε στόμα θα λαλήσει.

“Αθήνα 1943”