Εννοιακή αντίληψη και Τεχνητή Νοημοσύνη

Oι συζητήσεις σχετικά με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) είναι αρκετές.

Άλλες τόσες είναι οι ανακρίβειες οι υπερβολές οι αποθεώσεις και τα αναθέματα.

Οι μυημένοι τεχνοκράτες μιλάνε για αυτοεκπαίδευση και αυτόνομη υπερνοημοσύνη που θα ξεπεράσει την ανθρώπινη διάνοια.

Οι ημιμαθείς αναπτύσσουν έναν νέο κύκλο συνωμοσιολογίας με φαντάσματα και επιβουλές για το ανθρώπινο γένος.

Καθόλου τυχαία και οι δύο στο τέλος της νύχτας (όχι της μέρας) επικαλούνται την θεία φώτιση, συστήνουν προσευχές και μοιρολατρούν λέγοντας το βολικά αμίμητο: «όλα για κάποιον λόγο γίνονται»…

Σχετικά πρόσφατα μέσω της τεχνητής νοημοσύνης έγινε μια θεαματική επίδειξη δυνατοτήτων με την πολυδιαφημισμένη ολοκλήρωση της ημιτελούς 8^ης Συμφωνίας του Σούμπερτ.

Ειδικά στον χώρο του οπτικοακουστικού τομέα, στον τομέα της συγγραφής σεναρίου αλλά και της υποκριτικής τέχνης οι παραγωγοί «απαλλάσσονται» από καλλιτέχνες, ηθοποιούς, συνθέτες και χιλιάδες (κυριολεκτικά) δημιουργικούς ανθρώπους.

Ακόμη και διάσημες ποπ στάρ όπως η Hatsune Mikou έχουν μετατραπεί σε Άβαταρ που δίνουν συναυλίες που τις παρακολουθούν χιλιάδες νέοι.

Το 12% της παγκόσμιας μουσικής αγοράς αντιπροσωπεύεται από τραγούδια τέτοιας παραγωγής που ξεχωρίζουν για την μονοτονία και την ολοκληρωτική έλλειψη πρωτοτυπίας.

Οι αλγόριθμοι γράφουν μουσική, προτείνουν σενάρια και διαμορφώνουν σκηνικά προκειμένου αυτοί (οι αλγόριθμοι) να πρωταγωνιστήσουν σε έναν κόσμο προσομοίωσης.

Τα Bots δηλαδή οι ρομποτικοί λογαριασμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναλαμβάνουν να μας συντροφεύουν, να συνδιαλέγονται μαζί μας, να μας παραπληροφορούν, να μας κατευθύνουν.

Η εποχή των κβαντικών υπολογιστικών συστημάτων με την παράλληλη – πολύπλοκη – ταυτόχρονη επεξεργασία τεράστιων όγκων πληροφοριών και δεδομένων σε ιλιγγιώδεις ταχύτητες δεν φαντάζει πλέον μακρινή ούτε ανεπίτευκτη.

Βρίσκεται όμως στα χέρια εκείνων (Google-IBM-Microsoft-Dwave) που σαν στόχο έχουν όχι την αμεροληψία αλλά την χειραγώγηση της πληροφορίας, της επεξεργασίας και όλων των σκοπούμενων της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.

Καθόλου τυχαία επιχειρηματικοί και εφοπλιστικοί όμιλοι, «Στέγες Γραμμάτων και Τεχνών», Ιδρύματα όπως το ΙΣΝ, «Ωνάσεια» ευαγή ιδρύματα, μέχρι και οίκοι δημοπρασιών απέκτησαν ξαφνικά «ευαισθησίες» γύρω από την τέχνη, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό παραπέμποντάς μας στις αξίες, την ηθική και κυρίως τα εμπορικά προϊόντα που παράγονται στα πλαίσια της τεχνητής νοημοσύνης.

Η απεργία των 160.000 ηθοποιών στο χόλιγουντ – ανάμεσα τους και των πιο επώνυμων οσκαρικών – είναι χαρακτηριστική των νέων δεδομένων αντιστάσεων που ζούμε στην τέχνη και τον πολιτισμό.

Αναμφίβολα ο κορυφαίος, ο πλέον καλοταϊσμένος παπαγάλος (Βig Data) διευκολύνει σε όγκο και ποικιλία και την πληροφορία που φτάνει στον ανθρώπινο νου.

Είναι ο ίδιος που έχει δυσανεξία σε έννοιες, αισθήματα, πρότυπες ιδέες, πρωτότυπες σκέψεις, ανορθόδοξες διαδρομές, επιλεκτικές κοινωνικές εμπειρίες και τόσα άλλα.

Υπάρχει άραγε περίπτωση να «ταΐσεις» τις μηχανές – όσο περίπλοκα «έξυπνες» κι αν είναι – με αγάπη, αμεροληψία, συγκίνηση, θυμό, περίσκεψη, σεβασμό, φαντασία, πρωτοβουλία, χαρά κι ευγνωμοσύνη;

Αράδιασα πιο πάνω μια σειρά έννοιες, άλλες περισσότερο ευχάριστες και άλλες λιγότερο. Θα μπορούσα να κάνω το ίδιο με εκατοντάδες τέτοιες.

Εδώ βρίσκεται και η διαφορά του ανθρώπινου γένους τόσο με το ζωικό βασίλειο όσο και με τις πληροφοριακά καλοταϊσμένες μηχανές.

Εδώ βρίσκεται ένα από τα μοναδικά προνόμια της ανθρώπινης οντότητας – ύπαρξης: Στην εννοιακή κουλτούρα, την  άπειρη – ακανόνιστη φαντασιακή δυνατότητα!

Ο Κάρολος Μαρξ έγραφε: “Η τελειότερη αράχνη  που πλέκει περίτεχνα τον ιστό της διαφέρει από τον χειρότερο αρχιτέκτονα στο γεγονός ότι ο τελευταίος πριν σχεδιάσει και συμβάλλει στην εκτέλεση μιας αρχιτεκτονικής κατασκευής την έχει δημιουργήσει στο μυαλό του”.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα όργανο επεξεργασίας δεδομένων άπειρα πιο περίπλοκο και τέλειο από οποιονδήποτε ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Είναι ένα όργανο εξελίξιμο που προ παντός διαθέτει φαντασία και πρωτοβουλία!

Και για να  μην μπερδευόμαστε: Άλλο νοημοσύνη, άλλο απομνημόνευση, άλλο γνώση ως πληροφορία και μασημένη τροφή και άλλο κατανόηση.

Πώς ένας νέος άνθρωπος που σήμερα ασχολείται με την επιστήμη της πληροφορικής θα φτάσει στον αλγόριθμο και τον κώδικα αν στερηθεί βασικές ή και πιο προχωρημένες μαθηματικές γνώσεις; Πώς θα αξιοποιήσει δεδομένα από το ChatGPT αγνοώντας κυριολεκτικά το πώς και από πού έχουν προκύψει αυτά;

Απαίδευτος και ημιμαθής, σημαίνει στις μέρες μας χειραγωγήσιμος, με έλλειμα αυτοπεποίθησης και κακοπληρωμένος άνθρωπος.

Σήμερα  γνωρίζουμε με κατηγορηματικά επιστημονικό τρόπο την πηγή των δεδομένων και τους νευροφυσιολογικούς μηχανισμούς που μετασχηματίζουν  το αρχικό εξωτερικό σχήμα σε εικόνα και δεδομένο της συνείδησης.

Σε τελική ανάλυση ο εγκέφαλός μας είναι προϊόν ολόκληρης της φυλογένεσης -ιδιαίτερα με την ανάπτυξη του νευροφλοιού- και ευρύτερα της εξέλιξης του ζωικού βασιλείου.

Ας μην ξεχνάμε ότι τα δισεκατομμύρια των φυσικών ανθρώπινων εγκεφάλων εξελίσσονταν ταυτόχρονα και όχι πανομοιότυπα στο πέρασμα των αιώνων.

Ο εγκέφαλός μας άλλωστε χαρακτηρίζεται από γονιδιακά κληρονομημένες δομές στα πλαίσια του DNA και λειτουργίες που συνιστούν, πέραν των άλλων, την δυνατότητα του νεογέννητου να βλέπει, να ακούει, να αντιλαμβάνεται, να αισθάνεται κλπ.

Προφανώς κατατάσσουμε τα δεδομένα της καθημερινής μας εμπειρίας στον τρισδιάστατο ευκλείδειο χώρο και στον μοναδικό παγκόσμιο χρόνο επειδή τα αισθητήριά μας αναπτύχθηκαν μέσα στην φύση και σε αλληλεπίδραση με την φύση, μέσω φυσικών και χημικών διεργασιών.

Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό ον που είχε έχει και θα έχει σε διαρκή ανάπτυξη την εννοιακή αντίληψη της πραγματικότητας.

Κάθε τι μετουσιώνεται – γενικεύεται σε έναν κόσμο των εννοιών που στο σύνολό τους συνιστούν την αντίληψη, την κουλτούρα, τις σχέσεις, το ταξικό-αξιακό σύστημα, τον πολιτισμό.

Και μια κρίσιμη «λεπτομέρεια» που μόνο τέτοια δεν είναι: Ο άνθρωπος πέρα από βιολογικό είναι γενετικά κοινωνικό όν αναπτύσσοντας σχέσεις που άλλοτε γρήγορα και άλλοτε αργά τροποποιούνται προς την μία η την άλλη κατεύθυνση.

Ο ατομισμός είναι προϊόν επίκτητης διαδικασίας που συμπίπτει με την απαρχή των ταξικών -εκμεταλλευτικών συστημάτων.

Ο κοινωνικός άνθρωπος, είναι εκείνος  που «υφίσταται» ένα σύνολο σχέσεων με άλλους ανθρώπους στη διαδικασία της διαμόρφωσης της υλικής πραγματικότητας προκειμένου να ικανοποιήσει τις όλο και πιο διευρυνόμενες ανάγκες και επιθυμίες του.

Ακόμη και η -κάθε φορά παραπέρα – ανάπτυξη του εγκεφάλου του συμπορεύτηκε με την ανάπτυξη της νόησης μέσα από τις πρακτικές – κοινωνικές σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο.

Και σε αυτήν την μέγιστη συνθήκη εξέλιξε και εξελίσσει διαρκώς την δική του -καθόλου τεχνητή η επίπλαστη – νοημοσύνη!

Αυτόν τον άνθρωπο,  πέραν των άλλων, «εξετάζει» η Μαρξιστική επιστήμη. Μία επιστήμη  με οντολογικό -φιλοσοφικό , Οικονομικό- κοινωνικό, Πολιτικό- πολιτισμικό περιεχόμενο.

Η υλιστική διαλεκτική του, διασφαλίζει μια πολύ ξεχωριστή εξελικτική διαδικασία. Η «εξέταση» αυτή δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από μια διαρκώς εξελισσόμενη Βιοκοινωνική «τομογραφία»…

Σήμερα κάποιοι, φλερτάροντας με την ανοησία, προσπαθούν να μας πείσουν πως «Η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει επιπτώσεις».

Και εννοούν ό,τι πιο γκρίζο και απάνθρωπο στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής οικονομίας.

Τη φτώχεια, την ανέχεια, την αποξένωση, την δυστυχία, την βαρβαρότητα, την αλλοτρίωση, τις ασθένειες, την καταλήστευση των πρώτων υλών και του φυσικού περιβάλλοντος, την καταδυνάστευση των ανθρώπινων σχέσεων, την παραπληροφόρηση, την χειραγώγηση.

Υπάρχουν κι άλλες «επιπτώσεις»  της τεχνολογικής ανάπτυξης ανάξιες αναφοράς για τους ίδιους: Ο πλουτισμός, η υπερ-συσσώρευση κερδών,  η ευημερία, ο περιουσιακός πλούτος, η εξασφάλιση.

Είναι οι ίδιοι που ματαιοπονούν ελπίζοντας πως ο καπιταλισμός είναι ο τελευταίος κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός που θα γνωρίσει το ανθρώπινο γένος.

Ζούμε σ’ έναν κόσμο που η επιστήμη, η τεχνολογία, μαζί με την αξιοποίηση της αλγοριθμικής κωδικοποιημένης συσσώρευσης γνώσεων και δεδομένων (ΑΙ) μπορούν να μειώσουν τον εργάσιμο χρόνο σε ελάχιστο αυξάνοντας αντίστοιχα τον ελεύθερο, να εκμηδενίσουν τους κινδύνους, να συμβάλουν στην ανάπτυξη του πνευματικού πολιτισμού. Είναι ο κόσμος που, συχνά πυκνά επικαλούνταν ο Θάνος, όπου «Ο ποιητής θα ψαρεύει και ο ψαράς θα γράφει ποιήματα».

Ένας κόσμος χωρίς ιδιοκτήτες κι εμπορεύματα, ο κόσμος των «συνεταιρισμένων παραγωγών» και των ευτυχισμένων ανθρώπων.

Η ιδιοκτησία, η εκμετάλλευση, η ιδιοποίηση του φυσικού πλούτου, η εμπορευματοποίηση ακόμη και των δεδομένων της τεχνητής νοημοσύνης  δεν είναι a priori δεδομένα.

Το ίδιο και ο ταξικός διαχωρισμός στην κοινωνία που ζούμε.

Για ποια νοημοσύνη μιλάμε άλλωστε; Ανθρώπινη -Εννοιακή – Τεχνητή –Αλγοριθμική- Κβαντική ή μη, στα χέρια ποιου και για για ποιο σκοπό;

Πριν λίγες μέρες ο Μιχάλης Σάλας πρώην διευθυντής της Τράπεζας Πειραιώς και σημερινός γκουρού – απολογητής του ταξικού-εκμεταλλευτικού συστήματος που ζούμε, δήλωσε: «Η Ελλάδα είναι ένας φορολογικός παράδεισος. Δεν υπάρχει άλλη χώρα στην Ευρώπη που να έχει φόρο 5% στα μερίσματα».

Εννοιακός – εννοιακότατος ο κύριος αυτός και με το αζημίωτο.

Γνωρίζει βαθύτατα τι λέει και τι κάνει για τα συμφέροντα εκείνων που πιστά υπηρετεί στα πλαίσια της ανθρώπινης και κυρίως ταξικά μεροληπτικής νοημοσύνης που διαθέτει.

 Τελικά μπήκα στον πειρασμό να ρωτήσω το ChatGPT για την σχέση της τεχνητής νοημοσύνης με την εννοιακή – μοναδικά ανθρώπινη αντίληψη.

Έλαβα την ακόλουθη απάντηση:

«Στην Τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) η ανάπτυξη της εννοιακής αντίληψης είναι ένα από τα πιο δύσκολα και σημαντικά ζητήματα. Οι περισσότερες σύγχρονες ΑΙ βασίζονται στη μηχανική μάθηση και τα νευρωνικά δίκτυα, τα οποία μαθαίνουν μοτίβα από δεδομένα αλλά συχνά χωρίς κατανόηση των εννοιών. Ωστόσο η πραγματική εννοιακή αντίληψη όπως την έχουν οι άνθρωποι παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα για την τεχνητή νοημοσύνη».

Στο τέλος με το ChatGPT ανταλλάξαμε τις λέξεις: Ευχαριστώ – Παρακαλώ.

Για την αντιστοίχιση τους σε έννοιες δεν παίρνω όρκο!

Παναγιώτης Α. Λαζαρίδης